ข้อเสนอเชิงนโยบายในการบริหารจัดการการศึกษาเพื่อเสริมสร้างทักษะอาชีพสำหรับนักเรียน ระดับมัธยมศึกษาในโรงเรียนขยายโอกาสทางการศึกษาพื้นที่พิเศษ จังหวัดเชียงราย

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสภาพปัจจุบันและความต้องการจำเป็นในการบริหารจัดการการศึกษาเพื่อค้นหาแนวทางและจัดทำข้อเสนอเชิงนโยบายในการบริหารจัดการการศึกษาเพื่อเสริมสร้างทักษะอาชีพสำหรับนักเรียนระดับมัธยมศึกษาในโรงเรียนขยายโอกาสทางการศึกษาพื้นที่พิเศษ จังหวัดเชียงราย ระยะ 5 ปี (พ.ศ. 2561 – พ.ศ. 2565) โดยใช้การวิจัยแบบผสมผสาน กลุ่มตัวอย่างประกอบด้วยผู้บริหารการศึกษา ผู้บริหารสถานศึกษา และครูในโรงเรียนขยายโอกาสทางการศึกษาพื้นที่พิเศษ จังหวัดเชียงราย จำนวน 32 โรงเรียน เครื่องมือที่ใช้ ได้แก่ แบบสอบถาม แบบสำรวจ/ตรวจสอบคุณภาพการดำเนินงานตามสภาพจริง แบบสัมภาษณ์แบบมีโครงสร้างและการประชุมสนทนากลุ่ม สถิติที่ใช้ในการวิเคราะห์ข้อมูล ได้แก่ การหาความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานและหาความต้องการจำเป็นโดยใช้สูตร PNI_modified

ผลการวิจัยพบว่า 1) สภาพปัจจุบันมีคุณภาพการดำเนินงานสูงสุดในด้านการจัดองค์การ (= 3.26) รองลงมา คือ ด้านการควบคุม ส่วนรายการที่มีคุณภาพการดำเนินงานต่ำสุด ได้แก่ ด้านการวางแผน (= 3.07) และทักษะอาชีพที่มีคุณภาพการดำเนินงานสูงสุด ได้แก่ ทักษะด้านภาวะผู้นำและความรับผิดชอบ (= 3.10) รองลงมา คือ ทักษะด้านสังคมและการเรียนรู้ข้ามวัฒนธรรม ส่วนทักษะที่มีคุณภาพการดำเนินงานต่ำสุด ได้แก่ ทักษะด้านความยืดหยุ่นและการปรับตัว (= 2.88) 2) ความต้องการจำเป็นในการดำเนินงานสูงสุด ได้แก่ ด้านการวางแผน (PNI_Modified = 0.47) รองลงมา คือ ด้านการปฏิบัติตามแผน (PNI_Modified = 0.43) และทักษะ  ที่มีความต้องการจำเป็นในการดำเนินงานสูงสุด คือ ทักษะด้านความยืดหยุ่นและการปรับตัว (PNI_Modified = 0.49) รองลงมา คือ ทักษะด้านการเป็นผู้ริเริ่มและกำกับดูแลตนเองได้ (PNI_Modified = 0.48) 3) แนวทางในการบริหารจัดการการศึกษาเพื่อเสริมสร้างทักษะอาชีพสำหรับนักเรียนระดับมัธยมศึกษาในโรงเรียนขยายโอกาสทางการศึกษาพื้นที่พิเศษ จังหวัดเชียงราย ได้แก่ 1) การวางแผนการใช้ทรัพยากรระหว่างเครือข่ายและสร้างเครือข่ายความร่วมมือกับหน่วยงานอื่นที่เป็นประโยชน์แก่ผู้เรียน 2) การนำเทคโนโลยีมาใช้ในการติดต่อ  สื่อสารและกำหนดอำนาจหน้าที่ให้บุคลากรได้รับผิดชอบตามที่ตนเองถนัดและส่งเสริมสนับสนุนให้บุคลากรได้รับการอบรมและพัฒนาอย่างต่อเนื่อง 3) มีการพัฒนาความร่วมมือระหว่างหน่วยงานรัฐ เอกชน และผู้ประกอบการ สร้างโอกาสให้บุคลากรได้รับรู้ในงานที่ปฏิบัติและปฏิบัติงานได้อย่างทั่วถึง 4) ควรศึกษาวิเคราะห์นโยบายเพื่อนำมากำหนดเป็นเกณฑ์ในการควบคุม มีวางแผนการวิเคราะห์ความเสี่ยงและบริหารความเสี่ยง 5) ควรมีการจัดทำการวิจัยและพัฒนาเพื่อให้เกิดนวัตกรรมใหม่ ๆ ที่สามารถตอบโจทย์ความต้องการ ของผู้เรียนและชุมชน เมื่อพิจารณาตามองค์ประกอบด้านทักษะอาชีพ 5 ทักษะ พบว่า ควรมีการออกแบบการเรียนรู้เพื่อสร้างโอกาสให้ผู้เรียนได้เรียนรู้ที่จะประยุกต์ทักษะเชิงบูรณาการและสร้างระบบการเรียนรู้ที่เน้นสมรรถนะเป็นฐาน เปิดโอกาสให้ภาคีเครือข่ายได้เข้ามามีส่วนร่วมในการจัดการศึกษาเพื่อเป็นการช่วยให้ผู้เรียนได้เรียนรู้เกี่ยวกับอาชีพอย่างหลากหลาย 6) ข้อเสนอเชิงนโยบายในการบริหารจัดการการศึกษาเพื่อเสริมสร้างทักษะอาชีพสำหรับนักเรียนระดับมัธยมศึกษาในโรงเรียนขยายโอกาสทางการศึกษาพื้นที่พิเศษ จังหวัดเชียงราย ระยะ 5 ปี (พ.ศ. 2561 – พ.ศ. 2565) โดยภาพรวมมีความเหมาะสมและความเป็นไปได้ในระดับมาก มี 7 ด้าน 1) ด้านการพัฒนารูปแบบการศึกษาเพื่อทักษะอาชีพและการมีงานทำ 2) ด้านการส่งเสริมการทำวิจัยและพัฒนาเพื่อตรวจสอบและประเมินผลการบริหารจัดการ 3) ด้านการส่งเสริมการสร้างเครือข่าย การปฏิบัติงานร่วมกัน 4) ด้านการพัฒนาแผนการควบคุมการปฏิบัติงานที่ครอบคลุมภารกิจ 5) ด้านการส่งเสริมการใช้เทคโนโลยีในการบริหารจัดการองค์กร เน้นการกระบวนการบริหารแบบมีส่วนร่วม 6) ด้านการพัฒนารูปแบบการจัดการศึกษา ส่งเสริมการสร้างและพัฒนาเครือข่ายเพื่อระดมทรัพยากรในการบริหารจัดการการศึกษาเพื่อเสริมสร้างทักษะอาชีพและการมีงานทำ และ 7) ด้านการสร้างเครือข่ายการมีส่วนร่วมในการบริหารจัดการการศึกษาเพื่ออาชีพและการมีงานทำ