การกำหนดอัตลักษณ์และการมีส่วนร่วมของภาคประชาสังคมที่มีต่อแหล่งท่องเที่ยว ตามลำน้ำมูลในพื้นที่จังหวัดศรีสะเกษตอนบน

บทคัดย่อ

               การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์ คือ 1) ศึกษาสภาพปัจจุบันของลำน้ำมูลในพื้นที่จังหวัดศรีสะเกษตอนบน 2) ศึกษาอัตลักษณ์ของแหล่งท่องเที่ยว และ 3) กำหนดแนวทางการมีส่วนร่วมของภาคประชาสังคมที่มีต่อแหล่งท่องเที่ยว การวิจัยเชิงคุณภาพครั้งนี้ได้ใช้เครื่องมือและการเก็บรวบรวมข้อมูล 3 รูปแบบในช่วง 6 เดือนแรกของการวิจัย ได้แก่ การสัมภาษณ์ การสนทนากลุ่ม และการระดมความคิดเห็น กับผู้ให้ข้อมูลสำคัญใน 5 อำเภอของจังหวัด ศรีสะเกษ จากนั้นทำการวิเคราะห์เนื้อหาโดยจัดหมวดหมู่และตีความ

               การศึกษาพบว่า 1) สภาพปัจจุบันของลำน้ำมูล มีลักษณะทางกายภาพและวัฒนธรรม จำแนกเป็น 3 ส่วน คือ ต้นน้ำ (ปากน้ำห้วยทับทัน) เป็นชุมชนตั้งแต่สมัยทวารวดี มีกลุ่มชาติพันธุ์เยอที่โดดเด่น ในขณะที่กลางน้ำ (ปากน้ำห้วยสำราญ) เป็นชุมชนในสายวัฒนธรรมลาว กับกลุ่มไทโคราช และปลายน้ำ (ปากน้ำห้วยขะยุง) เป็นชุมชนที่มีระบบนิเวศป่าบุ่งป่าทาม บนฐานวัฒนธรรมลุ่มน้ำมูล-ชี และ 2) อัตลักษณ์ของแหล่งท่องเที่ยว พบว่าอัตลักษณ์ที่จับต้องได้ คือ สถาปัตยกรรมและหัตถกรรม ในขณะที่อัตลักษณ์ที่จับต้องไม่ได้ คือ ความเชื่อ ประเพณี และพิธีกรรม และ 3) แนวทางการมีส่วนร่วมของภาคประชาสังคมที่มีต่อแหล่งท่องเที่ยว คือ ด้านเศรษฐกิจ พบว่ามีการสร้างรายได้จากการใช้ประโยชน์แม่น้ำมูลในรูปแบบเศรษฐกิจฐานราก ด้านสังคมมีการรวมกลุ่มเพื่อวัตถุประสงค์ในการจัดการตนเอง เช่น สมาคม สภาองค์กรชุมชน และเครือข่ายลุ่มน้ำ ในขณะที่ด้านสิ่งแวดล้อม พบว่ามีการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติในรูปแบบการใช้ประโยชน์ที่ดิน 3 ลักษณะ คือ พื้นที่ดอน (ดอนปู่ตา) พื้นที่ชุ่มน้ำ (ป่าบุ่งป่าทาม) และพื้นที่ลำน้ำ (แก่งและแม่น้ำ)