วารสารศิลปวัฒนธรรมสวนสุนันทา

พุทธสิลาจารึกมหาธาตุ: บทบันทึกความพยายามพิทักษ์รักษาคุณค่าแหล่งมรดกโลกเมืองประวัติศาสตร์สุโขทัยและเมืองบริวาร

สิรวีย์ เอี่ยมสุดใจ — Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0700

แหล่งมรดกโลกเมืองประวัติศาสตร์สุโขทัยและเมืองบริวาร ประกอบด้วยอุทยานประวัติศาสตร์ 3 แห่ง โดยมีอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัยและอุทยานประวัติศาสตร์ศรีสัชนาลัย ตั้งอยู่ในพื้นที่จังหวัดสุโขทัย ซึ่งเคยประสบภาวะวิกฤตจากการถูกทำลายเพื่อค้นหาโบราณวัตถุสำหรับการค้า ซึ่งไม่ค่อยพบหลักฐานลายลักษณ์อักษรที่ระบุถึงรายละเอียดของกระบวนการแก้ปัญหา แต่ในวัดตระพังทอง อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย มีศิลาจารึกการย้ายรอยพระพุทธบาทและพุทธสิลาจารึกมหาธาตุ เก็บรักษาไว้ โดยหากพิจารณาเนื้อหาแล้วก็จะพบว่าเป็นบันทึกโดยนัยถึงกระบวนการพิทักษ์รักษามรดกวัฒนธรรม โดยมีพระสงฆ์ดำเนินบทบาทสำคัญร่วมกับหน่วยงานทางราชการ กระบวนการดังกล่าวก่อให้เกิดความตระหนักถึงคุณค่าของแหล่งมรดกโลกเมืองประวัติศาสตร์สุโขทัยและเมืองบริวาร ในฐานะผลสัมฤทธิ์ของการบูรณาการความร่วมมือเพื่อการอนุรักษ์และพัฒนามรดกทางวัฒนธรรมได้อย่างดียิ่ง

การออกแบบเครื่องแต่งกายการแสดงสร้างสรรค์ชุด เพี๊ยกค่า

จีรพันธ์ ฤทธิวัชร — Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0700

การออกแบบเครื่องแต่งกายการแสดงสร้างสรรค์ชุด เพี๊ยกค่า มีวัตถุประสงค์เพื่อออกแบบเครื่องแต่งกายในการแสดง โดยมีแนวความคิดมาจากความเชื่อเรื่องเสือสมิงในภาคอีสานตอนบนและลักษณะการแต่งกายของชาติพันธุ์บรูที่อาศัยอยู่ในบริเวณภาคอีสานตอนบนและอัตลักษณ์ของเสือโคร่ง ซึ่งเป็นแรงบันดาลใจในการออกแบบเครื่องแต่งกายในการแสดงชุด เพี๊ยกค่า ผู้สร้างสรรค์ได้ศึกษาค้นคว้าหาข้อมูลเพื่อนำมาเป็นแนวคิดในการออกแบบเครื่องแต่งกาย ที่มีลักษณะการแต่งกายของชาติพันธุ์บรูผสมผสานกับอัตลักษณ์ของเสือและแฟชั่นร่วมสมัย โดยมีกระบวนการสร้างสรรค์ดังนี้ 1) การสร้างแนวความคิด 2) การออกแบบโครงร่างเครื่องแต่งกาย 3) การกำหนดวัสดุ 4) การประกอบสร้างเครื่องแต่งกาย จากกระบวนการดังกล่าวข้างต้น ผู้ออกแบบได้นำเสนอเครื่องแต่งกายชุด เพี๊ยกค่าต่อผู้ทรงคุณวุฒิเพื่อวิพากษ์และให้ข้อเสนอแนะ เพื่อดำเนินการปรับปรุงผลงานก่อนนำไปเผยแพร่สู่สาธารณชนในลำดับต่อไป

