กลวิธีการร้องเพลงอีแซว: กรณีศึกษาศิลปินแห่งชาติ ขวัญจิต ศรีประจันต์

Abstract

การวิจัยในครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา 1) ชีวประวัติ ผลงานแม่ขวัญจิต ศรีประจันต์ 2) วิเคราะห์กลวิธีการร้องเพลงอีแซวของแม่ขวัญจิต ศรีประจันต์ ใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพประชากรได้แก่ ผู้ทรงคุณวุฒิด้านการร้องเพลงอีแซวในรูปแบบของแม่ขวัญจิต ศรีประจันต์ จำนวน 7 คน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยคือ แบบสัมภาษณ์ วิเคราะห์ข้อมูลโดยการวิเคราะห์เนื้อหา

ผลการศึกษาพบว่า  1)  แม่ขวัญจิต ศรีประจันต์  เป็นศิลปินเพลงพื้นบ้านผู้มีความรอบรู้ เชี่ยวชาญ และชำนาญการในกระบวนการร้องการแสดงเพลงพื้นบ้านภาคกลางหลากหลายชนิด โดยการเรียนรู้เบื้องต้นจากวิธีการครูพักลักจำจนกระทั่งได้รับการฝึกหัดถ่ายทอดจากครูไสว วงษ์งาม และครูบัวผัน จันทร์ศรี ตลอดจนครูเพลงพื้นบ้านที่ได้แสดงร่วมกันหลายท่าน ผลงานด้านเพลงพื้นบ้านมีปรากฏต่อสาธารณชนทั้งในรูปแบบของการแสดงในโอกาสต่างๆทั้งงานราชการและงานของประชาชนทั่วไป และการถ่ายทอดให้แก่เยาวชน นักเรียน นักศึกษาทั้งในสถาบันการศึกษา และนอกสถาบัน นอกจากนี้ยังเป็นวิทยากรในการบรรยาย สาธิตการแสดงเพลงพื้นบ้านให้กับองค์กรต่างๆ เป็นคลังความรู้ที่สำคัญของข้อมูลเพลงพื้นบ้าน จึงได้รับยกย่องให้เป็นศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดงเพลงพื้นบ้าน (อีแซว) ประจำปีพุทธศักราช 2539  2) กลวิธีการร้องเพลงอีแซวของแม่ขวัญจิต ศรีประจันต์ มีเอกลักษณ์โดดเด่นเฉพาะตัวอันประกอบด้วยกระแสเสียงที่ดังกังวาน ออกเสียงอักขระชัดเจน มีสำเนียงเหน่อแบบชาวสุพรรณ มีการเอื้อนที่มีหลักการใช้เสียงซึ่งสอดคล้องกับหลักการขับร้องเพลงไทย แต่แฝงไว้ด้วยสำเนียงเพลงพื้นบ้าน อย่างผสมผสานกลมกลืน บทกลอนมีการคัดเลือกคำที่มีความหมาย โดยมากมักเป็นคำไทยแท้ ฟังง่ายเข้าใจง่าย สื่อสารกับผู้ฟังได้ดี มีสัมผัสไพเราะ เหมาะสมกับยุคสมัยมีศิลปะในการเล่นมุขตลกไม่หยาบคาย มีหลักการร้อง 3 ประการ ประกอบด้วย การขึ้นเพลง การร้องเนื้อเพลง และการลงเพลง ซึ่งการร้องเนื้อเพลงนั้นแบ่งออกเป็น ๕ รูปแบบ ตามลักษณะเนื้อหาของบทร้อง คือ บทไหว้ครู บทเกริ่น บทประ บทอวยพร และบทลา ลักษณะพิเศษอีกอย่างหนึ่งคือ การด้นเพลงได้อย่างไพเราะคมคาย ช่วยสร้างอรรถรสให้ผู้ชมผู้ฟัง โดยมีหลักการ ดังนี้ คือ ฝึกสังเกต ตั้งวัตถุประสงค์ ใช้คำง่ายมีสัมผัสและมีความหมาย กำหนดโครงเรื่องและคำลง การเดินกลอนสละสลวย ร้องจากใจ ด้นสิ่งที่พบ มีจุดเด่นและจุดดีในแต่ละบท สอดแทรกอารมณ์ขัน สร้างสรรค์จากเพลงเก่า