หลักการพัฒนาที่ยั่งยืนในกฎหมายป่าไม้ของประเทศไทย: พัฒนาการทางประวัติศาสตร์จากอดีตจนถึงปัจจุบัน

Main Article Content

ปวรุตม์ จงศิริรักษ์

บทคัดย่อ

การพัฒนาที่ยั่งยืน (Sustainable Development) เป็นแนวคิดด้านการพัฒนาที่ได้รับการยอมรับในระดับสากลและมีบทบาทเป็นแนวทางการพัฒนาที่ทุกประเทศนำไปปรับใช้ โดยมีนิยามว่า การพัฒนาที่ตอบสนองความต้องการของคนรุ่นปัจจุบัน โดยไม่กระทบต่อความสามารถในการตอบสนองความต้องการของคนรุ่นอนาคต โดยมี สามเสาหลักแห่งการพัฒนาที่ยั่งยืน (The three pillars of sustainability) เป็นหัวใจสำคัญของหลักการ ซึ่งการบูรณาการมิติด้านการพัฒนาทั้งสามด้าน ได้แก่ เศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม ให้สอดคล้องกัน ซึ่งประเทศไทยมีพันธกิจในระดับสากลในการนำหลักการพัฒนาที่ยั่งยืนมาปรับใช้กับการพัฒนาภายในประเทศทุกภาคส่วน รวมถึงการจัดการป่าไม้อันเป็นทรัพยากรธรรมชาติภายในประเทศ


บทความฉบับนี้จึงเป็นการศึกษาและวิเคราะห์กฎหมายป่าไม้ของไทย โดยศึกษาในเชิงประวัติศาสตร์กฎหมายนับตั้งแต่ก่อนการก่อตั้งกรมป่าไม้ในสมัยรัชกาลที่ 5 ซึ่งเป็นช่วงแรกเริ่มของการตรากฎหมายป่าไม้ มาจนถึงกฎหมายป่าไม้ในช่วงเวลาปัจจุบัน เพื่อชี้ให้เห็นว่ากฎหมายป่าไม้ของไทยได้นำเอาหลักการพัฒนาที่ยั่งยืนมาปรับใช้จริงและมีความสอดคล้องกับพัฒนาการของหลักการพัฒนาที่ยั่งยืน โดยปรากฏผ่านหลักการของกฎหมายป่าไม้ในหลายภาคส่วนที่แสดงให้เห็นถึงการบูรณาการทางเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญของหลักการพัฒนาที่ยั่งยืน

Article Details

ประเภทบทความ
บทความวิจัย

เอกสารอ้างอิง

หนังสือภาษาไทย

นิวัติ เรื่องพานิช. ป่าและการป่าไม้ในประเทศไทย. พิมพ์ครั้งที่ 2. คณะวนศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, 2556.

สุรศักดิ์ บุญเรือง. กฎหมายกับการอนุรักษ์ธรรมชาติ เล่ม 1: หลักทั่วไปและการอนุรักษ์ป่าไม้. พิมพ์ครั้งที่ 1. โครงการตำราและเอกสารประกอบการสอน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2565.

สุรศักดิ์ บุญเรือง. กฎหมายกับการอนุรักษ์ธรรมชาติ เล่ม 2: การอนุรักษ์เชิงพื้นที่และการอนุรักษ์ชนิดพันธุ์. พิมพ์ครั้งที่ 1. โครงการตำราและเอกสารประกอบการสอน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2565.

หนังสือภาษาต่างประเทศ

Schrijver, Nico. The Evolution of Sustainable Development in International Law: Inception, Meaning and Status. The Hague: Hague Academy of International Law, 2008.