บรรณาธิการแถลง

วนศักดิ์ ผดุงเศรษฐกิจ — Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0700

วารสารศิลปวัฒนธรรมสวนสุนันทา ของสํานักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา มีปณิธานที่จะเป็นแหล่งรวบรวมงานวิชาการทางด้านศิลปะและวัฒนธรรม เพื่อสะท้อนให้เห็นว่าองค์ความรู้ด้านนี้มีมิติที่หลากหลายและลึกซึ้ง ซึ่งผู้นิพนธ์ต้องใช้แนวคิดและทฤษฎี ตลอดจนการศึกษาเชิงปฏิบัติการมาวิเคราะห์และสังเคราะห์ แล้วนําเสนอผลของการศึกษาในลักษณะที่แตกต่างกันออกไป ดังนั้นปลายทางของการศึกษาวิจัยจึงใช้การเผยแพร่ข้อมูลบนวารสารวิชาการ เพื่อสร้างคุณประโยชน์ให้กับสังคม ซึ่งวารสารศิลปวัฒนธรรมสวนสุนันทามีมาตรฐานกลั่นกรองพิจารณาผลงานโดยกองบรรณาธิการและผู้ประเมินบทความ จํานวน 3 ท่าน ที่มีความเชี่ยวชาญในศาสตร์นั้น ๆ นอกจากนี้ วารสารศิลปวัฒนธรรมสวนสุนันทา ยังเป็นแหล่งข้อมูลและเผยแพร่องค์ความรู้ด้านศิลปวัฒนธรรม ซึ่งนักวิชาการและบุคคลทั่วไปที่สนใจ สามารถเข้าถึงข้อมูลได้ทั้งในรูปแบบของวารสารตีพิมพ์และออนไลน์ ประกอบด้วย บทความวิจัย บทความวิชาการ และบทความปริทัศน์ ซึ่งนักวิชาการ อาจารย์ และนิสิตนักศึกษา สามารถส่งผลงานบทความทางวิชาการมาเพื่อพิจารณาตีพิมพ์ได้เช่นกัน

ในวารสารฯ ปีที่ 5 ฉบับที่ 1 (มกราคม - มิถุนายน 2568) นี้ ประกอบด้วยบทความวิจัยและบทความวิชาการที่น่าสนใจเป็นอย่างยิ่ง แต่ละบทความนั้นได้ศึกษา วิเคราะห์ สังเคราะห์ และสรุปผลที่น่าสนใจ ดังนี้

บทความวิจัยเรื่อง ทัศนะความเชื่อพิธีกรรมวงจรชีวิตที่สัมพันธ์กับความเป็นพหุวัฒนธรรมของชาวพุทธในประเทศไทย ผลงานของ สุรชัยภัทรดิษฐ์ ภูมิภักดิเมธี ภัทรฤทัย กันตะกนิษฐ์ อรนุช อินตา และวรพจน์ มานะสมปอง ซึ่งศึกษาประวัติความเป็นมาของพิธีกรรมวงจรชีวิต ลักษณะของความเชื่อของชาวไทยพุทธ และศึกษาพิธีกรรมวงจรชีวิตในทางด้านความเชื่อที่สะท้อนมิติทางด้านพหุวัฒนธรรม โดยการใช้แบบสัมภาษณ์ กับทัศนะของผู้ที่เกี่ยวข้อง และนำข้อมูลที่ได้มาวิเคราะห์เนื้อหาและสร้างบทสรุปประกอบกัน

บทความวิจัยเรื่อง การอนุรักษ์ประเพณีผูกเสี่ยวเพื่อการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมที่ยั่งยืน ผลงานของ สรายุทธ รัศมี ได้ศึกษาประเพณีท้องถิ่นคือประเพณีผูกเสี่ยว ซึ่งเป็นมรดกวัฒนธรรมที่สะท้อนถึงความสัมพันธ์ฉันมิตรและความสามัคคีในสังคมอีสาน โดยใช้กรอบแนวคิดเชิงบูรณาการระหว่างทฤษฎีทุนวัฒนธรรม เพื่อวิเคราะห์คุณค่าและการแปลงทุนวัฒนธรรมให้เป็นมูลค่าเศรษฐกิจผ่านกิจกรรมการท่องเที่ยว ทฤษฎีการพัฒนาชุมชนอย่างยั่งยืน เพื่อประเมินบทบาทของชุมชนในการมีส่วนร่วม และแนวคิดการจัดการทรัพยากรการท่องเที่ยว เพื่อออกแบบแนวทางที่ลดผลกระทบทางสิ่งแวดล้อม ด้วยวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ เก็บรวบรวมข้อมูลผ่านการสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth Interview) และวิเคราะห์ด้วยวิธีการวิเคราะห์เนื้อหา (Content Analysis) รวมถึงสร้างชุดเครื่องมือส่งเสริมประเพณีผูกเสี่ยว ในรูปแบบการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมควบคู่กับการพัฒนานโยบายที่สนับสนุนการจัดกิจกรรมอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้ประเพณีดำรงอยู่เป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่มีชีวิตและสร้างคุณค่าต่อชุมชนและสังคม

