แนวทางการกำกับดูแลการนำเสนอของสื่อวิทยุโทรทัศน์ไทยอย่างมีธรรมาภิบาล

บทคัดย่อ

การศึกษาวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา 1) วิเคราะห์สภาพปัญหาการกำกับดูแลกันเองของสื่อวิทยุโทรทัศน์ไทย 2) วิเคราะห์บริบทวัฒนธรรมสังคมและเศรษฐศาสตร์การเมืองของสังคมไทยที่มีผลต่อธรรมาภิบาลในการนำเสนอของสื่อวิทยุโทรทัศน์ไทย 3) วิเคราะห์ธรรมาภิบาลในการนำเสนอของสื่อวิทยุโทรทัศน์ไทยในปัจจุบันตามมาตรฐานสากลของหลักธรรมาภิบาลสื่อ และ 4) แนวทางในการกำกับดูแลสื่อวิทยุโทรทัศน์ไทยเพื่อให้มีธรรมาภิบาลตามมาตรฐานสากล และเหมาะสมกับบริบทของสังคมไทย ใช้วิธีการวิจัยเชิงคุณภาพรวบรวมข้อมูลจากเอกสาร ใช้การสัมภาษณ์กึ่งโครงสร้างและการสนทนากลุ่ม จากกลุ่มตัวอย่างและผู้ให้ข้อมูลสำคัญจำนวน 3 กลุ่ม คือ ภาครัฐ ภาคเอกชน และภาคประชาสังคม ซึ่งเป็นผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในการกำกับดูแลสื่อวิทยุโทรทัศน์ไทย รวม 48 ราย ใช้วิธีการวิเคราะห์เนื้อหา

ผลการวิจัยพบว่า 1) ความทับซ้อนเชิงโครงสร้างทางอำนาจเป็นปัญหาที่ทำให้กลไกการกำกับดูแลกันเองไม่สามารถเกิดขึ้นได้อย่างเป็นรูปธรรม ความเข้มแข็งขององค์การวิชาชีพสื่อไม่สามารถสร้างความเชื่อมั่นให้กับผู้ประกอบกิจการและสังคมถึงความสามารถในการกำกับดูแลได้ 2) วัฒนธรรมอำมาตยาธิปไตยที่ฝังรากลึกส่งผลต่อการปฏิบัติงานขององค์การกำกับดูแลอย่าง กสทช. กลไกการกำกับดูแลที่ไม่สอดรับกับยุคสมัยแห่งการหลอมรวมสื่อก็เป็นผลมาจากความต้องการถือครองอำนาจของรัฐ 3) การที่จะทำให้เกิดธรรมาภิบาลในการกำกับดูแลได้นั้น ทุกตัวแสดงได้แก่ หน่วยงานภาครัฐอย่าง กสทช. องค์การผู้ประกอบวิชาชีพสื่อ องค์การสื่อผู้ประกอบวิชาชีพสื่อ ภาคประชาสังคมและประชาชน ควรจะต้องได้รับพื้นที่ให้มีบทบาทอย่างเท่าเทียมกัน และ 4) แนวทางได้แก่ 1) พลังทางสังคมกับการส่งเสริมธรรมาภิบาล 2) สร้างบรรทัดฐานและค่านิยมการเคารพในหลักจริยธรรมและจรรยาบรรณวิชาชีพ 3) ลดความรุนแรงของการแข่งขันทางการตลาด 4) ส่งเสริมให้เกิดความหลากหลายในองค์การ 5) ประสานความร่วมมือระหว่างกลุ่มผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย 6) ความรวดเร็วในการตอบสนองต่อการพัฒนาทางเทคโนโลยี