แนวพระราชดำริทางกฎหมายของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ในการตรากฎมณเฑียรบาลว่าด้วยการสืบราชสันตติวงศ์ พระพุทธศักราช 2467

บทคัดย่อ

เมื่อพิจารณาตามหลักฐานทางประวัติศาสตร์กฎหมายไทย ไม่พบว่าไม่มีหลักเกณฑ์ที่แน่นอนเกี่ยวกับการสืบราชสันตติวงศ์ ตราบจนถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว (ทรงราชย์ 2453-2468) ในปลายรัชกาล ได้ทรงตรากฎมณเฑียรบาลว่าด้วยการสืบราชสันตติวงศ์ พระพุทธศักราช 2467 เป็นกฎหมายลายลักษณ์อักษรกำหนดหลักเกณฑ์การสืบราชสมบัติไว้เป็นฉบับแรก จากการวิจัยพบว่า พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงได้รับแนวคิดและอิทธิพลในการตรากฎมณเฑียรบาลว่าด้วยการสืบราชสันตติวงศ์จากยุโรป โดยทรงทำการเทียบเคียงบทบัญญัติรวมถึงแนวคิดราชประเพณีประเทศอังกฤษเป็นสำคัญ เนื่องด้วยเป็นประเทศที่พระองค์ได้เสด็จไปทรงพระอักษรเมื่อครั้งยังดำรงพระราชอิสริยยศที่สยามมกุฎราชกุมาร อย่างไรก็ดี พระองค์ทรงเลือกนำเฉพาะกฎเกณฑ์ที่สอดคล้องกับราชประเพณีไทย และเฉพาะที่เป็นการอุดช่องโหว่ของราชประเพณีไทยอันอาจยังไม่ก่อให้เกิดความมั่นคงเกี่ยวกับสถาบันพระมหากษัตริย์มากพอ อีกทั้งทรงปรุงหลักการตะวันตกให้เข้ากับสภาพสังคมไทย ตลอดจนทรงเลือกที่จะไม่นำกฎเกณฑ์เช่นว่านั้นเข้ามาตราไว้ เนื่องจากไม่อาจสอดคล้องกับสภาพสังคมอย่างแนบสนิทได้ แนวพระราชดำริในการประยุกต์สร้างหลักการทางกฎหมายใหม่ขึ้นโดยไม่ละทิ้งรากฐานเดิมซึ่งสอดคล้องกับสังคมแต่ละสังคม ทำให้กฎมณเฑียรบาลฉบับนี้สามารถบังคับใช้ได้อย่างมีประสิทธิภาพมาอย่างต่อเนื่องและยาวนานทุกการเปลี่ยนผ่านแห่งรัชสมัย โดยปราศจากเหตุจลาจลในบ้านเมือง นับเป็นการตรากฎหมายเพื่อแก้ไขปัญหาที่เคยเกิดขึ้นในประวัติศาสตร์ไทยได้อย่างถาวร แนวพระบรมราโชบายด้านนิติศาสตร์เช่นนี้ควรอย่างยิ่งที่จะนำมาเป็นปัจจัยพิจารณาหลักสำหรับกระบวนการร่างและการตรากฎหมายในปัจจุบัน