บทความวิจัยเรื่อง พลวัตวัฒนธรรมการแต่งกายของกลุ่มชาติพันธุ์กะเหรี่ยงแดงและกะเหรี่ยงขาว ในพื้นที่อำเภอเมือง จังหวัดแม่ฮ่องสอน ผลงานของ กันยา ขจรภัทรกุล พิมลวรรณ์ ไพรขจรเกียรติ และพิสุทธิลักษณ์ บุญโต ซึ่งได้ศึกษาเรื่องลักษณะการแต่งกายของกลุ่มชาติพันธุ์กะเหรี่ยงแดงและกะเหรี่ยงขาวและศึกษาเปรียบเทียบบทบาทการแต่งกายในแต่ละโอกาสของกลุ่มชาติพันธุ์กะเหรี่ยงแดงและกะเหรี่ยงขาว ในพื้นที่ตำบลห้วยผาและตำบลห้วยโป่ง อำเภอเมือง จังหวัดแม่ฮ่องสอน ซึ่งพบว่า การแต่งกายด้วยชุดชาติพันธุ์มีบทบาทในการใช้เป็นสัญลักษณ์ที่ใช้แสดงอัตลักษณ์ของคนทั้ง 2 กลุ่ม โดยกลุ่มกะเหรี่ยงแดงพบลักษณะการแต่งกายที่แตกต่างอย่างชัดเจนระหว่างแบบประเพณีและแบบประยุกต์ เน้นการใช้สีแดงเป็นหลัก และมีเครื่องประดับเฉพาะ ส่วนกะเหรี่ยงขาวยังคงสืบทอดการ
แต่งกายในรูปแบบประเพณีแต่ปรับเปลี่ยนสีและวัสดุที่หลากหลายมากขึ้น มีลวดลายการปักที่เป็นเอกลักษณ์โดยเฉพาะ มีข้อกำหนดการแต่งกายของผู้หญิงที่ใช้แสดงสถานภาพโสดและสมรส ทั้ง
2 กลุ่ม มีการปรับตัวในการแต่งกายให้เข้ากับยุคสมัยซึ่งเป็นเรื่องราวทางมานุษยวิทยาและคติชนวิทยาที่น่าสนใจยิ่ง

บทความวิชาการเรื่อง พุทธสิลาจารึกมหาธาตุ: บทบันทึกความพยายามพิทักษ์รักษาคุณค่าแหล่งมรดกโลกเมืองประวัติศาสตร์สุโขทัยและเมืองบริวาร ผลงานของ สิรวีย์ เอี่ยมสุดใจ ได้ศึกษา
ศิลาจารึกการย้ายรอยพระพุทธบาทและพุทธสิลาจารึกมหาธาตุที่ปรากฏในแหล่งมรดกโลกเมืองประวัติศาสตร์สุโขทัยและเมืองบริวาร ประกอบได้ด้วยอุทยานประวัติศาสตร์ 3 แห่ง โดยมีอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัยและอุทยานประวัติศาสตร์ศรีสัชนาลัย ตั้งอยู่ในพื้นที่จังหวัดสุโขทัย บทความนี้อาจก่อให้เกิดความตระหนักถึงคุณค่าของแหล่งมรดกโลกเมืองประวัติศาสตร์สุโขทัยและเมืองบริวาร ในฐานะผลสัมฤทธิ์ของการบูรณาการความร่วมมือเพื่อการอนุรักษ์และพัฒนามรดกทางวัฒนธรรมได้อย่างดียิ่ง

