志怪小说中女厉鬼成仙的路径研究——以《搜神记》、 《异苑》、《述异记》为例 Vengeful Female Ghosts Becoming Immortals in the Supernatural Literature: Case Studies from Soushen ji, Yiyuan, and Shuyi ji
##plugins.themes.bootstrap3.article.sidebar##
##plugins.themes.bootstrap3.article.main##
摘要
本研究聚焦于魏晋南北朝时期 (公元220年–589年) 的志怪小说中女鬼成仙的现象，以《搜神记》、《异苑》和《述异记》三部作品为研究文本，旨在探讨女鬼如何通过一系列转变过程成为“仙人”，并揭示女性鬼魂成仙的叙事逻辑及其文化隐喻。
研究发现，女鬼成仙普遍经历四个递进阶段：其一，因暴力压迫或不公含冤而亡；其二，以厉鬼形态复仇；其三，受宗教观念感化；其四，通过修行蜕变为仙。这一过程既暴露父权制下 女性遭遇的结构性压迫，又体现道教思想的双重功能——既为化解冤屈的伦理工具，亦为个体超越命运的精神路径。此类叙事通过重构人鬼交互的可能性，折射出动荡时代对生死界限、社会 正义的重新认知，为解读魏晋文化中的性别秩序与宗教实践提供新视角。
##plugins.themes.bootstrap3.article.details##
ผลงานทางวิชาการที่ลงตีพิมพ์ในวารสารจีนศึกษา มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ เป็นลิขสิทธิ์ของผู้เขียนหรือผู้แปลผลงานนั้น หากนำลงในวารสารจีนศึกษาเป็นครั้งแรก เจ้าของผลงานสามารถนำไปตีพิมพ์ซ้ำในวารสารหรือหนังสืออื่นได้โดยมิต้องแจ้งให้ทราบล่วงหน้า แต่หากผลงานที่ได้รับพิจารณานำลงในวารสารจีนศึกษา เป็นผลงานที่เคยตีพิมพ์ที่อื่นมาก่อนเจ้าของผลงานต้องจัดการเรื่องปัญหาลิขสิทธิ์กับแหล่งพิมพ์แรกเอง หากเกิดปัญหาทางกฎหมาย ถือว่าไม่อยู่ในความรับผิดชอบของวารสารจีนศึกษา มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ทั้งนี้ ความคิดเห็นต่างๆ ในบทความเป็นความคิดเห็นส่วนตัวของผู้เขียน ไม่เกี่ยวกับกองบรรณาธิการวารสารจีนศึกษา มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
参考
คณะกรรมการสืบค้นประวัติศาสตร์ไทยในเอกสารภาษาจีน สำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรี. (2543). เกณฑ์การถ่ายถอดเสียงภาษาจีนแมนดารินด้วยอักขรวิธีไทย. โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
ไพรินทร์ ศรีสินทร. (2558). ภาพพจน์ของเทพสตรีและเทพธิดาที่เปลี่ยนไปในเทพนิยายจีน. วารสารวิชาการมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์, 23(43), 127–145.
วีระชาติ ดวงมาลา, กนกพร นุ่มทอง, และ เมชฌ เมธจิรนนท์. (2567). ภาพสะท้อนสังคมจีนที่ปรากฏในประชุมนิทานโซว เสินจี้. มนุษยสังคมสาร (มสส.), คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏบุรีรัมย์, 22(1), 100–119.
ศิริวรรณ วรชัยยุทธ. (2565). สถานภาพของสตรีจีนในสมัยราชวงศ์เว่ยจิ้น ราชวงศ์เหนือใต้. ใน รายงานการประชุมวิชาการ ระดับชาติ จีนศึกษามหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ครั้งที่ 8 (หน้า 86–117). มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
Chen Chunsheng 陈春声. (2001). 正统性、地方化与文化的创制——潮州民间神信仰的象征与历史意义.
史学月刊, -(1), 123–133.
Chen Mengjia 陈梦家. (1956). 殷墟卜辞综述. 科学出版社.
Chen Wenxin 陈文新. (1992). 魏晋南北朝小说中的仙鬼怪形象及其悲剧意蕴. 武汉大学学报（社会科学版）,
-(3), 19–25.
Chen Wenxin 陈文新. (2002). 文言小说审美发展史. 武汉大学出版社.
Cheng Yuhong 程宇宏. (2002). 析魏晋南北朝道教基本信仰结构的构成. 中山大学学报（社会科学版）,
-(3), 82–87.
