ความสัมพันธ์และความแตกต่างระหว่างอะฮฺลิซ-ซุนนะฮฺและชีอะห์ : ศึกษาประวัติศาสตร์และมุมมองนักวิชาการซุนนีย์และชีอะห์ในโลกปัจจุบัน

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาประวัติความเป็นมา ประเภท และหลักความเชื่อของกลุ่มซุนนะฮฺและชีอะห์ที่โดดเด่นในโลกปัจจุบัน เปรียบเทียบความเหมือนและความต่างระหว่างซุนนะฮฺและชีอะห์ และศึกษาความคิดเห็นของนักวิชาการซุนนีย์และชีอะห์ในโลกปัจจุบันเกี่ยวกับความต่างระหว่างอะฮฺลิซ-ซุนนะฮฺและชีอะห์ การศึกษาครั้งนี้เป็นการวิจัยเอกสารทางประวัติศาสตร์ ชั้นปฐมภูมิและทุติยภูมิ จากนั้นเก็บข้อมูลภาคสนามด้วยการสัมภาษณ์เจาะลึก การสนทนากลุ่ม และการสังเกตแบบไม่มีส่วนร่วม กลุ่มตัวอย่างในการสัมภาษณ์เป็นนักวิชาการซุนนีย์และชีอะห์ จาก 4 ประเทศ ประกอบด้วยไทย อินโดนิเซีย คูเวต และ กาตาร์ รวมทั้งสิน 26 ท่าน จากนั้นนำข้อมูลมาทำการวิเคราะห์โดยการเปรียบเทียบเหตุการณ์และตีความสร้างข้อสรุปแบบอุปนัย 

ผลการวิจัย พบว่า อะฮฺลิซ-ซุนนะฮฺ วัล-ญะมาอะฮฺ คือกลุ่มมุสลิมส่วนใหญ่ที่ยึดถือแนวทางของท่านนบี บรรดาศอหาบะฮฺ และตาบีอีน ซึ่งเกิดขึ้นอย่างเป็นรูปธรรมในยุคสมัยราชวงศ์อุมาวียะฮฺและอับบาซียะฮฺ กลุ่มอะฮฺลิซ-ซุนนะฮฺ แบ่งเป็น3  ประเภทใหญ่ๆ คือ กลุ่มที่เน้นหลักการศรัทธา(อากีดะฮฺ) กลุ่มที่เน้นหลักการปฏิบัติ(ฟิกฮฺ) และกลุ่มที่เน้นหลักการรายงานหะดีษ(รุว้าต) ส่วนชีอะห์ คือกลุ่มที่สนับสนุนและเชื่อว่าอะลี บิน อะบี ฏอลิบ และลูกหลานของท่านมีสิทธิในการเป็นผู้นำสูงสุดแก่มุสลิม ซึ่งความเชื่อนี้มีมาตั้งแต่สมัยของท่านนบี(ซ.) แต่ชีอะห์ที่เป็นรูปธรรมที่มีแนวคิดและแนวปฏิบัติเฉพาะเกิดขึ้นหลังจากหุเซน บิน อะลี ถูกสังหาร ส่วนประเภทของชีอะห์มีมากถึง 73 กลุ่มย่อย จาก 5 กลุ่มใหญ่ คือ อัล-กัยซานียะฮ อัซ-ซัยดียะฮ อัล-อิมามียะฮ อัล-ฆอลียะฮ และอัล-อิสมาอีลียะฮ

ส่วนความแตกต่างระหว่างอะฮฺลิซ-ซุนนะฮฺกับชีอะห์ พบว่า หลักการศรัทธาของอะฮฺลิซ-ซุนนะฮฺ เรียกว่า    “รูก่นอีหม่าน” มี 6 ประการ ส่วนชีอะห์เรียกว่า “อุศูลุ้ดดีน” มี 5 ประการ หลักศรัทธาสำคัญที่แตกต่างคือ เรื่อง “ผู้นำสูงสุด”(อัลอีมามะฮฺ) หลักศรัทธาอื่นๆแตกต่างที่ชื่อเรียกและประเด็นปลีกย่อย เกี่ยวกับหลักปฏิบัติ อะฮฺลิซ-ซุนนะฮฺเรียกว่า“รูก่นอิสลาม”มี 5 ประการ ส่วนชีอะห์ เรียกว่า“ฟุรูอุ้ดดีน” มี 10 ประการ หลักปฏิบัติที่เหมือนกันคือ  ละหมาด ซะกาต ฮัจญ ซึ่ง 3 ข้อนี้แตกต่างกันเฉพาะข้อปลีกย่อย ส่วนหลักปฏิบัติที่แตกต่างกัน คือ การกล่าวปฏิญาณตน(ชะฮาดะฮฺ)ไม่นับเป็นหลักปฏิบัติหรือรูก่นอิสลามของชีอะห์แต่นับเป็น“ฏอรูรีย้าต”คือความจำเป็นที่รับรู้กัน แต่คำสรรเสริญต่อ อะลี บิน อะบีฏอลิบ ไม่ใช่คำปฏิญาณเป็นเพียงคำเพิ่มที่ถูกอนุญาตเท่านั้น นอกจากนี้หลักปฏิบัติของชีอะห์ได้กำหนดเพิ่ม อัลคุมส์(บริจาคทรัพย์แก่ผู้นำสูงสุด) อัลญิฮาด(ต่อสู้ในหนทางของอัลลอฮฺ) อัลอัมรุบิลมะอฺรู้ฟ(ใช้ทำความดี) อันนะฮยุอะนิลมุนกั้ร(ห้ามทำความชั่ว) อัตตะวัลลาอฺ(รักและเชื่อฟังผู้นำ) และอัตตะบั้รรออฺ(ไม่เชื่อฟังต่อผู้ปฏิเสธอิหม่าม)