และบทความวิชาการเรื่อง การออกแบบเครื่องแต่งกายการแสดงสร้างสรรค์ชุด เพี๊ยกค่า ผลงานของ จีรพันธ์ ฤทธิวัชร เป็นการนำเสนอผลงานสร้างสรรค์และออกแบบเครื่องแต่งกายในการแสดง โดยมีแนวความคิดมาจากความเชื่อเรื่องเสือสมิงในภาคอีสานตอนบนและลักษณะการแต่งกายของชาติพันธุ์บรูที่อาศัยอยู่ในบริเวณภาคอีสานตอนบนและอัตลักษณะของเสือโคร่ง ซึ่งเป็นแรงบันดาลใจในการออกแบบเครื่องแต่งกายในการแสดงชุด เพี๊ยกค่า ที่มีลักษณะการแต่งกายของชาติพันธุ์บรูผสมผสานกับอัตลักษณ์ของเสือและแฟชั่นร่วมสมัย เป็นเครื่องแต่งกายสำหรับการแสดงน่าสนใจยิ่ง

ในโอกาสนี้ หวังเป็นอย่างยิ่งว่า วารสารศิลปวัฒนธรรมสวนสุนันทาฉบับนี้จะเป็นประโยชน์สําหรับการศึกษาวิจัย และช่วยต่อยอดองค์ความรู้ในแวดวงวิชาการต่อไป

ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.วนศักดิ์ ผดุงเศรษฐกิจ

บรรณาธิการ

ทัศนะความเชื่อพิธีกรรมวงจรชีวิตที่สัมพันธ์กับความเป็นพหุวัฒนธรรม ของชาวพุทธในประเทศไทย

Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0700

งานวิจัยมีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาประวัติความเป็นมาของพิธีกรรมวงจรชีวิต ลักษณะของความเชื่อของชาวไทยพุทธ และศึกษาพิธีกรรมวงจรชีวิตในทางด้านความเชื่อที่สะท้อนมิติทางด้าน
พหุวัฒนธรรม โดยการใช้แบบสัมภาษณ์กับทัศนะของผู้ที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ นักวิชาการด้านวัฒนธรรม 4 คน และปราชญ์ชาวบ้านผู้ประกอบพิธีกรรม 40 คน และศึกษาข้อมูลจากเอกสาร ตำรา หนังสือ บทความและฐานข้อมูลบนเครือข่ายที่เกี่ยวข้อง นำข้อมูลที่ได้มาวิเคราะห์เนื้อหาและสร้างบทสรุปประกอบกัน จนพบข้อสรุปของผลงานวิจัยมีความสมบูรณ์มากที่สุด ดังนี้

การศึกษาประวัติความเป็นมาของพิธีกรรมวงจรชีวิตและลักษณะของความเชื่อของชาวพุทธในสังคมไทย พิธีกรรมที่สัมพันธ์กับวงจรชีวิตเป็นพิธีกรรมที่แสดงให้เห็นถึงการเปลี่ยนแปลงสถานภาพของบุคคลสถานภาพหนึ่งไปสู่อีกสถานภาพหนึ่ง จึงเป็นพิธีกรรมที่เกิดขึ้นเพียงครั้งเดียวในชีวิต เช่น พิธีกรรมเกี่ยวกับการเกิด พิธีกรรมย่างเข้าสู่วัยหนุ่มของชายคือประเพณีการบวช พิธีกรรมการแต่งงาน พิธีกรรมความตาย เป็นต้น แต่ละประเพณีล้วนมีความสำคัญในการดำรงชีวิตเพื่อสร้างขวัญกำลังใจให้การดำเนินชีวิต แต่ทั้งนี้พิธีกรรมที่ประกอบนั้นล้วนเกิดจากความเชื่อที่อิงคติธรรมทางพระพุทธศาสนาและอิงความเชื่อของคนรุ่นเก่า จึงผสมผสานรูปแบบทำให้พิธีกรรมมีการปรับเปลี่ยนไปตามยุคสมัย เป็นวัฒนธรรมที่กลมกลืน ซึ่งพิธีกรรมวงจรชีวิตล้วนเกิดจากความเชื่อจึงมีรูปแบบที่ไม่ตายตัว ขึ้นอยู่กับทัศนะความเชื่อของบุคคลผู้เชี่ยวชาญในการประกอบพิธีแต่ละท้องถิ่น
ศึกษาพิธีกรรมวงจรชีวิตในทางด้านความเชื่อที่สะท้อนมิติทางด้านพหุวัฒนธรรม

