การศึกษาสิ่งอำนวยความสะดวกสำหรับนักท่องเที่ยวกลุ่มคนพิการในเขตรัตนโกสินทร์ชั้นใน

บทคัดย่อ

รัตนโกสินทร์เป็นทั้งแหล่งท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมและเป็นเมืองเก่าที่ต้องได้รับการคุ้มครองอนุรักษ์ เนื่องจากปัจจุบันการเตรียมความพร้อมของสถานที่เพื่อรับนักท่องเที่ยวกลุ่มคนพิการเป็นสิ่งจำเป็น การจัดสร้างสิ่งอำนวยความสะดวกสำหรับนักท่องเที่ยวกลุ่มคนพิการโดยขาดการพิจารณาอย่างรอบคอบอาจเป็นการเปลี่ยนแปลงทางกายภาพที่ส่งผลลดทอนคุณค่าของสถานที่ประวัติศาสตร์และภาพลักษณ์ความเป็นเมืองโบราณ  งานวิจัยนี้จึงมุ่งทำการศึกษาถึงผลด้านบริการของสิ่งอำนวยความสะดวกเพื่อคนพิการที่ถูกสร้างขึ้นแล้ว และผลกระทบกับโบราณสถานและความเป็นพื้นที่ประวัติศาสตร์ในเขตรัตนโกสินทร์ชั้นใน พร้อมกับค้นหาแนวทางที่เหมาะสมในการจัดการสิ่งอำนวยความสะดวกสำหรับกลุ่มคนพิการในพื้นที่นี้ต่อไป  การศึกษาทำโดยการสำรวจและเก็บรวบรวมข้อมูลสิ่งอำนวยความสะดวกกลุ่มคนพิการในพื้นที่ศึกษา จากนั้นทำการประเมินคุณภาพการบริการของสิ่งอำนวยความสะดวกแต่ละประเภทโดยใช้เกณฑ์ของคู่มือ “มาตรฐานการท่องเที่ยวไทย การบริการนักท่องเที่ยวกลุ่มคนพิการ ผู้สูงอายุ และครอบครัวที่มีเด็กเล็กและสตรีมีครรภ์ ปีพุทธศักราช 2555” ของกรมการท่องเที่ยว ในขณะที่การประเมินผลกระทบที่เกิดขึ้นบนพื้นที่ประวัติศาสตร์ใช้เกณฑ์ที่ประมวลได้จาก “ชุดความรู้ด้านการอนุรักษ์ พัฒนา และบริหารจัดการเมืองเก่า” ของคณะกรรมการอนุรักษ์และพัฒนากรุงรัตนโกสินทร์และเมืองเก่า  ผลการวิจัยพบว่า สิ่งอำนวยความสะดวกสำหรับนักท่องเที่ยวกลุ่มคนพิการในพื้นที่ศึกษามีผลด้านบริการอยู่ในเกณฑ์ต้องปรับปรุงเพื่อให้เกิดการใช้งานได้อย่างเต็มประสิทธิภาพ  ส่วนผลกระทบเชิงลบกับความเป็นพื้นที่ประวัติศาสตร์มักเกิดจากการจัดวางตำแหน่งและการเลือกรูปแบบของสิ่งอำนวยความสะดวกที่ไม่ผ่านกระบวนการออกแบบอย่างรอบคอบ เพื่อลดผลกระทบจากการจัดสร้างสิ่งอำนวยความสะดวกใหม่แก่นักท่องเที่ยวกลุ่มคนพิการในพื้นที่อนุรักษ์เมืองเก่าจึงต้องทำการออกแบบเฉพาะแหล่ง ผ่านการวิเคราะห์คุณค่าของสถานที่ และพิจารณาถึงเรื่องจำนวน, ตำแหน่งจัดวาง, และรูปแบบของสิ่งอำนวยความสะดวกใหม่ โดย 1) ระวังมิให้ลดทอนคุณค่าทางประวัติศาสตร์โบราณคดี ทางศิลปะวิทยาการ และ ทางสุนทรียภาพของสถานที่  2) คำนึงถึงการมีบูรณภาพ และคงความแท้ ของสถานที่ และ 3) คงไว้หรือส่งเสริมเอกลักษณ์อัตลักษณ์ของสถานที่  ผู้วิจัยหวังว่าผลของการศึกษานี้จะเป็นประโยชน์ต่อการศึกษาทั้งด้านการอนุรักษ์ และด้านการบริการกลุ่มคนพิการ องค์ความรู้นี้จะสามารถนำไปสู่แนวทางแผนการจัดการการอนุรักษ์และพัฒนากรุงรัตนโกสินทร์เพื่อรองรับนักท่องเที่ยวกลุ่มคนพิการได้อย่างเหมาะสม รวมถึงการนำไปพัฒนาต่อยอดใช้ในการออกแบบสิ่งอำนวยความสะดวกแก่คนพิการในพื้นที่อนุรักษ์โบราณสถาน ภูมิทัศน์ประวัติศาสตร์ และเมืองเก่าต่อไป