แนวทางการนำกระบวนการยุติธรรมชุมชนมาปรับใช้ในการป้องกันและแก้ไขปัญหายาเสพติดในเด็กและเยาวชนในพื้นที่จังหวัดสมุทรปราการ

บทคัดย่อ

           รายงานการวิจัยเรื่องแนวทางการนำกระบวนการยุติธรรมชุมชนมาปรับใช้ในการป้องกันและแก้ไขปัญหายาเสพติดในเด็กและเยาวชนในพื้นที่จังหวัดสมุทรปราการ  เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพเพื่อมุ่งศึกษาสถานการณ์ปัญหาด้านยาเสพติดในเด็กและเยาวชนในพื้นที่จังหวัดสมุทรปราการ  โดยศึกษารูปแบบกระบวนการยุติธรรมชุมชนที่เหมาะสมกับการนำมาปรับใช้ในการป้องกันและแก้ไขปัญหายาเสพติดในเด็กและเยาวชนในพื้นที่จังหวัดสมุทรปราการ  และเพื่อให้ได้แนวทางในการป้องกันและแก้ไขปัญหายาเสพติดของเด็กและเยาวชนในพื้นที่จังหวัดสมุทรปราการโดยการมีส่วนร่วมของชุมชน  ซึ่งใช้วิธีการวิเคราะห์ข้อมูลเอกสารไปพร้อม ๆ กับการเก็บรวบรวมข้อมูลภาคสนามโดยการสัมภาษณ์เชิงลึกเจ้าหน้าที่ภาครัฐของหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการยุติธรรมชุมชน  โดยนำข้อมูลที่ได้มาใช้ในการตีความและกำหนดประเด็นที่สำคัญได้อย่างถูกต้องเชื่อถือ  เพื่อเสนอแนะแนวทางในการแก้ไขปัญหาต่อไป

            จากผลการวิจัยพบว่าสถานการณ์ปัญหาด้านยาเสพติดในเด็กและเยาวชนในพื้นที่จังหวัดสมุทรปราการในปัจจุบันมีสถานการณ์การแพร่ระบาดของยาเสพติดอย่างรุนแรงมากขึ้น  เด็กและเยาวชนเริ่มใช้ยาเสพติดครั้งแรกเมื่อมีอายุน้อยลง  ตลอดจนมีแนวโน้มพฤติกรรมการใช้ยาเสพติดมากกว่า 1 ชนิดร่วมกัน และในยุคดิจิตอลที่สื่อออนไลน์หรือเทคโนโลยีเข้ามามีบทบาทเป็นอย่างมาก ทำให้เด็กและเยาวชนเข้าถึงยาเสพติดได้ง่ายมากขึ้นและเป็นอันตรายอย่างยิ่ง  โดยเด็กสามารถสั่งซื้อยาเสพติดผ่านทางสื่อออนไลน์ได้โดยง่ายเพราะติดต่อสะดวกสบายมากยิ่งขึ้น  จึงทำให้สถานการณ์การแพร่ระบาดยาเสพติดในเด็กและเยาวชนมีจำนวนเพิ่มมากขึ้นเรื่อย ๆ นอกจากนี้เด็กและเยาวชนยังตกเป็นเหยื่อของกระบวนการค้ายาเสพติด