2.1 พิธีกรรมการเกิดแต่ละภูมิภาคนั้นเป็นเรื่องของความเชื่อที่แฝงอยู่ในอุปกรณ์ท้องถิ่นที่ถูกสร้างขึ้น คนส่วนใหญ่จึงสร้างมิติทางวัฒนธรรมในรูปแบบของความเชื่อที่ทำให้เกิดความสบายใจ

2.2 พิธีกรรมการบวช ภูมิภาคที่เห็นเด่นชัดคือภาคเหนือคือการบวชสามเณร “ลูกแก้ว” เป็นประเพณีที่เกิดจากความเชื่อจึงมีพิธีกรรมที่สร้างขึ้นด้วยผู้คน ให้เห็นคุณค่าของการบวช และเป็นบริบททางสังคมที่เป็นมิติทางสังคมที่เป็นเอกลักษณ์และทางด้านเศรษฐกิจคือการกระจายรายได้ให้แก่ท้องถิ่น

2.3 พิธีกรรมการแต่งงานแต่ละภูมิภาคนั้นเป็นเรื่องของมิติทางวัฒนธรรมด้านชนชั้นของสังคม ผนวกกับความเชื่อในรูปแบบของพิธีกรรมนั้น ๆ ที่แฝงในประเพณี ในด้านเศรษฐกิจเป็นเรื่องของการจัดรูปแบบการจัดงานตามฐานะของเจ้าภาพ

2.4 พิธีกรรมงานศพแต่ละภูมิภาคนั้นเป็นเรื่องของมิติทางด้านชนชั้นของสังคม ผนวกกับความเชื่อในท้องถิ่นนั้น ๆ ที่สะท้อนถึงรูปแบบพิธีกรรมที่มีความหมายแฝงในด้านคติธรรม แง่คิด ทำให้เกิดประเพณีที่ลงตัวอันเป็นรูปแบบเฉพาะที่เกิดขึ้นในชุมชนท้องถิ่นและสังคม

สรุปงานวิจัยนี้ทำให้ทราบประวัติความเป็นมาของพิธีกรรมวงจรชีวิตและลักษณะของความเชื่อของชาวพุทธ พิธีกรรมวงจรชีวิตในมิติทางด้านความเชื่อความศรัทธาในสังคมวัฒนธรรมไทยที่หลากหลายแตกต่างกันออกไป ผลที่ได้ศึกษาพบว่า พิธีกรรมและประเพณีในสังคมไทยในภูมิภาคต่าง ๆ นั้นจะมีความครอบคลุมถึงความเชื่อและมิติทางด้านวัฒนธรรม ในด้านสังคมและด้านเศรษฐกิจ ในด้านมิติทางวัฒนธรรม จะเห็นได้ว่า พิธีกรรมการเกิด การบวช งานแต่งงาน งานศพ มีพิธีกรรมที่แตกต่างกันในรูปแบบของแต่ละพื้นที่ แต่ละพื้นที่มีความเชื่อที่ถ่ายทอดมาจากบรรพบุรุษทำให้เห็นความลงตัวทางเอกลักษณ์ในพื้นที่นั้น ในปัจจุบันจึงมีการปรับให้เข้ากับยุคสมัย เพื่อให้วัฒนธรรมนั้นคงอยู่ จากพิธีกรรมในแต่ละภูมิภาคของสังคมไทยที่แฝงตัวในรูปแบบของประเพณี เป็นการสะท้อนถึงความเชื่อของคนในสังคมไทยและบริบททางวัฒนธรรมในหลาย ๆ มิติ เช่น มิติทางด้านเศรษฐกิจ มิติทางด้าน
ชนชั้นสังคม ทำให้แต่ละภูมิภาคมีจุดเด่นในด้านพิธีกรรมประเพณี กลายเป็นเอกลักษณ์และมรดกทางวัฒนธรรมไทยที่สมควรแก่การส่งเสริม อนุรักษ์ สืบไป

