บทบาทของกองทุนยุติธรรมในการช่วยเหลือประชาชนในคดีอาญา ระหว่างปี พ.ศ. 2549-2566

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ (1) เพื่อศึกษานโยบายภาครัฐเกี่ยวกับหน้าที่บทบาทความรับผิดชอบของกองทุนยุติธรรม (2) เพื่อศึกษาวิเคราะห์ สภาพปัญหาการบังคับใช้กฎหมายตามกระบวนการยุติธรรม (3) เพื่อศึกษาการเข้าถึงสิทธิ์การประกันตัวของผู้ต้องหาตามกระบวนการยุติธรรม โดยใช้การวิจัยเชิงคุณภาพ (qualitative research) โดยเก็บข้อมูลด้วยวิธีการศึกษาข้อมูลจากเอกสารสำคัญและการสัมภาษณ์เชิงลึกกับผู้ทรงคุณวุฒิที่เกี่ยวข้อง จำนวน 15 คน

ผลการศึกษาพบว่า การศึกษาศึกษานโยบายภาครัฐเกี่ยวกับหน้าที่บทบาทความรับผิดชอบของกองทุนยุติธรรม (1) บทบาทอำนาจหน้าที่กองทุนยุติธรรมมาจาก พระราชบัญญัติกองทุนยุติธรรม พ.ศ. 2558 (2) ภารกิจกองทุนยุติธรรม ประกอบไปด้วย (2.1) ช่วยเหลือประชาชนในการดำเนินคดี (2.2) การขอปล่อยชั่วคราวผู้ต้องหาหรือจำเลย (2.3) ช่วยเหลือผู้ถูกละเมิดสิทธิมนุษยชนหรือผู้ได้รับผลกระทบจากการถูกละเมิดสิทธิมนุษยชน (2.4) การให้ความรู้ทางกฎหมายแก่ประชาชนที่ไม่ได้รับความเป็นธรรมให้สามารถเข้าถึงความยุติธรรมตามกฎหมาย (3) แนวคิดการจัดตั้งกองทุนยุติธรรมมาจากปฏิญญาสมัชชาสหประชาชาติต่อการรักษาไว้ซึ่งสิทธิเสรีภาพของประชาชน (4) กองทุนยุติธรรมมาจากเจตนารมณ์แห่งกฎหมายรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยว่าด้วยการคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพของปวงชนชาวไทย และ (5) นโยบายภาครัฐต่อการดำเนินงานของกองทุนยุติธรรมมีความสอดคล้องกับบทบัญญัติกฎหมายรัฐธรรมนูญ 2560 ว่าด้วยการเข้าถึงกระบวนการยุติธรรม มาตรา 29

การศึกษาวิเคราะห์สภาพปัญหาการบังคับใช้กฎหมายตามกระบวนการยุติธรรม (1) กองทุนยุติธรรมขาดการประชาสัมพันธ์ถึงบทบาทหน้าที่ความรับผิดชอบ   (2) ประชาชนยังเข้าถึงการขอใช้สิทธิ์กองทุนยุติธรรมน้อยเนื่องจากขาดการประชาสัมพันธ์ (3) กองทุนยุติธรรมสามารถคุ้มครองสิทธิเสรีภาพของประชาชนที่ถูกดำเนินคดีทางกฎหมายรัฐธรรมนูญ มาตรา 40 และ (4) กองทุนยุติธรรมเป็นหน่วยงานที่ให้การช่วยเหลือประชาชนที่ไม่มีทุนทรัพย์ในการต่อสู้คดี

การศึกษาการเข้าถึงสิทธิ์การประกันตัวของผู้ต้องหาตามกระบวนการยุติธรรม (1) ศาลแต่ละท่านใช้ดุลยพินิจที่แตกต่างกัน (2) ไม่มีหน่วยงานรัฐใดรับผิดชอบทำหน้าที่เปลี่ยนคำอุธรณ์คำสั่งศาล (3) หลักการปฏิบัติของศาลมีการขัดกันแห่งบทบัญญัติรัฐธรรมนูญ มาตรา 29 และ (4) หลักการปฏิบัติตามเจตนารมณ์ของกฎหมายการประกันตัวผู้ต้องหาควรได้รับสิทธิการประกันตัวอย่างทั่วถึง