การได้กรรมสิทธิ์ในสัตว์ป่าถูกทำร้าย : แนวคิดตามหลักกฎหมายและหลักพุทธวรรณกรรม

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้ ศึกษาถึงบุคคลผู้ทำร้ายสัตว์ป่าจนบาดเจ็บแล้วหนีไป และบุคคลนั้นได้ติดตามไปโดยพลัน หากผู้อื่นจับสัตว์นั้นได้หรือสัตว์นั้นตายลงในที่ดินของบุคคลอื่น เกิดเป็นข้อโต้แย้งว่าใครควรเป็นผู้ที่มีกรรมสิทธิ์ในสัตว์ป่านั้น ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1322 ได้กำหนดให้บุคคลแรกเป็นเจ้าของสัตว์ การศึกษาอีกทางหนึ่งผู้เขียนได้นำเอาพุทธวรรณกรรมเรื่องศึกชิงหงส์มาพิจารณาในเนื้อหาสาระว่า เจ้าชายเทวทัตใช้ธนูยิงหงส์ที่บินอยู่จนบาดเจ็บร่วงลงมาแล้วติดตามไป ในขณะที่เจ้าชายสิทธัตถะได้รักษาและช่วยชีวิตหงส์เอาไว้ได้ ก่อนที่เจ้าชายเทวทัตจะติดตามมาทัน จึงเกิดข้อโต้แย้งสิทธิเหนือตัวหงส์ และความในพุทธวรรณกรรมวินิจฉัยว่า ผู้ช่วยชีวิตย่อมมีสิทธิเหนือกว่าผู้พรากชีวิต เจ้าชายสิทธัตถะจึงได้หงส์ตัวนั้นไป

การศึกษาในบทความนี้พบว่า แนวคิดตามหลักกฎหมายกับหลักพุทธวรรณกรรมมีความเห็นตรงข้ามกัน ทางหลักกฎหมายถือเอาผู้ที่มาก่อนย่อมมีสิทธิใหญ่กว่า ส่วนหลักพุทธวรรณกรรมถือเอาผู้ช่วยชีวิตย่อมมีสิทธิเหนือกว่า เกิดเป็นข้อเปรียบเทียบกันระหว่างกฎหมายกับศีลธรรม โดยลอน ฟุลเลอร์ (Lon Fuller) และพระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตโต) เห็นว่า กฎหมายควรสอดคล้องกับศีลธรรมเสมอ ส่วนจอห์น ออสติน (John Austin) ไม่เห็นด้วยกับการนำเอาหลักศีลธรรมมาเป็นกฎหมาย แม้แนวคิดทั้งสองประการนี้จะเห็นต่างกัน แต่ได้ถูกนำมาปรับใช้เป็นกฎหมายอยู่ในปัจจุบัน และผู้เขียนเห็นว่า การตรากฎหมายของไทยควรคำนึงถึงหลักศีลธรรมมาเป็นแนวทางร่วมกำหนดด้วย ทั้งนี้เพื่อให้เกิดความสอดคล้องพ้องกันกับวิถีการดำรงชีวิตของชาวพุทธต่อไป