การอนุรักษ์ประเพณีผูกเสี่ยวเพื่อการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมที่ยั่งยืน

สรายุธ รัศมี — Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0700

ประเพณีผูกเสี่ยวเป็นมรดกวัฒนธรรมที่สะท้อนถึงความสัมพันธ์ฉันมิตรและความสามัคคีในสังคมอีสานของประเทศไทย การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์ศักยภาพของประเพณีผูกเสี่ยวในจังหวัดขอนแก่น ในฐานะทรัพยากรสำหรับการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม และเพื่อเสนอแนวทางการประยุกต์ใช้ที่สอดคล้องกับเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน การวิจัยใช้กรอบแนวคิดเชิงบูรณาการระหว่างทฤษฎีทุนวัฒนธรรม เพื่อวิเคราะห์คุณค่าและการแปลงทุนวัฒนธรรมให้เป็นมูลค่าเศรษฐกิจผ่านกิจกรรมการท่องเที่ยว ทฤษฎีการพัฒนาชุมชนอย่างยั่งยืน เพื่อประเมินบทบาทของชุมชนในการมีส่วนร่วม และแนวคิดการจัดการทรัพยากรการท่องเที่ยว เพื่อออกแบบแนวทางที่ลดผลกระทบทางสิ่งแวดล้อม โดยใช้วิธีวิจัยเชิงคุณภาพ เก็บรวบรวมข้อมูลผ่านการสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth Interview) และวิเคราะห์ด้วยวิธีการวิเคราะห์เนื้อหา (Content Analysis) โดยใช้การตีความจากบริบทวัฒนธรรมท้องถิ่น และการเชื่อมโยงกับแนวคิดเชิงทฤษฎี ผลการวิจัยพบว่า ประเพณีผูกเสี่ยวสามารถพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์การท่องเที่ยวที่สร้างรายได้แก่ชุมชน ในขณะเดียวกันยังส่งเสริมการอนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรม โดยต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกภาคส่วนตามกรอบเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนในการส่งเสริมการเติบโตทางเศรษฐกิจ ลดความเหลื่อมล้ำ และความยั่งยืนของชุมชน 7 แนวทาง ประกอบด้วย มิติการพัฒนาวัฒนธรรม มิติการท่องเที่ยวเชิงเศรษฐกิจ มิติทางสังคมและชุมชนมิติสิ่งแวดล้อมและความยั่งยืน มิติการศึกษาและการพัฒนาความรู้ มิติเทคโนโลยีและนวัตกรรม และมิติการประเมินผล เพื่อเพิ่มศักยภาพให้ครอบคลุมจำเป็นต้องสร้างชุดเครื่องมือส่งเสริมประเพณีผูกเสี่ยวในรูปแบบการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมควบคู่กับการพัฒนานโยบายที่สนับสนุนการจัดกิจกรรมอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้ประเพณีดำรงอยู่เป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่มีชีวิตและสร้างคุณค่าต่อชุมชนและสังคมในระยะยาว

พลวัตวัฒนธรรมการแต่งกายของกลุ่มชาติพันธุ์กะเหรี่ยงแดงและกะเหรี่ยงขาว ในพื้นที่อำเภอเมือง จังหวัดแม่ฮ่องสอน

กันยา ขจรภัทรกุล, พิมลวรรณ์ ไพรขจรเกียรติ, พิสุทธิลักษณ์ บุญโต — Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0700

การวิจัยนี้เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพ มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาลักษณะการแต่งกายของกลุ่มชาติพันธุ์กะเหรี่ยงแดงและกะเหรี่ยงขาว และ 2) ศึกษาเปรียบเทียบบทบาทการแต่งกายในแต่ละโอกาสของกลุ่มชาติพันธุ์กะเหรี่ยงแดงและกะเหรี่ยงขาว ในพื้นที่ตำบลห้วยผาและตำบลห้วยโป่ง อำเภอเมือง จังหวัดแม่ฮ่องสอน เก็บรวบรวมข้อมูลจากเอกสารงานวิจัยที่เกี่ยวข้องและการสัมภาษณ์เชิงลึกกลุ่มผู้ให้ข้อมูลจำนวน 10 คน แบบเฉพาะเจาะจง