บทในหนังสือภาษาไทย

บวรศักดิ์ อุวรรณโณ. “พัฒนาการของกฎหมาย ‘ป่าไม้’ ไทย: จาก ‘บุกเบิก’ ที่ได้รับการส่งเสริมมาเป็น ‘บุกรุก’ ที่ต้องจับกุม.” ใน ป่าชุมชนในประเทศไทย: แนวทางการพัฒนา เล่ม 1 ป่าฝนเขตร้อนกับภาพรวมของป่าชุมชนในประเทศไทย, บรรณาธิการโดย เสน่ห์ จามริก. พิมพ์ครั้งที่ 2. สถาบันชุมชนพัฒนาท้องถิ่น, 2536.

กฎหมายภาษาไทย

ความเห็นคณะกรรมการกฤษฎีกา เรื่องเสร็จที่ 488/2531 เรื่อง ปัญหาเกี่ยวกับพื้นที่ป่าไม้ถาวรตามมติคณะรัฐมนตรี

มาตรา 10 พระราชบัญญัติสวนป่า ฉบับที่ 2 พุทธศักราช 2558 แก้ไขเพิ่มเติมมาตรา 10 พระราชบัญญัติสวนป่า พุทธศักราช 2535

มาตรา 10 พระราชบัญญัติสวนป่า พุทธศักราช 2535

มาตรา 11 พระราชบัญญัติคุ้มครองและสงวนป่า พุทธศักราช 2481

มาตรา 11 พระราชบัญญัติสวนป่า พุทธศักราช 2535

มาตรา 11 และ มาตรา 12 พระราชบัญญัติป่าไม้ พุทธศักราช 2484

มาตรา 114 พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พุทธศักราช 2562

มาตรา 12 พระราชบัญญัติคุ้มครองและสงวนป่า พุทธศักราช 2481

มาตรา 12 พระราชบัญญัติป่าสงวนแห่งชาติ พุทธศักราช 2507

มาตรา 121 พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พุทธศักราช 2562

มาตรา 13 พระราชบัญญัติสวนป่า พุทธศักราช 2535

มาตรา 14 พระราชบัญญัติป่าไม้ พุทธศักราช 2484

มาตรา 14 พระราชบัญญัติป่าสงวนแห่งชาติ พุทธศักราช 2507

มาตรา 15 พระราชบัญญัติป่าไม้ ฉบับที่ 3 พุทธศักราช 2494 แก้ไขเพิ่มเติม มาตรา 58 พระราชบัญญัติป่าไม้ พุทธศักราช 2484

มาตรา 15 พระราชบัญญัติป่าสงวนแห่งชาติ พุทธศักราช 2507

มาตรา 16 พระราชบัญญัติป่าชุมชน พุทธศักราช 2562

มาตรา 16 พระราชบัญญัติอุทยานแห่งชาติ พุทธศักราช 2562

มาตรา 17 พระราชบัญญัติป่าไม้ พุทธศักราช 2484

มาตรา 17 พระราชบัญญัติป่าสงวนแห่งชาติ พุทธศักราช 2507

มาตรา 18 พระราชบัญญัติอุทยานแห่งชาติ พุทธศักราช 2562

มาตรา 19 พระราชบัญญัติป่าไม้ พุทธศักราช 2484

มาตรา 19 พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พุทธศักราช 2503

มาตรา 19 พระราชบัญญัติสวนป่า พุทธศักราช 2535

มาตรา 20 พระราชบัญญัติป่าสงวนแห่งชาติ พุทธศักราช 2507

มาตรา 22 พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พุทธศักราช 2503

มาตรา 23 พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พุทธศักราช 2503

มาตรา 24 พระราชบัญญัติป่าไม้ ฉบับที่ 5 พุทธศักราช 2518 เพิ่มความต่อไปนี้เป็นมาตรา 58 ทวิ พระราชบัญญัติป่าไม้ พุทธศักราช 2484