เพราะผู้กระทำความผิดหรือผู้ค้ายาเสพติดทราบว่ากฎหมายที่ใช้ในการลงโทษเด็กและเยาวชนมีอัตราโทษน้อยกว่าการลงโทษผู้ใหญ่  ก็จะให้เด็กและเยาวชนเป็นผู้จำหน่ายหรือเป็นผู้ขนยาเสพติด  ส่วนรูปแบบกระบวนการยุติธรรมชุมชนที่เหมาะสมกับการนำมาปรับใช้ในการป้องกันและแก้ไขปัญหายาเสพติดในเด็กและเยาวชนในพื้นที่จังหวัดสมุทรปราการควรจะต้องมีลักษณะการดำเนินกิจกรรมชุมชนโดยสมาชิกของชุมชนร่วมมือกันเอง  หรือร่วมกับภาครัฐในลักษณะเป็นหุ้นส่วน  โดยอาจให้หน่วยงานภาครัฐหรือเจ้าหน้าที่เข้ามาเป็นที่ปรึกษาหรือเป็นพี่เลี้ยงในการดำเนินกิจกรรม  นอกจากนี้ชุมชนควรมีบทบาทในการนำผู้กระทำความผิดด้านยาเสพติดกลับคืนสู่ชุมชนและสังคมโดยการให้โอกาส โดยเฉพาะผู้เสพให้ได้รับการบำบัดฟื้นฟูอย่างถูกต้อง  ควบคุมดูแลในขณะบำบัดหรือหลังการบำบัด  และชุมชนควรสร้างความเข้าใจ  สร้างโอกาสในการทำมาหาเลี้ยงชีพให้กับผู้เสพเพื่อป้องกันการกลับไปกระทำความผิดซ้ำ  นอกจากนี้แนวทางในการป้องกันและแก้ไขปัญหายาเสพติดของเด็กและเยาวชนในพื้นที่จังหวัดสมุทรปราการ โดยการมีส่วนร่วมของชุมชนควรเริ่มต้นจากสถาบันครอบครัวเป็นลำดับแรก  เพราะสถาบันครอบครัวถือเป็นสถาบันหลักที่ใกล้ชิดกับเด็กและเยาวชนมากที่สุด  ดังนั้นสถาบันครอบครัวจึงเป็นสถาบันแรกที่จะสร้างภูมิคุ้มกันที่ดีที่สุดให้กับเด็กและเยาวชนได้  ส่วนในระดับชุมชนสมาชิกทุกคนควรตระหนักถึงปัญหาของยาเสพติด โดยให้ความสำคัญกับปัญหายาเสพติดอย่างน้อยที่สุดคือการเฝ้าระวัง สอดส่องดูแลคนในชุมชนไม่ให้เข้าไปเกี่ยวข้องกับยาเสพติด  ไม่ว่าจะเป็นผู้เสพหรือผู้ค้า  ตลอดจนสร้างความเข้มแข็งโดยการจัดกิจกรรมที่เสริมสร้างความรักความสามัคคีให้กับสมาชิกในชุมชน

              ผู้เขียนจึงขอเสนอแนะว่าหน่วยงานของรัฐที่เกี่ยวข้องทุกฝ่ายควรมีมาตรการที่ชัดเจนในการป้องกันและแก้ไขปัญหายาเสพติดอย่างเป็นรูปธรรมโดยมุ่งเน้นการสร้างชุมชนให้เข้มแข็ง  ทั้งนี้เจ้าหน้าที่ของรัฐควรให้ความสำคัญในการแก้ปัญหายาเสพติดอย่างจริงจัง  ควรมีการติดตามและประเมินผลผู้เสพ/ผู้ติดยาเสพติดที่ได้รับการบำบัดฟื้นฟูกลับคืนสู่ครอบครัวหรือชุมชน โดยให้การช่วยเหลือ ประคับประคอง ให้คำแนะนำปรึกษา เสริมสร้างกำลังใจ  สร้างแรงจูงใจทั้งผู้เสพและครอบครัว เพื่อให้ผู้เสพ/ผู้ติดยาเสพติดสามารถใช้ชีวิตอยู่ในสังคมทั่วไปได้ตามปกติโดยไม่กลับไปเสพยาเสพติดอีกครั้ง  นอกจากนี้สมาชิกในชุมชนควรเข้าใจและตระหนักถึงปัญหาที่เกิดขึ้นโดยร่วมมือและเสียสละในการแก้ไขปัญหายาเสพติดอย่างจริงจัง  ผู้นำชุมชนควรสร้างทัศนคติในการยอมรับหรือการให้โอกาสเด็กและเยาวชนที่เกี่ยวข้องติดยาเสพติดมาก่อน โดยการให้โอกาสบุคคลเหล่านี้กลับตัวเข้ามาเป็นสมาชิกในชุมชนอีกครั้ง  เพื่อเป็นการลดโอกาสที่เด็กและเยาวชนจะกลับเข้าไปยุ่งเกี่ยวกับยาเสพติดอีก