บทบาทกลุ่มผลประโยชน์การเมืองไทย: ศึกษากรณีกลุ่มผู้ประกอบการธุรกิจขายตรงแบบเครือข่ายในการเรียกร้องต่อนโยบายภาครัฐ พ.ศ. 2545-2566

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาพัฒนาการของกลุ่มธุรกิจขายตรงแบบเครือข่ายในประเทศแต่ละยุคสมัยการเมืองไทย ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2545–2566 2) เพื่อศึกษาตัวแสดงของหน่วยงานรัฐ กฎหมาย และนโยบายสาธารณะที่เกี่ยวข้องกับกลุ่มธุรกิจขายตรงแบบเครือข่าย ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2545–2566 และ 3) เพื่อศึกษารูปแบบปฏิสัมพันธ์ในเชิงโครงสร้างของตัวแสดงที่เกี่ยวข้องตั้งแต่ปี พ.ศ. 2545–2566 ใช้การวิจัยเชิงคุณภาพ (qualitative research) เก็บข้อมูลโดยการสัมภาษณ์เชิงลึกกับผู้ทรงคุณวุฒิที่เกี่ยวข้อง จำนวน 16 คน วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้วิธีวิเคราะห์เชิงเนื้อหา

ผลการศึกษาพบว่า 1) การศึกษาพัฒนาการของกลุ่มผลประโยชน์ธุรกิจขายตรงแบบเครือข่ายในประเทศไทยตั้งแต่ปี พ.ศ. 2545–พ.ศ. 2566 พบว่า (1) ก่อตั้งเพื่อยกระดับธุรกิจขายตรงให้เป็นบริษัทที่มีความเป็นธรรมาภิบาลที่ถูกต้อง (2) ก่อตั้งขึ้นเพื่อให้เกิดการขับเคลื่อนด้านข้อกฎหมายให้มีความสอดคล้องกับธุรกิจ (3) ก่อตั้งเพื่อประสานงานกับหน่วยงานภาครัฐ และ (4) ก่อตั้งเพื่อต้องการให้ภาครัฐดำเนินการธุรกิจ
ที่ผิดกฎหมาย 2) การศึกษาบทบาทตัวแสดงของหน่วยงานภาครัฐ กฎหมาย และนโยบายสาธารณะที่เกี่ยวข้องกับกลุ่มธุรกิจขายตรงแบบเครือข่ายตั้งแต่ปี พ.ศ. 2545–พ.ศ. 2566 พบว่าบทบาทของกลุ่มผลประโยชน์ที่เป็นตัวแสดงข้อเรียกร้องหลักที่กลุ่มสมาคมองค์กรกลุ่มผลประโยชน์ธุรกิจขายตรงและองค์กรที่ก่อตั้งขึ้นเรียกร้อง ประกอบไปด้วย (1) กฎหมาย (2) การต่อต้านการแชร์ลูกโซ่ (3) การขับเคลื่อนนโยบายสาธารณะและ (4) การยกระดับมาตรฐานคุณวุฒิวิชาชีพของธุรกิจขายตรงและตลาดแบบตรง และ3) ปฏิสัมพันธ์ระหว่างกลุ่มผลประโยชน์ธุรกิจขายตรงแบบเครือข่ายกับหน่วยงานภาครัฐและนโยบายภาครัฐที่เกี่ยวข้องตั้งแต่ปี พ.ศ. 2545–พ.ศ. 2566 พบว่า (1) ปฏิสัมพันธ์ระหว่างสมาคมกับสมาคม มีความสัมพันธ์แบบหลวม ๆ ยังขาดความเป็นเอกภาพและความร่วมมือกันอย่างจริงจัง (2) ปฏิสัมพันธ์ระหว่างสมาคมกับองค์กร พบว่า สมาคมกับองค์กรไม่ได้มีปฏิสัมพันธ์ต่อกันโดยตรง แต่บริษัทที่อยู่ภายใต้สมาคมมีการสนับสนุนองค์กรนี้ทางลับ และ (3) ปฏิสัมพันธ์ระหว่างสมาคมกับหน่วยงานภาครัฐ พบว่า มีปฏิสัมพันธ์ที่ดีแค่บางช่วงเวลาขึ้นอยู่กับนโยบายของเลขาธิการคณะกรรมการคุ้มครองผู้บริโภค