ผลการศึกษาพบว่า การแต่งกายด้วยชุดชาติพันธุ์มีบทบาทในการใช้เป็นสัญลักษณ์ที่ใช้แสดงอัตลักษณ์ของคนทั้ง 2 กลุ่ม โดยกลุ่มกะเหรี่ยงแดงพบลักษณะการแต่งกายที่แตกต่างอย่างชัดเจนระหว่างแบบประเพณีและแบบประยุกต์ เน้นการใช้สีแดงเป็นหลัก และมีเครื่องประดับเฉพาะ คือ เหรียญโบราณและห่วงพันขา ส่วนกะเหรี่ยงขาวยังคงสืบทอดการแต่งกายในรูปแบบประเพณีแต่ปรับเปลี่ยนสีและวัสดุที่หลากหลายมากขึ้น มีลวดลายการปักที่เป็นเอกลักษณ์โดยเฉพาะบนเสื้อของผู้หญิงที่แต่งงานแล้ว มีข้อกำหนดการแต่งกายของผู้หญิงที่ใช้แสดงสถานภาพโสดและสมรส ทั้ง 2 กลุ่มมีการปรับตัวในการแต่งกายให้เข้ากับยุคสมัยโดยใช้วัสดุสมัยใหม่ เช่น ผ้าไหมประดิษฐ์ และมีการ
ตัดเย็บที่สะดวกต่อการสวมใส่ ชาวกะเหรี่ยงขาวยังคงรักษาการแต่งกายแบบประเพณีโดยยังคงสวมใส่ในชีวิตประจำวัน ในขณะที่กะเหรี่ยงแดงมีแนวโน้มที่จะปรับเปลี่ยนรูปแบบให้เข้ากับสังคมสมัยใหม่มากกว่าจากการตัดเย็บเสื้อผ้าสำเร็จรูปและใส่เฉพาะบางโอกาสเท่านั้น

สำหรับบทบาทในการแต่งกายพบว่า ทั้ง 2 กลุ่ม เลือกแต่งกายด้วยชุดประจำชาติพันธุ์ที่แตกต่างกันตามโอกาส กลุ่มกะเหรี่ยงแดงไม่ปรากฏการสวมใส่ชุดชาติพันธุ์ในชีวิตประจำวัน แต่ยังคงรักษาการแต่งกายแบบประเพณีไว้ใน 3 โอกาส คือ การเผยแพร่ผ่านสื่อดิจิทัล กิจกรรมพิเศษร่วมกับภายนอกชุมชน และการประกอบพิธีกรรมทางศาสนาในงานมงคล ส่วนการแต่งกายแบบประยุกต์พบใน 2 โอกาส คือ การสวมใส่ในสถานที่ราชการและกิจกรรมทางวัฒนธรรมที่เป็นงานมงคล ในทางตรงกันข้าม กลุ่มกะเหรี่ยงขาวยังคงสวมใส่ชุดชาติพันธุ์ในชีวิตประจำวัน โดยเฉพาะในการเข้าร่วมพิธีกรรมทางศาสนาในวันอาทิตย์ของผู้ที่นับถือศาสนาคริสต์ พบการแต่งกายด้วยชุดที่มีลักษณะแบบอนุรักษ์ทั้งสีย้อมธรรมชาติและใช้วัสดุดั้งเดิมคือผ้าฝ้ายใน 2 ประเพณีที่สำคัญ คือ พิธีศพและพิธีแต่งงาน ทั้งนี้ เครื่องแต่งกายยังแสดงให้เห็นถึงอัตลักษณ์ ความภาคภูมิใจในคุณค่าของวัฒนธรรม และการปรับตัวให้เข้ากับสังคมร่วมสมัยตามบริบทชุมชนที่แตกต่างกัน