จากคุณค่าทางภูมิทัศน์วัฒนธรรมของย่านท่าน้ำนนท์ สู่แนวทางการอนุรักษ์และพัฒนาในอนาคต
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาองค์ประกอบทางภูมิทัศน์วัฒนธรรมทั้งทางกายภาพ ทางกิจกรรม และทางความหมาย วิเคราะห์ประเมินคุณค่าขององค์ประกอบต่างๆ เพื่อนำไปสู่การเสนอแนะแนวทางการอนุรักษ์และพัฒนาภูมิทัศน์วัฒนธรรมพื้นที่ย่านท่าน้ำนนท์ที่เป็นย่านสำคัญระดับเมืองมาตั้งแต่อดีต แต่ปัจจุบันจากการเปลี่ยนแปลงรูปแบบสังคมและเศรษฐกิจอย่างรวดเร็ว ทำให้ชุมชนริมน้ำสูญเสียลักษณะเฉพาะวิถีชีวิตและความสัมพันธ์กับน้ำ ส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงลักษณะทางกายภาพและภูมิทัศน์วัฒนธรรมของย่านชุมชนเก่าริมน้ำ รวมถึงการเปลี่ยนแปลงการใช้ที่ดินจากการขยายตัวของเมืองก่อให้เกิดการก่อสร้างที่ไปรบกวน บดบัง และลดทอนสุนทรียภาพของโบราณสถานและสถาปัตยกรรมสำคัญไป ซึ่งหาก ไม่มีแผนในการอนุรักษ์และพัฒนาที่เหมาะสมอาจทำให้สูญเสียคุณค่าทางมรดกทางวัฒนธรรมทั้งทางกายภาพและกิจกรรมที่สำคัญระดับเมืองไป ระเบียบวิธีวิจัยใช้หลักการประเมินคุณค่าทางภูมิทัศน์วัฒนธรรม ในพื้นที่ย่านท่าน้ำนนท์ ที่เคยเป็นศูนย์กลางทางเศรษฐกิจการค้า และการปกครองสำคัญของเมืองนนทบุรี พื้นที่ศึกษาครอบคลุมตั้งแต่ริมแม่น้ำเจ้าพระยา ศาลากลางจังหวัดนนทบุรีหลังเก่า วัดบางขวาง ตลาดเทศบาลเมืองนนทบุรี มีถนนประชาราษฎร์ ถนนพิบูลสงคราม และ คลองบางขวาง ผลจากการศึกษาพบว่าการประเมินคุณค่าทางภูมิทัศน์วัฒนธรรมของย่านท่าน้ำนนท์ทางด้านกายภาพ กิจกรรม และความหมาย สามารถนำไปเป็นแนวทางในการกำหนดกรอบการอนุรักษ์และพัฒนาย่านท่าน้ำนนท์ ประกอบด้วย 1) ผังบริเวณ อาคาร สถาปัตยกรรม และเครื่องประกอบอาคาร 2) องค์ประกอบทางภูมิทัศน์ 3) มุมมองและสุนทรียภาพ และ 4) กิจกรรม และสามารถใช้เป็นแนวทางการอนุรักษ์และพัฒนาพื้นที่ที่มีคุณค่าทางภูมิทัศน์วัฒนธรรมอย่างยั่งยืนในอนาคต
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
เอกสารอ้างอิง
เกรียงไกร เกิดศิริ. (2551). ชุมชนกับภูมิทัศน์วัฒนธรรม. (พิมพ์ครั้งที่ 1). กรุงเทพฯ: อุษาคเนย์.
เกรียงไกร เกิดศิริ, วิลาวัลย์ ภมรสุรรณ, และ ธนิก หมื่นคำวัง. (2563). เมืองเก่ากับการอนุรักษ์และพัฒนา. สืบค้นจาก https://en.calameo.com/read/0064494648f3702f70dc2
ฉัตรกมล ปิยจารุพร. (2562). การปกป้องมรดกทางวัฒนธรรม. กรุงเทพฯ: ศูนย์แห่งความเป็นเลิศด้านการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน องค์การบริหารการพัฒนาพื้นที่พิเศษเพื่อการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน (องค์การมหาชน).
ชาลิสา บุญมณี. (2563). การปรับปรุงคุณภาพเชิงทัศน์ศาลากลางจังหวัดนนทบุรี (หลังเก่า). สาระศาสตร์, 3(1), 120-132.
ตวงพร ปิตินานนท์, และ ดนัย ทายตะคุ. (2561). การเปลี่ยนแปลงของภูมิทัศน์และความเป็นเมืองในพื้นที่ดินดอนสามเหลี่ยมปากแม่น้ำเจ้าพระยา. สาระศาสตร์, 4, 636-654.
