พระวัดป่าอีสาน : การช่วงชิงพื้นที่ภายใต้กลไกอำนาจรัฐ

บทคัดย่อ

พระวัดป่าอีสานเคยมีบทบาทโดดเด่นเป็นอย่างมาก ในสมัยรัชกาลท่ี 3-5 โดย พระวดัปา่ถอืก�าเนดิจาก พระวชริญาณภกิขุ ไดป้ฏริปูองคก์รทางพระพทุธศาสนาดว้ยการกอ่ตงั้ ธรรมยุติกนิกายขึ้น เมื่อทรงลาผนวชมาครองราชย์เป็นพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ได้ส่งพระสงฆ์ธรรมยุติกนิกายท่ีผ่านการถ่ายทอดอุดมการณ์รัฐไปยังหัวเมืองอีสานเพ่ือปฏิรูป สังคมอีสาน พอถึงสมัยรัชกาลท่ี 5 บริบททางหัวเมืองอีสานตกอยู่ภายใต้การคุกคามจาก มหาอ�านาจตะวันตก ท�าให้รัฐด�าเนินนโยบายเพ่ือท�าพ้ืนท่ีอีสานและชาวอีสานซ่ึงมีวัฒนธรรม แบบลาวให้กลายเป็นคนไทย โดยปฏิรูปหัวเมืองอีสานและยึดอ�านาจเพ่ือรวมศูนย์มาอยู่ท่ี ส่วนกลาง ทางฝ่ายคณะสงฆ์ได้ออกพระราชบัญญัติการปกครองคณะสงฆ์เพื่อควบคุมพระสงฆ์ และมอบอ�านาจเบ็ดเสร็จให้สมเด็จพระมหาสมณเจ้ากรมพระยาวชิรญาณวโรรสบัญชา คณะสงฆ์ด้วยการส่งพระสงฆ์ธรรมยุติกนิกายไปยังหัวเมืองอีสานเพื่อปฏิรูปความเชื่อชาวอีสาน ทเี่ปน็แบบลา้นชา้งใหก้ลายเปน็มาตรฐานสว่นกลางแบบรฐัไทย การเคลอื่นไหวของกลมุ่พระสงฆ์ สายอดุมการณร์ฐัตอ้งเผชญิหนา้กบัพระสงฆท์อ้งถนิ่ และพระสงฆส์ายอดุมการณศ์าสนา รวมถงึ กลมุ่อ�านาจทอ้งถนิ่ เพอื่การชว่งชงิพนื้ทอี่สีานเปน็ไปอยา่งเขม้ขน้ จนในทสี่ดุ น�าไปสกู่ารปรบัตวั และการสร้างอัตลักษณ์ใหม่ของพระสงฆ์สายวัดป่าอีสานภายใต้บริบทของรัฐไทยสมัยใหม่