ศึกษาพัฒนาการของตำนานอุรังคธาตุนิทาน

บทคัดย่อ

         บทความนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากำเนิด เนื้อหา และพัฒนาการของตำนานอุรังคธาตุการศึกษาพบว่า ตำนานอุรังธาตุนิทานเป็นวรรณกรรมบอกเล่าเรื่องราวของบุคคลและสถานที่ โดยมีแกนหลักของเรื่องคือการเสด็จมาบำเพ็ญพุทธกิจของพระพุทธเจ้าในดินแดนล้านช้างและภาคอีสานของไทยบางส่วน พร้อมกับบอกเล่าเรื่องราวของผู้เกี่ยวข้อง โดยใช้วิธีการพรรณนาถึงการกลับชาติมาเกิดของผู้มีบุญญาธิการ เพื่อให้บุคคลที่อยู่ในเรื่องมีความศักดิ์สิทธิ์ ตำนานอุรังคธาตุนิทานมีลักษณะเป็นนิทานปรัมปรา โดยกล่าวถึงเรื่องเล่าที่น่าจะเกิดจากอิทธิพลของพุทธศาสนาแบบลังกาวงศ์ ที่กำลังรุ่งเรืองในอาณาจักรล้านนา แล้วขยายตัวเข้ามาสู่ล้านช้าง และมีเนื้อหากล่าวถึงกำเนิดพุทธศาสนาสถาน ชื่อบ้านนามเมือง และสถานที่ต่าง ๆ ตามเส้นทางที่เสด็จ เช่น หนองคันแทเสื้อน้ำ (เวียงจันทน์) พระพุทธบาทโพนฉัน (โพนพิสัย) พระบาทเวินปลา เมืองโคตบอง (ท่าอุเทน) กปณคิรี (ภูกำพร้า) พระธาตุอิงฮัง (แขวงสุวรรณเขต) เมืองศรีโคตรบูร (แขวงสะหวันเขต) เมืองมรุกขนคร (นครพนม) เมืองหนองหานหลวง (สกลนคร) ดอยแท่น (ภูเพ็ก) ภูกูเวียน (ภูพระบาท) ดอยนันทกังฮี (หลวงพระบาง) และชื่อบุคคลผู้เป็นเจ้าผู้ปกครองต่าง ๆ เช่น พระยาศรีโคตรบูร เมืองศรีโคตบูร พระยาสุมิตตธรรมวงศา เมืองมรุกขนคร พระยาสุวรรณภิงคาร เมืองหนองหานหลวง เป็นต้น ตำนานอุรังคธาตุนิทานมีลักษณะวิวัฒนาการในสองด้านคือ ด้านเนื้อหาและด้านสถานที่ จึงเกิดมีสถานที่ต่าง ๆ ตามเนื้อหาอุรังคธาตุนิทานกล่าวถึง และมีอิทธิพลต่อความเชื่อของชาวพุทธว่าเป็นเรื่องจริง เพราะมีสถานที่เป็นหลักฐานยืนยันชัดเจน