สิทธิของพระบรมวงศานุวงศ์ในการดำรงตำแหน่งทางการเมือง: ศึกษากรณีคำวินิจฉัยศาลรัฐธรรมนูญที่ 3/2562

บทคัดย่อ

เมื่อวันที่ 7 มีนาคม พ.ศ. 2562 ศาลรัฐธรรมนูญได้มีคำวินิจฉัยให้ยุบพรรคไทยรักษาชาติสืบเนื่องจากกรณีที่พรรคไทยรักษาชาติเสนอชื่อทูลกระหม่อมหญิงอุบลรัตนราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี ให้สภาผู้แทนราษฎรพิจารณาให้ความเห็นชอบแต่งตั้งเป็นนายกรัฐมนตรี โดยศาลได้นำประเพณีการปกครองประเทศไทยในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุขมาใช้ในการวินิจฉัยคดี จากการศึกษาพบว่าคำวินิจฉัยนี้มีปัญหาในแง่นิติวิธี 2 ประการ คือ การนำประเพณีการปกครองประเทศไทยในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุขมาใช้ ทั้งที่ยังมีบทบัญญัติแห่งรัฐธรรมนูญบังคับแก่กรณีได้ และการไม่พิสูจน์องค์ประกอบของประเพณี การปกครองประเทศไทยในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข ยิ่งไปกว่านั้น
คำวินิจฉัยนี้ยังมีนัยว่า พระบรมวงศานุวงศ์ทั้งที่ยังดำรงพระอิสริยยศอยู่หรือแม้ลาออกจากฐานันดรศักดิ์แล้ว แต่หากมีความใกล้ชิดกับพระมหากษัตริย์ย่อมไม่สามารถดำรงตำแหน่งทางการเมืองได้ ซึ่งส่งผลให้หลักเกณฑ์ว่าด้วยสิทธิในการดำรงตำแหน่งทางการเมืองของพระบรมวงศานุวงศ์ในระบบรัฐธรรมนูญไทยผันแปรไป และเกิดความคลุมเครือขึ้นว่าบุคคลใดบ้างที่อยู่ในข่ายไม่อาจดำรงตำแหน่งทางการเมืองได้โดยนัยของคำวินิจฉัยนี้ บทความนี้มุ่งวิเคราะห์ปัญหาในแง่นิติวิธีตลอดจนผลกระทบของคำวินิจฉัยดังกล่าว พร้อมทั้งเสนอให้มีการพิจารณาบัญญัติหลักเกณฑ์ว่าด้วยสิทธิของพระบรมวงศานุวงศ์ในการดำรงตำแหน่งทางการเมืองไว้ในรัฐธรรมนูญให้ชัดเจน