การศึกษาอัตลักษณ์ลวดลายผ้าทออ่างศิลา บ้านบึกกับวิถีชีวิตชุมชนอ่างศิลา จังหวัดชลบุรี

บทคัดย่อ

การวิจัย การศึกษาอัตลักษณ์ลวดลายผ้าทออ่างศิลา บ้านบึกกับวิถีชีวิตชุมชนอ่างศิลา จังหวัดชลบุรี ผลงานวิจัยครั้งนี้ผู้วิจัยได้เลือกระเบียบวิจัยแบบเชิงคุณภาพ ซึ่งมีขั้นตอนในการดำเนินการวิจัย ดังนี้ วิธีการสัมภาษณ์วิธีประวัติศาสตร์จากการบอกเล่า และสังเกตวิธีการทำงาน บันทึกภาพถ่าย จากผู้ให้ข้อมูลที่สำคัญ ที่อยู่ภายในขอบเขตการศึกษา โดยมีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษากระบวนการสร้างสรรค์ผ้าทออ่างศิลา บ้านปึกในแง่วัสดุอุปกรณ์ที่ใช้ 2) เพื่อศึกษาอัตลักษณ์ลวดลายผ้าทออ่างศิลา บ้านปึก 3) เพื่อการอนุรักษ์ลวดลาย ผ้าทออ่างศิลา บ้านปึก 4) เพื่อรวบรวมบันทึกลวดลาย เพื่อเป็นกรณีศึกษาในการออกแบบลวดลายสำหรับนิสิต และผู้สนใจทั่วไป

            ผลิตภัณฑ์ที่เป็นอัตลักษณ์ภูมิปัญญาที่มีความสำคัญของชุมชนอ่างศิลา คือ “ผ้าทออ่างศิลา” และ “ครกหินอ่างศิลา” แต่ในงานครั้งผู้วิจัย ทำการศึกษา ค้นคว้าเฉพาะ ผ้าทออ่างศิลา มีความสำคัญตั้งแต่รัชสมัยพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นเวลานานกว่า 160 ปี มาแล้วที่ได้รับการสืบทอดจากรุ่นสู่รุ่น แต่เริ่มมีความชัดเจนจนกลายเป็นผ้าทรงกษัตริย์ที่มาจากอ่างศิลา และจันทบุรี ซึ่งมีหลักฐานในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5) จนถึงปัจจุบัน ที่มีกระบวนการที่โดนเด่นของการทอผ้าอ่างศิลา คือการนำเส้นขยำกับข้าวสุกทำเส้นด้ายมีความนุ่ม เส้นเล็ก มีความเหนียวของเส้นด้าย และมีลวดลายที่พบที่เป็นเอกลักษณ์ บ่งบอกความเป็นอ่างศิลา คือ ลายสมุก ลายพิกุลครึ่งซีก ลายนกกระทา ลายไส้ปลาไหล และลายหางกระรอก

            ผ้าทอต่างๆในอ่างศิลา มีการพัฒนาให้มีความร่วมสมัยมากยิ่งขึ้น สามารถเพิ่มมูลค่าจนนำรายได้เข้าสู่ชุมชน มีการบริการวิชาการทางด้านการทอผ้าอ่างศิลาให้แก่ ผู้ที่มีสนใจการให้บริการวิชาการงานผ้าทออ่างศิลานั้น ผู้วิจัยพบว่ามีความสำคัญต่อการอนุรักษ์ และการพัฒนาทางด้านการออกแบบ เพราะเกิดการแลกเปลี่ยน ที่เกิดจากการเข้ามาของผู้เชี่ยวชาญทางด้านการทอผ้า การออกแบบ การเยี่ยมชม การลงพื้นที่ ของอาจารย์ นิสิต นักเรียน ประชาชนผู้ที่สนใจ ต่อการเรียนรู้ ศึกษา ค้นคว้า เพื่อไม่ให้ผ้าทออ่างศิลา ภูมิปัญญาที่เป็นอัตลักษณ์ของชาวอ่างศิลาไม่ให้สูญหาย ตลอดจนการนำลวดลายกระบวนการที่เป็นเอกลักษณ์ไปพัฒนาผลิตภัณฑ์ได้อย่างภาคภูมิใจ โดยไม่ทิ้งความเป็นอัตลักษณ์ได้อย่างมีคุณค่า และความงามได้อย่างสมบูรณ์แบบ