ปัญหาทางกฎหมายการประกันและเยียวยาผู้บริโภคในประเทศไทย

บทคัดย่อ

          เมื่อยุคสมัย สังคมโลกพัฒนาและการมีผลิตที่ซับซ้อนมากขึ้น ความเจริญและความต้องการในการอุปโภคบริโภครวม ทั้งปริมาณการผลิตมากตามยิ่งขึ้น นำไปสู่การที่ผู้บริโภคถูกเอารัดเอาเปรียบจากผู้ค้า ประกอบกับการไม่มีหรือถูกจำกัดความ สามารถในการเจรจาต่อรองหรือกำหนดการแสดงมาตรฐานขั้นต่ำในคุณภาพทั้งทางด้านสินค้าหรือการบริการ ปัญหาที่ยังเป็นจุดบอดประการหนึ่งของการคุ้มครองสิทธิผู้บริโภคในประเทศไทย คือ “การประกันผู้บริโภค” ซึ่งควรเป็นสิทธิที่เกิดขึ้นโดยอัตโนมัติและเป็นสิทธิขั้นพื้นฐานของผู้บริโภคทุกคน

            สำหรับประเทศไทย ข้อมูลจากสถิติรับเรื่องร้องทุกข์ผู้บริโภคจากระบบรับเรื่องร้องทุกข์ผู้บริโภค ประจำปี 2562 พบว่า สถิติการร้องเรียนอันดับต้นคือ สินค้าอุปโภคบริโภค และการบริการ นอกจากนี้แล้ว กฎหมายไทยที่เกี่ยวข้องทั้งสารบัญญัติและวิธีบัญญัติล้วนเป็นกฎหมายที่มุ่งแก้ไขเยียวยาที่ปลายเหตุ (indemnification approved approach) มากกว่าการป้องกันเหตุหรือความเสียหายที่จะเกิดขึ้นจากการใช้สินค้าหรือผลิตภัณฑ์หรือรับการบริการล่วงหน้าในอนาคต (preventive approved approach) ทั้งนี้ ในปัจจุบัน ปัญหาสินค้าชำรุดบกพร่องสามารถแก้ไขโดยบทกฎหมายทั่วไปตามสัญญาซื้อขายในประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ของไทย บัญญัติไว้ในมาตรา 472 – 474 ซึ่งค่อนข้างไม่ทันสมัยต่อยุคสถานการณ์ปัจจุบัน ปัญหาการไม่ชัดเจนในความหมายของ “การชำรุดบกพร่อง” (defect) กรณีชำรุดบกพร่องเล็กน้อย หรือไม่ประจักษ์หรือซ่อนเร้น ซึ่งยังไม่สามารถแก้ไขได้ในกฎหมายปัจจุบัน ถึงแม้ว่าจะมีร่างพระราชบัญญัติใหม่เรื่องความรับผิดต่อสินค้าชำรุดบกพร่อง แต่กฎหมายดังกล่าวกำหนดให้ใช้กับกรณีประเภทสินค้ามือหนึ่งเท่านั้น ส่วนสินค้ามือสองหรือการบริการก็มิได้มีกฎหมายกำหนดเฉพาะแต่ประการใด ปัญหาการไม่มีซึ่งคำนิยามและขอบเขตการบังคับใช้เรื่อง “การประกัน” (guarantee) “การรับประกัน” (warranty) อีกทั้ง ยังไม่มีซึ่งมาตรการเยียวยาที่ชัดเจนเพียงพอในเรื่องดังกล่าว ในกรณีการแก้ไขเยียวยาความเสียหายที่เกิดขึ้นต่อสินค้าหรือการบริการ กฎหมายไทยมีกำหนดไว้ในกฎหมายทั่วไป คือ ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ และประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่งซึ่งกระบวนการทางกฎหมายล้วนดำเนินการเป็นไปอย่างล่าช้า ค่าใช้จ่ายสูง และไม่อาจสามารถคุ้มครองสิทธิของผู้บริโภคได้อย่างเหมาะสม และพระราชบัญญัติวิธีพิจารณาคดีผู้บริโภค กรณีสินค้าชำรุดบกพร่องมีบัญญัติไว้ในมาตรา 41 แต่ก็มิได้กำหนดกฎเกณฑ์ที่เป็นลำดับขั้นตอนชัดเจนถึงวิธีการชดใช้เยียวยาความเสียหายแก่ผู้บริโภคซึ่งเป็นผู้เสียหาย เพียงแต่ให้เป็นอำนาจดุลพินิจของศาลกำหนดได้ตามความสมควรและเหมาะสม ตัวอย่างกรณีคำพิพากษาคดี “ฟอร์ด” เป็นตัวอย่างที่น่าสนใจสำหรับการประกันผู้บริโภค

            ผู้ศึกษาเสนอให้มีการตราบทบัญญัติเพิ่มเติมเรื่องการประกันและการเยียวยาผู้บริโภคในพระราชบัญญัติคุ้มครองผู้บริโภค พ.ศ. 2522 และเสนอให้มีการจัดตั้งคณะกรรมการที่เกี่ยวข้องในเรื่องการประกันผู้บริโภคในมาตรา 14(4) ให้เป็นหน่วยงานหนึ่งในสำนักงานคณะกรรมการคุ้มครองผู้บริโภค โดยอาศัยมาตรา 3 และมาตรา 4(5) ตามพระราชบัญญัติคุ้มครองผู้บริโภค พ.ศ. 2522 เพื่อทำหน้าที่จัดการดูแลเฉพาะเรื่องดังกล่าวเพื่อให้เกิดการทำงานอย่างมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น ทั้งนี้เพื่อประโยชน์สูงสุดในการคุ้มครองผู้บริโภคอย่างแท้จริง