มาตรา 24 พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พุทธศักราช 2503

มาตรา 26 (3) พระราชบัญญัติการปฏิรูปที่ดินเพื่อการเกษตรกรรม พุทธศักราช 2518

มาตรา 27 พระราชบัญญัติอุทยานแห่งชาติ พุทธศักราช 2562

มาตรา 29 พระราชบัญญัติอุทยานแห่งชาติ พุทธศักราช 2562

มาตรา 3 พระราชกำหนดแก้ไข พระราชบัญญัติอุทยานแห่งชาติ พุทธศักราช 2504 (พุทธศักราช 2532) แก้ไขเพิ่มเติมมาตรา 30 พระราชบัญญัติอุทยานแห่งชาติ พุทธศักราช 2504

มาตรา 3 พระราชกำหนดแก้ไขเพิ่มเติม พระราชบัญญัติป่าไม้ พุทธศักราช 2484 (พุทธศักราช 2532) เพิ่มความต่อไปนี้เป็น หมวด 6 ทวิ เพิ่มเติมมาตรา 68 ตรี พระราชบัญญัติป่าไม้ พุทธศักราช 2484

มาตรา 3 พระราชบัญญัติรักษาป่า พุทธศักราช 2456

มาตรา 3 พระราชบัญญัติสวนป่า ฉบับที่ 2 พุทธศักราช 2558 แก้ไขเพิ่มเติมมาตรา 3 พระราชบัญญัติสวนป่า พุทธศักราช 2535

มาตรา 3 พระราชบัญญัติสวนป่า พุทธศักราช 2535

มาตรา 3 และ 4 พระราชบัญญัติป่าชุมชน พุทธศักราช 2562

มาตรา 30 พระราชบัญญัติอุทยานแห่งชาติ พุทธศักราช 2562

มาตรา 33 พระราชบัญญัติป่าชุมชน พุทธศักราช 2562

มาตรา 33 พระราชบัญญัติป่าชุมชน พุทธศักราช 2562

มาตรา 33 พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ พุทธศักราช 2535

มาตรา 36 พระราชบัญญัติป่าสงวนแห่งชาติ พุทธศักราช 2507

มาตรา 37 พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ พุทธศักราช 2535

มาตรา 38 พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ พุทธศักราช 2535

มาตรา 4 พระราชบัญญัติอุทยานแห่งชาติ พุทธศักราช 2562

มาตรา 4 พระราชบัญญัติคุ้มครองและสงวนป่า ฉบับที่ 2 พุทธศักราช 2496 แก้ไขเพิ่มเติมมาตรา 8 พระราชบัญญัติคุ้มครองและสงวนป่า พุทธศักราช 2481

มาตรา 4 พระราชบัญญัติคุ้มครองและสงวนป่า พุทธศักราช 2481

มาตรา 4 พระราชบัญญัติป่าชุมชน พุทธศักราช 2562

มาตรา 4 พระราชบัญญัติป่าไม้ ฉบับที่ 8 พุทธศักราช 2562 แก้ไขเพิ่มเติม มาตรา 7 ซึ่งแก้ไขเพิ่มเติมโดยประกาศคณะรักษาความสงบแห่งชาติ ฉบับที่ 106/2557 เรื่อง แก้ไขเพิ่มเติมกฎหมายว่าด้วยป่าไม้ ลงวันที่ 21 กรกฎาคม พุทธศักราช 2557 พระราชบัญญัติป่าไม้ พุทธศักราช 2484

มาตรา 4 พระราชบัญญัติป่าไม้ พุทธศักราช 2484

มาตรา 4 พระราชบัญญัติป่าสงวนแห่งชาติ ฉบับที่ 4 พุทธศักราช 2559 แก้ไขเพิ่มเติมมาตรา 10 และมาตรา 11 พระราชบัญญัติป่าสงวน พุทธศักราช 2507

