การใช้ภาษาถิ่นกับการแสดงอัตลักษณ์: กรณีศึกษาการใช้ภาษาไทตาด ต.บ้านผึ้ง อ.เมือง จ. นครพนม

บทคัดย่อ

                บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อสำรวจบทบาทของการใช้ภาษาท้องถิ่นไทตาดเพื่อแสดงอัตลักษณ์ลดความเหลื่อมล้ำ โดยอ้างแนวคิดของ ปิแยร์ บูดิเยอร์ และ เปาโล เฟรรี บทความนี้ชี้ให้เห็นว่าการจัดการศึกษาไม่ควรมีมาตรฐานเดียวแต่ควรปรับให้เข้ากับความหลากหลายทางภาษาและวัฒนธรรมของผู้เรียน แนวคิดของบูดิเยอร์เกี่ยวกับ “ฮาบิทัส” อธิบายว่าโครงสร้างภายในตัวบุคคลนั้นถูกสร้างขึ้นจากการเรียนรู้ในชีวิตประจำวัน การศึกษาเป็นกลไกที่ขับเคลื่อนระบบการผลิต บูดิเยอร์เน้นย้ำถึงความสำคัญของ “สำนึกแห่งศักดิ์ศรี” และ “ความเป็นอัตวิสัย” ในทางกลับกัน เปาโล เฟรรี วิพากษ์การศึกษาแบบ “ฝากธนาคาร” ที่ครูยัดเยียดความรู้ให้แก่นักเรียน เขาเสนอว่าการศึกษาที่แท้จริงควรมีเป้าหมายเพื่อปลุก “จิตสำนึกวิพากษ์”  ในตัวผู้ถูกกดขี่ เฟรรีมองว่าภาษาเป็นพื้นที่ของการต่อสู้ และการนำภาษาของผู้ถูกกดขี่กลับคืนมาเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง เพราะมันเป็นเครื่องมือในการไตร่ตรองเพื่อความจริง ทั้งบูดิเยอร์และเฟรรีต่างเห็นพ้องต้องกันว่า การศึกษาเพื่อการเปลี่ยนแปลงจะเกิดขึ้นได้จากการปฏิบัติที่เชื่อมโยงคนกับโลกภายนอกอย่างสร้างสรรค์ โดยใช้ความรู้ที่สั่งสมมาตามกาลเวลา ในบริบทของประเทศไทย นโยบายภาษาได้กำหนดให้ภาษาไทยกลางเป็นภาษาหลักของชาติ มาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2461 ซึ่งส่งผลให้ภาษาท้องถิ่นอื่น ๆ ถูกจำกัดการใช้และอาจถูกละเลยภูมิปัญญาที่มาพร้อมกับภาษาเหล่านั้น อย่างไรก็ตาม ภาษาท้องถิ่นมีบทบาทสำคัญในการรักษา “ตัวตน” และ “เอกลักษณ์” ของชุมชน กรณีศึกษาของกลุ่มไทตาดในจังหวัดนครพนม พบว่า ภาษาไทตาด มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการแสดงตัวตนและสร้างองค์ความรู้จากภูมิปัญญาของตนเอง