การระงับข้อพิพาททางอาญาโดยชุมชนมุสลิมในสามจังหวัดชายแดนใต้
คำสำคัญ:
คำสำคัญ : การระงับข้อพิพาททางอาญา, ชุมชนมุสลิม, จังหวัดชายแดนใต้บทคัดย่อ
บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการดำเนินการระงับข้อพิพาททางอาญาโดยชุมชนมุสลิมในสามจังหวัดชายแดนใต้ โดยใช้วิธีวิทยาการวิจัยเชิงคุณภาพ การเก็บรวบรวมข้อมูลเชิงคุณภาพโดยการสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth Interview) ของผู้นำชุมชน ผู้นำศาสนา และนักวิชาการ จำนวน 18 คน ในพื้นที่สามจังหวัดชายแดนภาคใต้ คือ ปัตตานี ยะลา และ นราธิวาส โดยผู้ให้ข้อมูลสำคัญประกอบด้วย ผู้แทนจากชมรมกำนันผู้ใหญ่บ้าน ผู้แทนจากชมรมหรือสมาคมผู้นำองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ประธานศูนย์ยุติธรรมชุมชนระดับอำเภอ ผู้แทนจากคณะกรรมการอิสลามประจำจังหวัด ผู้แทนจากชมรมอิหม่าม คอเต็บ บิหลั่น และนักวิชาการด้านศาสนาจากมหาวิทยาลัยในพื้นที่
ผลการวิจัยพบว่า การระงับข้อพิพาททางอาญาโดยชุมชนในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ มักดำเนินการในรูปแบบการไกล่เกลี่ย โดยผู้ที่มีบทบาทสำคัญในการระงับข้อพิพาททางอาญานี้มักจะเป็นผู้นำชุมชนหรือผู้นำศาสนา การดำเนินการก็มีทั้งในรูปแบบส่วนตัว และเป็นรูปแบบกลุ่ม มีการนำหลักการอิสลามมาปรับใช้ในไกล่เกลี่ยข้อพิพาททางอาญา อาทิ การอิซติชาเราะห์ (การตักเตือน) หลักความเป็นพี่น้องในอิสลาม หลักการให้อภัย เป็นต้น รูปแบบการไกล่เกลี่ยที่ใช้ในพื้นที่ ประกอบด้วย การไกล่เกลี่ยโดยใช้หลักการมีส่วนร่วม การไกล่เกลี่ยโดยใช้หลักหุกุมฟากัต การไกล่เกลี่ยโดยใช้หลักบารมี และการไกล่เกลี่ยโดยใช้หลักความเป็นพี่น้องกันในอิสลาม ปัจจัยความสำเร็จของการระงับข้อพิพาททางอาญาโดยชุมชนส่วนใหญ่ อาจกล่าวได้ว่าขึ้นกับความสามารถของผู้ทำหน้าที่ไกล่เกลี่ยข้อพิพาทอย่างมาก มีความจำเป็นอย่างยิ่งที่ภาครัฐควรส่งเสริมการพัฒนาศักยภาพของผู้นำศาสนาและผู้นำในชุมชนให้มีทักษะการไกล่เกลี่ย การเจรจาประนีประนอม เพื่อยกระดับมาตรฐานผู้ที่ทำหน้าที่นี้ การพัฒนาเพื่อยกระดับความรู้ด้านกฎหมายทั้งกฎหมายไทยและอิสลาม ตลอดจนการสนับสนุนงบประมาณในการบริหารจัดการไกล่เกลี่ย ทั้งนี้เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการดำเนินการในระบบงานยุติธรรมทางเลือกของชุมชนได้มีการดำเนินการที่ดียิ่งขึ้น
เอกสารอ้างอิง
จุฑารัตน์ เอื้ออำนวย. (2551). ระบบยุติธรรมและยุติธรรมทางเลือก: แนวการวิเคราะห์เชิงสังคมศาสตร์. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
มะรอนิง สาแลมิง และคณะ (2554) การไกล่เกลี่ยข้อพิพาทครอบครัวและมรดก ตามบทบัญญัติแห่งศาสนาอิสลามในจังหวัดชายแดนภาคใต้, ส่วนนโยบายและยุทธศาสตร์ สำนักงาน ปลัดกระทรวงยุติธรรม.
มะรอนิง สาแลมิง และคณะ (2555). การพัฒนาระบบและศักยภาพการไกล่เกลี่ยข้อพิพาทว่าด้วยครอบครัว และมรดกตามบทบัญญัติฯ. รายงานวิจัย สำนักนโยบายและยุทธศาสตร์ สำนักงานปลัดกระทรวงยุติธรรม กระทรวงยุติธรรม.
ศศิมล ช่วยดำรง และสมเกียรติ แก้วเกาะสะบ้า (2558). สาเหตุความล่าช้าในการดำเนินคดีอาญาของศาลยุติธรรมภายในจังหวัดสงขลา. รายงานการวิจัย มหาวิทยาลัยหาดใหญ่.
อริศราวรรณ สมีดี. (2551). บทบาทของคณะกรรมการศูนย์ยุติธรรมชุมชนในการไกล่เกลี่ยข้อพิพาทโดย
สันติวิธี. วิทยานิพนธ์ ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยขอนแก่น.
อรพินธ์ สุวัณณปุระ (2551). การจัดการความขัดแย้งและอาชญากรรมโดยชุมชนบ้านแม่ยางส้าน อำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่. วิทยานิพนธ์มหาบัณฑิต สาขาการพัฒนาภูมิสังคมอย่างยั่งยืน, มหาวิทยาลัยแม่โจ้.
Black, A. (2001). Alternative dispute resolution in Brunei Darussalam: The blending of imported and traditional processes. Bond Law Review, 13(2), 4.
Cesare Beccaria. (1872). An essay on crimes and punishments. By the Marquis Beccaria of Milan. With a Commentary by M. de Voltaire. A New Edition Corrected. (Albany: W.C. Little & Co., 1872). Retrieved 13/11/2560 from the World Wide Web: http://oll.libertyfund.org/titles/2193
Faizal Kamarudin. (2014). The development of an effective and efficient dispute resolution processes for strata scheme disputes in Peninsular Malaysia. Faculty of Law, Queensland University of Technology.
Nora A. H., Sa'odah A. & Umar A. O. (2013). Alternative Dispute Resolution (ADR) In Islam. 2nd edition,IIUM Press.
Syed Khalid Rashid. (2008). Peculiarities & Religious Underlining of ADR in Islamic Law. keynote address in conference on Mediation in Asia Pacific: Constraints and Challenges, Australia.
Umar A. O. (2015). Sharī‘ah court-annexed dispute resolution of three commonwealth countries – a literature review, International Journal of Conflict Management, 26(2), 214-238.