มาตรา 4 พระราชบัญญัติสวนป่า พุทธศักราช 2535

มาตรา 4 พระราชบัญญัติอุทยานแห่งชาติ พุทธศักราช 2562

มาตรา 42 พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ พุทธศักราช 2535

มาตรา 43 พระราชบัญญัติป่าชุมชน พุทธศักราช 2562

มาตรา 44 พระราชบัญญัติป่าชุมชน พุทธศักราช 2562

มาตรา 45 พระราชบัญญัติป่าชุมชน พุทธศักราช 2562

มาตรา 48 วรรค 3 พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พุทธศักราช 2562

มาตรา 5 พระราชบัญญัติคุ้มครองและสงวนป่า ฉบับที่ 2 พุทธศักราช 2496 แก้ไขเพิ่มเติมมาตรา 11 พระราชบัญญัติคุ้มครองและสงวนป่า พุทธศักราช 2481

มาตรา 5 พระราชบัญญัติป่าสงวนแห่งชาติ ฉบับที่ 3 พุทธศักราช 2528 แก้ไขเพิ่มเติมมาตรา 16 พระราชบัญญัติป่าสงวนแห่งชาติ พุทธศักราช 2507

มาตรา 5 พระราชบัญญัติสวนป่า พุทธศักราช 2535

มาตรา 50 พระราชบัญญัติป่าชุมชน พุทธศักราช 2562

มาตรา 51 พระราชบัญญัติป่าชุมชน พุทธศักราช 2562

มาตรา 52 พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พุทธศักราช 2562

มาตรา 53 พระราชบัญญัติป่าชุมชน พุทธศักราช 2562

มาตรา 54 พระราชบัญญัติป่าชุมชน พุทธศักราช 2562

มาตรา 56 พระราชบัญญัติป่าชุมชน พุทธศักราช 2562

มาตรา 57 พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พุทธศักราช 2562

มาตรา 59 พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พุทธศักราช 2562

มาตรา 6 พระราชบัญญัติป่าชุมชน พุทธศักราช 2562

มาตรา 6 พระราชบัญญัติป่าไม้ พุทธศักราช 2484

มาตรา 6 พระราชบัญญัติป่าสงวนแห่งชาติ ฉบับที่ 3 พุทธศักราช 2528 เพิ่มความต่อไปนี้เป็นมาตรา 16 ทวิ พระราชบัญญัติป่าสงวนแห่งชาติ พุทธศักราช 2507

มาตรา 6 พระราชบัญญัติป่าสงวนแห่งชาติ ฉบับที่ 4 พุทธศักราช 2559 แก้ไขเพิ่มเติมมาตรา 12 และมาตรา 13 พระราชบัญญัติป่าสงวน พุทธศักราช 2507

มาตรา 6 พระราชบัญญัติสวนป่า ฉบับที่ 2 พุทธศักราช 2558 แก้ไขเพิ่มเติมมาตรา 6 วรรคสอง พระราชบัญญัติสวนป่า พุทธศักราช 2535

มาตรา 6 พระราชบัญญัติอุทยานแห่งชาติ พุทธศักราช 2504

มาตรา 6 เพิ่มความต่อไปนี้เป็นมาตรา 16 ทวิ พระราชบัญญัติป่าสงวนแห่งชาติ พุทธศักราช 2507

มาตรา 62 พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พุทธศักราช 2562

มาตรา 64 พระราชบัญญัติป่าชุมชน พุทธศักราช 2562

มาตรา 64 พระราชบัญญัติอุทยานแห่งชาติ พุทธศักราช 2562

มาตรา 65 พระราชบัญญัติอุทยานแห่งชาติ พุทธศักราช 2562

มาตรา 67 พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พุทธศักราช 2562

มาตรา 68 พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พุทธศักราช 2562

มาตรา 69 พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พุทธศักราช 2562

มาตรา 7 พระราชบัญญัติป่าไม้ พุทธศักราช 2484

มาตรา 8 พระราชบัญญัติคุ้มครองและสงวนป่า พุทธศักราช 2481

มาตรา 8 พระราชบัญญัติปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม ฉบับที่ 3 พุทธศักราช 2532 แก้ไขเพิ่มเติมมาตรา 26 พระราชบัญญัติปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม พุทธศักราช 2518

