ข้อเท็จจริงเกี่ยวกับผู้กระทำผิด : ศึกษาการดำเนินคดีในชั้นก่อนฟ้อง

บทคัดย่อ

            การเริ่มต้นคดีอาญาในประเทศไทยองค์กรตำรวจจะเป็นผู้ทำหน้าที่รับคำร้องทุกข์หรือกล่าวโทษจากประชาชนผู้ได้รับความเสียหายจากการกระทำผิดอาญาจากนั้นจึงจะทำการรวบรวมพยานหลักฐานต่างๆและจับกุมผู้ต้องหาเพื่อมาดำเนินคดีให้ได้ แต่ในอีกแง่หนึ่งเจ้าหน้าที่ตำรวจจะต้องให้การคุ้มครองสิทธิของผู้ต้องหาตามกฎหมาย เนื่องจากรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2560 มาตรา 29 วรรค2 ได้วางหลักประกันสิทธิของผู้ต้องไว้ว่า ในคดีอาญาหากผู้กระทำผิดยังมิได้ถูกศาลตัดสินว่ามีความผิด และคดีถึงที่สุดจะปฏิบัติต่อผู้นั้นเสมือนผู้กระทำผิดมิได้

             หลักการดังกล่าวให้การรับรองสถานะของผู้ต้องหาว่ายังเป็นผู้บริสุทธิ์อยู่เสมอจนกว่าจะมี        คำตัดสินของศาลถึงที่สุดว่ามีความผิด แต่ในทางปฏิบัติพนักงานสอบสวนผู้มีหน้าที่รวบรวมพยานหลักฐานและสอบสวนผู้ต้องหา กลับมองผู้ต้องหาเป็นปฏิปักษ์และมุ่งเน้นค้นหาพยานหลักฐานเพียงเพื่อให้ครบองค์ประกอบความผิดเพื่อให้พนักงานอัยการสั่งฟ้องผู้ต้องหาต่อศาลให้ได้ โดยละเลยข้อเท็จจริงต่างๆของผู้ต้องหาที่เป็นคุณประโยชน์ ไม่ทำการสอบสวนรวมไว้ในสำนวน ทั้งที่ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญามาตรา 131 และ มาตรา 138 ได้วางหลักการสอบสวนเพื่อให้พนักงานสอบสวนรวบรวมพยานหลักฐานเพื่อพิสูจน์ความผิดหรือความบริสุทธิ์ของผู้ต้องหาและสามารถสอบสวนเพื่อให้ทราบความเป็นมาแห่งชีวิตและความประพฤติอันเป็นอาจิณของผู้ต้องหาด้วย

             เมื่อพนักงานสอบสวนละเลยข้อเท็จจริงที่เป็นประโยชน์แก่ตัวผู้ต้องหาเมื่อถึงชั้นสั่งคดี ของพนักงานอัยการทำให้พนักงานอัยการไม่มีข้อมูลเพียงพอต่อการสั่งคดีได้อย่างมีประสิทธิภาพ ดังนั้น ข้อเท็จจริงที่เป็นประโยชน์ต่อผู้กระทำความผิดเหล่านี้ควรจะปรากฏอยู่ในรายงานการสอบสวนของพนักงานสอบสวนตั้งแต่ในชั้นสอบสวน เพื่อให้สามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้ทั้งในชั้นสั่งคดีของพนักงานอัยการและชั้นกำหนดโทษของศาล เนื่องจากกระบวนการยุติธรรมสมัยใหม่มุ่งเน้นการแก้ไขฟื้นฟูพฤติกรรมและให้โอกาสผู้กระทำความผิดกลับตัวเป็นพลเมืองดีของสังคมมากกว่าที่จะใช้โทษจำคุกเพื่อแบ่งแยกบุคคลนั้นๆออกจากสังคม การลงโทษผู้กระทำความผิดจึงควรยึดหลักการลงโทษ ให้เหมาะสมกับตัวบุคคล (Individualization) ซึ่งข้อเท็จจริงที่เป็นประโยชน์เหล่านี้จะช่วยแก้ไขปัญหานักโทษล้นคุกและปัญหาอาชญากรรมในสังคมได้อย่างยั่งยืน

            บทความนี้จึงมุ่งเน้นการแก้ไขปัญหาการรวบรวมข้อเท็จจริงของผู้กระทำความผิดที่สามารถนำไปใช้ประโยชน์และควรรวบรวมตั้งแต่ในชั้นก่อนฟ้อง เพื่อให้พนักงานอัยการสามารถใช้ดุลยพินิจ  ในการกลั่นกรองคดีอาญาได้อย่างเหมาะสม รวมถึงในชั้นกำหนดโทษ ศาลสามารถใช้ข้อมูลเหล่านี้ประกอบการใช้ดุลยพินิจกำหนดโทษหรือวิธีการอื่นที่เหมาะสมกับตัวบุคคลนั้นๆ โดยศึกษาเปรียบเทียบกับผู้มีบทบาทในกระบวนการยุติธรรม ข้อเท็จจริงที่เป็นประโยชน์ต่างๆ และการนำไปใช้ให้เกิดประโยชน์ในต่างประเทศ ซึ่งแต่ละประเทศมีวิธีการในการรวบรวมข้อเท็จจริงเหล่านี้และวิธีนำไปใช้ได้อย่างเหมาะสม เพื่อให้การรวบรวมข้อเท็จจริงของผู้กระทำความผิดในประเทศไทยสามารถปฏิบัติได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น