มาตรการทางกฎหมายในการกำหนดอำนาจหน้าที่และลักษณะคดีแพ่งในระบบไต่สวนของศาลยุติธรรม

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาอำนาจหน้าที่ของผู้พิพากษาในศาลยุติธรรมที่ต้องใช้ระบบไต่สวนในการพิจารณาคดี และวิเคราะห์ลักษณะของคดีที่ต้องใช้ระบบไต่สวนในการพิจารณาคดีในศาลยุติธรรม โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ ด้วยการศึกษาและวิเคราะห์ข้อมูลจากเอกสารที่เกี่ยวข้อง ประกอบด้วย บทบัญญัติของกฎหมาย ระเบียบ ข้อบังคับ คำพิพากษาศาลฎีกา หนังสือ บทความทางวิชาการ และรายงานการวิจัย

ผลการวิจัยพบว่า แม้ระบบศาลยุติธรรมไทยจะเปิดโอกาสให้ใช้ระบบไต่สวนในการพิจารณาคดี แต่ในทางปฏิบัติผู้พิพากษาส่วนใหญ่ยังคงยึดติดกับวัฒนธรรมระบบกล่าวหา อันเนื่องมาจากปัจจัยหลายประการ ได้แก่ ความกังวลเกี่ยวกับการรักษาความเป็นกลางของศาล ข้อจำกัดด้านทรัพยากรบุคคลและระยะเวลาในการพิจารณาคดี การขาดแนวทางปฏิบัติที่ชัดเจนในการใช้ระบบไต่สวน และปัญหาความไม่เท่าเทียมในการเข้าถึงกระบวนการยุติธรรม ดังนั้น การกำหนดลักษณะคดีที่ควรใช้ระบบไต่สวนควรพิจารณาจากปัจจัยสำคัญสองประการ ได้แก่ (1) สถานะของคู่ความ ซึ่งประกอบด้วย สถานะทางการเงิน ฐานะทางสังคม พื้นฐานการศึกษา และอำนาจต่อรองในกระบวนการยุติธรรม และ (2) ลักษณะของคดี ซึ่งครอบคลุมถึงคดีที่เกี่ยวข้องกับประโยชน์สาธารณะ คดีที่มีความซับซ้อนทางเทคนิคและต้องการความเชี่ยวชาญเฉพาะด้าน การวิจัยนี้ มีข้อเสนอแนะให้มีการผสมผสานระหว่างวัฒนธรรมทางกฎหมายดั้งเดิม คือ ระบบกล่าวหา กับระบบไต่สวน เพื่อสร้างวัฒนธรรมทางกฎหมายใหม่ที่เหมาะสมกับบริบทของสังคมไทย อันจะนำไปสู่การอำนวยความยุติธรรมที่มีประสิทธิภาพและสร้างความเชื่อมั่นในกระบวนการยุติธรรม นอกจากนี้ ยังมีข้อเสนอในการปรับปรุงกฎหมายและระเบียบที่เกี่ยวข้องให้มีความชัดเจนและสอดคล้องกับการใช้ระบบไต่สวน เพื่อให้การดำเนินกระบวนพิจารณาคดีเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพและโปร่งใส