นาฏยลักษณ์ฟ้อนสาวไหม

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษานาฏยลักษณ์ฟ้อนสาวไหม  โดยใช้วิธีศึกษาจากเอกสารทางวิชาการ  การสัมภาษณ์  การสังเกตการณ์  และการรับการถ่ายทอดกระบวนท่าฟ้อนสาวไหมจากแม่ครูบัวเรียว  รัตนมณีภรณ์  ศิลปินแห่งชาติ  และฟ้อนสาวไหมของวิทยาลัยนาฏศิลปเชียงใหม่ 

   ผลการวิจัย พบว่า นาฏยลักษณ์ของฟ้อนสาวไหม มี  3  ลักษณะ  คือ  1.  นาฏยลักษณ์ด้านกระบวนท่าฟ้อนสาวไหม  มีกระบวนท่าฟ้อนที่เป็นลักษณะเฉพาะของกระบวนท่าฟ้อนสาวไหม ได้แก่ การวนมือเป็นวงกลม การสาวจีบโค้งม้วนปล่อยมือ   การพุ่งมือ การสอดมือแบตั้งใต้ศอก ลักษณะท่าฟ้อนสาวไหมในกระบวนท่าฟ้อนสาวไหม  แบ่งออกได้เป็น  3  ลักษณะ  คือ  1. ท่าแบบนาฏศิลป์ไทย  2. ท่าฟ้อนเอกลักษณ์ภาคเหนือ  3. ท่าที่ประดิษฐ์ขึ้นจากการเลียนแบบการสาวไหม ลักษณะการเคลื่อนไหวท่าฟ้อน  มีการใช้มือในการฟ้อนมากที่สุด  ลีลาการฟ้อนไม่เน้นการใช้จังหวะเข่าใช้การเคลื่อนตัวและเท้าด้วยกิริยาที่นุ่มนวล เชื่องช้า  และต่อเนื่องตามท่วงทำนองเพลง  กระบวนท่าฟ้อนที่แสดงให้เห็นถึงนาฏยลักษณ์ของฟ้อนสาวไหมที่ปรากฏพบ  จำนวน  4  ท่า   คือ  1. ท่านั่งไหว้  2. ท่าบิดบัวบาน  3. ท่าม้วนไหมซ้าย - ขวา    4. ท่าพุ่งหลอดไหมหรือพุ่งกระสวยและกระบวนท่าฟ้อนที่มีความสอดคล้องกับกรรมวิธีการสาวไหม  นับได้  19  ท่าใน 5  ขั้นตอนของกรรมวิธีการสาวไหม 2. นาฏยลักษณ์ด้านเครื่องแต่งกาย  ได้แก่  เสื้อแขนกระบอก ห่มสไบ นุ่งซิ่นแบบลายขวางมีเชิงหรือไม่มีลวดลาย  3. นาฏยลักษณ์ด้านดนตรี ได้แก่  วงดนตรีพื้นเมือง  เครื่องดนตรีในการบรรเลงต่างกัน  ท่วงทำนองเพลง  บรรเลงในอัตราจังหวะ  2  ชั้น  ฟ้อนสาวไหมทั้งสองรูปแบบมีลักษณะเด่นเฉพาะตัว  ลีลาการฟ้อนสาวไหม  ที่มีนุ่มนวลอ่อนช้อย เชื่องช้า         มีการยืดยุบตัวลงตามธรรมดาไม่กระทบเข่าแลนุ่มเนิบ  เคลื่อนไหวร่างกายอย่างต่อเนื่องและสัมพันธ์ในการฟ้อนเป็นการฟ้อนที่สะท้อนให้เป็นถึงวิถีชีวิต  ความเป็นอยู่  วัฒนธรรมของหญิงสาวชาวเหนือในการทอผ้า