ไทยโรจน์ พวงมณี, คชสีห์ เจริญสุข, พงศ์พัฒน์ เหล่าคนค้า, และ นัยนา อรรจนาทร. (2564). แนวทางการอนุรักษ์และการพัฒนาต่อยอดศิลปวัฒนธรรม พื้นที่หมู่บ้านน้ำพร อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย. Journal of Fine and Applied Arts Khon Kaen University, 13(2), 175-201.
ปฏิพล ยอดสุรางค์. (2562). ภัยคุกคามต่อลักษณะทางกายภาพของชุมชนเก่าริมน้ำในเขตที่ราบลุ่มน้ำเจ้าพระยา. วารสารวิชาการคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ สจล., 28, 21-34.
พระญาณวโรดม (สนธิ์), และ วชิรญาณสังวร, สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวง, (2495). ประวัติวัดและเจ้าอาวาส วัดบางขวาง จังหวัดนนทบุรี พระธรรมเทศนาสีลาทิกถา. นครปฐม: โรงพิมพ์มหามกุฏราชวิทยาลัย.
พัชรี ทวีเชวง. (2553). โครงการออกแบบภายในศูนย์ศิลปวัฒนธรรมลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยานนทบุรี. (วิทยานิพนธ์ปริญญาบัณฑิต). มหาวิทยาลัยศิลปากร, กรุงเทพฯ.
ภควุฒิ ทวียศ. (2551). วิถีชีวิตชุมชนตลาดท่าน้ำนนทบุรี พ.ศ.2571-2526. (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต). มหาวิทยาลัยศิลปากร, กรุงเทพฯ.
วนิดา พึ่งสุนทร และคณะ. (2549). แนวทางการจัดการภูมิทัศน์วัฒนธรรม, กรุงเทพฯ: คณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติกระทรวงวัฒนธรรมและคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์มหาวิทยาลัยศิลปากร, อัมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พลับลิชชิ่ง.
วชิรญา ตติยนันทกุล. (2557). การพัฒนาคู่มือการท่องเที่ยวเชิงมรดกวัฒนธรรมนามธรรมด้านหัตถกรรม จังหวัดอุบลราชธานี. (การศึกษาอิสระปริญญามหาบัณฑิต). มหาวิทยาลัยขอนแก่น, ขอนแก่น.
แววรวี ลาภเกิน, และ รุ่งทิพย์ พุ่มดนตรี (2561). ภูมิทัศน์วัฒนธรรมของชาวสวนเมืองนนท์. วารสารบัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยราชภัฏจันทรเกษม, 13(1), 21-31.
สดับ ลดาวัลย์, ม.ร.ว. (2517). ราชวิทยาลัย. ในหนังสือที่ระลึกครบ 7 รอบของพระยามานวราชเสวี. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์กรมสรรพสามิต.
สรรค์ เวสสุนทรเทพ. (2556). แนวโน้มการศึกษาภูมิทัศน์วัฒนธรรมในประเทศไทย. (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต). มหาวิทยาลัยศิลปากร, กรุงเทพฯ.
สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. (2559). คู่มือการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมศิลปกรรมประเภทย่านชุมชนเก่า. กรุงเทพฯ: _____.
โสวัตรี ณ ถลาง. (2562). จากชุมชนชานเมืองสู่ความเป็นเมืองทุนนิยม กรณีศึกษาพื้นที่นนทบุรี. วารสารมานุษยวิทยา, 2(2), 149-190.
อลิษา สหวัชรินทร์. (2560). แผนวิสัยทัศน์ภูมิทัศน์พื้นที่ริมแม่น้ำเจ้าพระยาย่านบางยี่ขันฝั่งเหนือ: การพัฒนาพื้นที่ริมน้ำอย่างยั่งยืนในบริบทของไทย. วารสารการพัฒนาชุมชนและคุณภาพชีวิต, 5(1), 1-13.
อารักษ์ สังหิตกุล, (2544). กรมศิลปากรกับการบริหารจัดการทรัพย์สินทางศิลปวัฒนธรรม อดีต ปัจจุบัน และอนาคต. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร.
Feilden, B. M., & Jokilehto, J. (1998). Management guidelines for world cultural heritage sites. Retrieved from https://www.iccrom.org/publication/management-guidelines-world-cultural-heritage-sites
ICOMOS, A. (1999). Burra Chart: The Australia ICOMOS Charter for Places of Cultural Significance. Burwood: ICOMOS.
Lennon, J., & Mathews, S. (1996). Cultural Landscape Management: Guideline for Identifying Assessing and Managing Cultural Landscapes in the Australian Alps National Parks. Unpublished report, Cultural Heritage Working Group Australian Alps Liarson Committee.
Mason, R. (2002). Assessing Values in Conservation Planning: Methodological Issues and Choices. IN: DE LA TORRE, M. (ed.): Assessing the Values of Cultural Heritage (pp. 5-30). Los Angeles: The Getty Conservation Institute.
UNESCO. (2003). Convention for the safeguarding of the intangible cultural heritage. Paris: UNESCO.
UNESCO. (2017). Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention. Paris: UNESCO.
