ผลกระทบเชิงสาเหตุของบัตรสวัสดิการแห่งรัฐต่อความยากจนทางเศรษฐกิจ

บทคัดย่อ

“บัตรสวัสดิการแห่งรัฐ” หรือที่รู้จักกันในชื่อ “บัตรคนจน” เป็นโครงการการแจกเงินแบบไม่มีเงื่อนไขขนาดใหญ่ (Large-scale unconditional cash transfer programme) ของไทยที่เริ่มใช้ตั้งแต่เดือนตุลาคม ปี พ.ศ. 2560 อย่างไรก็ตาม อัตราความยากจนของไทยเพิ่มขึ้นจาก 7.87% ในปี พ.ศ. 2560 เป็น 9.85% ในปีถัดมา ซึ่งถือเป็นการเพิ่มขึ้นของความยากจนครั้งที่ 4 ในรอบ 30 ปี ทั้ง ๆ ที่เศรษฐกิจไทยเติบโตในระดับปานกลาง ไม่มีวิกฤติทางเศรษฐกิจ และมีโครงการแจกเงินขนาดใหญ่ อัตราความยากจนที่เพิ่มขึ้นนี้ทำให้นักวิชาการและนักนโยบายสาธารณะจำเป็นที่จะต้องหันกลับมาวิเคราะห์สาเหตุของการเพิ่มขึ้นของความยากจน รวมถึงประสิทธิภาพของโครงการบัตรสวัสดิการแห่งรัฐ การศึกษานี้ใช้ Regression Discontinuity Design (RDD) เพื่อวิเคราะห์ผลกระทบเชิงสาเหตุ (Causal impacts) ของบัตรสวัสดิการแห่งรัฐต่อความยากจนทางเศรษฐกิจ (Monetary poverty) ผลการศึกษาพบว่า โครงการบัตรสวัสดิการแห่งรัฐไม่ได้ทำให้ค่าใช้จ่ายเพื่อการอุปโภคและบริโภคของประชาชนเพิ่มขึ้นแต่อย่างใด ส่งผลให้ความยากจนทางเศรษฐกิจไม่เปลี่ยนแปลง นอกจากนั้น ยังพบว่าค่าใช้จ่ายในสินค้ากลุ่มอาหารของผู้ที่ได้รับบัตรสวัสดิการแห่งรัฐซึ่งเป็นรายจ่ายสำคัญต่อระดับคุณภาพชีวิตของประชาชนและเป็นหนึ่งตัวชี้วัดสำคัญของความยากจนทางเศรษฐกิจลดลง สาเหตุส่วนหนึ่งอาจมาจากปัญหาคนจนที่ตกหล่นจากโครงการและผู้ที่มีรายได้สูงเกินกว่าเกณฑ์บัตรสวัสดิการแห่งรัฐแต่กลับได้รับบัตรสวัสดิการแห่งรัฐ (Inclusion and exclusion errors) ผลการศึกษาแสดงให้เห็นถึงความสำคัญในการทบทวนโครงการบัตรสวัสดิการแห่งรัฐในขั้นตอนของการออกแบบและการดำเนินโครงการ