มาตรา 8 พระราชบัญญัติป่าสงวนแห่งชาติ ฉบับที่ 3 พุทธศักราช 2528 แก้ไขเพิ่มเติม มาตรา 20 พระราชบัญญัติป่าสงวนแห่งชาติ พุทธศักราช 2507

มาตรา 8 พระราชบัญญัติป่าสงวนแห่งชาติ ฉบับที่ 4 พุทธศักราช 2559 เพิ่มเติมหมวด 1/1 พระราชบัญญัติป่าสงวน พุทธศักราช 2507

มาตรา 8 พระราชบัญญัติสวนป่า ฉบับที่ 2 พุทธศักราช 2558 เพิ่มเติมมาตรา 8/1 พระราชบัญญัติสวนป่า พุทธศักราช 2535

มาตรา 8 พระราชบัญญัติอุทยานแห่งชาติ พุทธศักราช 2562

มาตรา 8 เพิ่มเติม มาตรา 8/1 พระราชบัญญัติสวนป่า พุทธศักราช 2535 พระราชบัญญัติสวนป่า ฉบับที่ 2 พุทธศักราช 2558

มาตรา 9 พระราชบัญญัติป่าชุมชน พุทธศักราช 2562

มาตรา 9 พระราชบัญญัติสวนป่า ฉบับที่ 2 พุทธศักราช 2558 เพิ่มเติมมาตรา 9/1 พระราชบัญญัติสวนป่า พุทธศักราช 2535

มาตรา 9 พระราชบัญญัติสวนป่า พุทธศักราช 2535

ออนไลน์ภาษาไทย

SDG Move. “ข้อมูลเบื้องต้นเกี่ยวกับ SDGs.” สืบค้นเมื่อ 3 มีนาคม 2567. https://www.sdgmove.com/intro-to-sdgs/

The Matter. “#Saveทับลาน คืออะไร? สรุปการเฉือนพื้นที่อุทยานฯ ทับลาน 2.6 แสนไร่ ที่อาจกลายเป็นของนายทุน.” สืบค้นเมื่อ 25 พฤศจิกายน 2567. https://thematter.co/brief/recap/what-happening-thap-lan-national-park/228580

สำนักความร่วมมือด้านทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมระหว่างประเทศ สำนักงานปลัดกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. “ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับการพัฒนาที่ยั่งยืน.” สืบค้นเมื่อ 16 พฤษภาคม 2565. http://lib.mnre.go.th/lib/book/TheFutureWeWant_KhamRu.pdf

ออนไลน์ภาษาต่างประเทศ

UN Environment Programme. “Delivering on the vision of the 1972 Stockholm Declaration and achieving the 2030 agenda for sustainable development ; A UN system contribution to Stockholm+50 ; Summary for Policymakers.” Accessed 8 October 2023. https://wedocs.unep.org/handle/20.500.11822/39964;jsessionid=267FA68D4B8C59D0EF20698027F51259#:~:text=Stockholm%201972%20was%20the%20first,of%20people%20around%20the%20world.

United Nations. “United Nations Conference on Environment and Development, Rio de Janeiro, Brazil, 3-14 June 1992.” Accessed 14 October 2023. https://www.un.org/en/conferences/environment/rio1992

MDG Monitor. “Category: Millennium Development Goals.” Accessed 18 October 2023. https://www.mdgmonitor.org/millennium-development-goals/

United Nation. “United Nations Summit on Sustainable Development, 25-27 September 2015, New York.” Accessed 18 October 2023. https://www.un.org/en/conferences/environment/newyork2015

Britannica. “Brundtland Report.” Accessed 25 September 2023. https://www.britannica.com/topic/Brundtland-Report

United Nation. “Our Common Future.” Accessed 25 September 2023. https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/5987our-common-future.pdf