Du Yu 杜预（注）. (1990). 春秋左传正义. 上海古籍出版社.
Gan Bao 干宝（撰）& Wang Shaoying 汪绍楹（校注）. (1979). 搜神记. 中华书局.
Ge Hong 葛洪（著）& Zhang Songhui 张松辉（解读）. (2020). 抱朴子. 国家图书馆出版.
Guo Qingfan 郭庆藩（撰）. (2013). 庄子集释. 中华书局.
Guo Wu 郭武. (1994). 论道教的长生成仙信仰. 世界宗教研究, -(1), 27–37.
He Xuan 何璇. (2012). 六朝志怪小说“厉鬼成神”故事研究. 新加坡国立大学硕士学位论文.
Hong Shuhua 洪树华. (2005). 魏晋南北朝志怪小说的“洞穴仙境”意象. 山东大学学报（哲学社会科学版）,
-(2), 68–73.
Hong Xingzu 洪兴祖（撰）& Bai Huawen et al. 白化文等（点校）. (1983). 楚辞补注. 中华书局.
Huang Shouqi 黄寿祺 & Zhang Shanwen 张善文. (2016). 周易译注. 中华书局.
Li Hongmei 李红梅. (2007). 中国古代女性自我意识的觉醒——元明清几部戏曲作品中典型人物形象的探析.
中华女子学院学报, -(5), 55–58+63.
Li Jianguo 李剑国 & Zhang Yulian 张玉莲. (2008). 汉魏六朝志怪小说中的亭故事. 南开学报（哲学社会科学版）,
-(3), 51–61.
Li Weifang 李伟昉. (2004). 英国哥特小说与中国六朝志怪小说比较研究. 四川大学博士学位论文.
Lin Sujuan 林素娟. (2005). 先秦至汉代礼俗中有关厉鬼的观念及其因应之道. 成大文学报, -(13), 59–94.
Liu Jingshu 刘敬叔（撰）. (1984). 异苑. 新兴书局.
Liu Xiangyu 刘相雨. (2001). 《搜神记》和宋代话本小说中女神、女鬼、女妖形象的文化解读. 江西师范大学
学报, -(2), 30–36+91.
Liu Yeqiu 刘叶秋. (1978). 魏晋南北朝小说. 上海古籍出版社.
Liu Zhi 刘志. (2009). 魏晋南北朝民间自然信仰与道教文化. 宗教学研究, -(2), 211–216.
Lu Simian 吕思勉. (1939). 西王母考. 说文月刊, -(1), 91–97.
Luo Guojie 罗国杰. (2012). 传统伦理与现代社会. 中国人民大学出版社.
Ren Fang 任昉. (1984). 述异记. 丛书集成新编（第82册）. 新文丰出版公司.
Ruan Yuan 阮元（校刻）. (1982). 十三经注疏. 中华书局.
Sima Qian 司马迁. (2006). 史记. 中华书局.
Sun Sheng 孙生. (1997). 鬼道·谈风·女鬼——魏晋六朝志怪小说女鬼形象独秀原因探析. 西北民族学院学报（哲学社会科学版·汉文）, -(2), 106–110.
Sun Yirang 孙诒让. (1987). 周礼正义. 中华书局.
Tao Hongjing 陶弘景（撰）& Zhao Yi赵益（点校）. (2011). 真诰. 中华书局.
Tao Jiajun 陶家俊. (2004). 身份认同导论. 外国文学, -(2), 37–44.
Wang Guoliang 王国良. (1993). 魏晋南北朝志怪小说研究. 文史哲出版.
Wang Shishun 王世舜 & Wang Cuiye 王翠叶（译注）. (2011). 尚书. 中华书局.
Wang Xianqian 王先谦（著）. (1984). 后汉书集解. 中华书局.
Wang Xianqian 王先谦（撰）. (2007). 汉书补注. 中华书局.
Xiao Tong 萧统（编）& Li Shan 李善（注）. (1997). 文选. 中华书局.
Zhang Jing 张景 & Zhang Songhui 张松辉（译注）. (2021). 道德经. 中华书局.
Zhang Wenhao 张文浩. (2020). 魏晋南北朝士族文人的道教圣境想象和神仙信仰. 人文论丛, -(2), 152–162.
Zhong Jingwen 钟敬文. (1985). 钟敬文民间文学论集（下册）. 上海文艺出版社.
Zhuang Zhanyan 庄战燕. (2002). 男性视野中的异类女子——《搜神记》婚恋小说中神女鬼女妖女形象文化透析. 语文学刊, -(6), 27–30.
