การประยุกต์ใช้แนวความคิดเรื่องเครือข่ายทางสังคมในงานพัฒนาชุมชนในประเทศไทย : ทบทวนวรรณกรรมและข้อเสนอแนะ

บทคัดย่อ

เครือข่ายทางสังคมเป็นแนวความคิดที่มีการพัฒนามาโดยตลอดและสามารถพบวิธีการศึกษาดังกล่าวในหลายสาขาของสังคมศาสตร์รวมถึงการศึกษาชุมชน โดยจุดแข็งการศึกษาเชิงเครือข่ายคือช่วยแสดงให้เห็นภาพการเคลื่อนตัวของทรัพยากรต่างๆ ทั้งในเรื่องของความรู้ ความช่วยเหลือ ทรัพยากรทางเศรษฐกิจ รวมถึงอำนาจการเจรจาต่อรองอย่างไรก็ตามในกรณีของประเทศไทยนั้นยังไม่มีการใช้เรื่องเครือข่ายทางสังคมในการศึกษางานพัฒนาชุมชนอย่างเป็นระบบถึงแม้ว่าจะมีการใช้เครือข่ายทางสังคมเป็นเครื่องมือในการดำเนินกิจกรรมต่างๆของชุมชน ตั้งแต่ ปี พ.ศ. 2550 เป็นต้นมาแนวความคิดเครือข่ายทางสังคมถูกใช้ในการศึกษาชุมชนมากขึ้น เช่น การแลกเปลี่ยนเรียนรู้ระหว่างสมาชิกในชุมชนหรือข้ามชุมชน หรือการรวมกลุ่มเพื่อเรียกร้องต่อภาครัฐในประเด็นต่างๆ แต่ก็ยังคงเป็นการใช้เครือข่ายทางสังคมอย่างไม่เต็มประสิทธิภาพโดยปัญหาในเรื่องดังกล่าวส่วนหนึ่งนั้นมาจากแขนงความรู้ด้านงานศึกษาชุมชนยังคงเป็นมรดกจากยุคล่าอาณานิคมและสงครามเย็นซึ่งมุ่งเน้นการพัฒนาโดยภาครัฐและมองชุมชนดั้งเดิมว่าอยูในสถานะที่ไม่พึงประสงค์และควรพัฒนาดังนั้นเครือข่ายทางสังคมจึงถูกเอามาใช้เพียงบางส่วนเพื่อตอบสนองต่อนโยบายการพัฒนาของรัฐเท่านั้น นักวิจัยควรช่วยกันพัฒนาการใช้เครือข่ายทางสังคมในการศึกษาชุมชนโดยลดอคติดังกล่าวลง เพื่อให้แนวความคิดเรื่องเครือข่ายทางสังคมมีประสิทธิภาพในฐานะเครื่องมือการศึกษาชุมชนมากขึ้น