ความคิดทางการเมืองของชนชั้นกลางไทย การเป็นประชาธิปไตย และบททดลองเสนอวิกฤติเศรษฐกิจ 2540 ในฐานะที่เป็นจุดเปลี่ยนสำคัญ
คำสำคัญ:
การเป็นประชาธิปไตย, ชนชั้นกลาง, จุดเปลี่ยนสำคัญ, วิกฤติเศรษฐกิจ 2540บทคัดย่อ
ทฤษฎีประชาธิปไตยกระแสหลักเสนอว่า ชนชั้นกลางเป็นพลังสำคัญที่ผลักดันสังคม
สู่ประชาธิปไตย แต่กรณีของประเทศไทยกลับไม่เป็นเช่นนั้น บทความนี้ต้องการทำความเข้าใจว่า ทำไมระบอบการเมืองไทยไม่ได้พัฒนาเป็นประชาธิปไตยตามการเพิ่มขึ้นของจำนวนและบทบาทของชนชั้นกลาง กรอบคิดเศรษฐศาสตร์การเมืองเรื่องโครงสร้างส่วนบนและล่างถูกนำมาใช้จัดระเบียบวรรณกรรม และวิเคราะห์ความคิดและบทบาททางการเมืองที่เกี่ยวกับประชาธิปไตยของชนชั้นกลาง ผลการศึกษาพบว่า โครงสร้างส่วนบนได้ยึดโยงกับการครองอำนาจนำเรื่องวาทกรรมคนดีของกลุ่มอนุรักษนิยม ซึ่งเป็นอุดมการณ์ที่ไม่สนับสนุนอำนาจแบบประชาธิปไตย และการวิเคราะห์โครงสร้างส่วนล่างพบว่า การเคลื่อนไหวต่อต้านประชาธิปไตยมีความสำเร็จระดับหนึ่ง เพราะสามารถผูกโยงผลประโยชน์ของกลุ่มทางการเมืองย่อยเข้าไว้ด้วยกัน บทความนี้วิจารณ์ว่า การศึกษาความคิดทางการเมืองของชนชั้นกลางยังประเมินต่ำไปถึงพลังของวิกฤติเศรษฐกิจ 2540 ที่อาจสันนิษฐานว่าเป็นจุดสำคัญที่ทำให้ชนชั้นกลางถอยห่างจากการเป็นประชาธิปไตย
เอกสารอ้างอิง
ภาษาไทย
กนกรัตน์ เลิศชูสกุล. (2560). พัฒนาการและพลวัตของขบวนการต่อต้านทักษิณ: จากขบวนการเสรีนิยมอันหลากหลายสู่ขบวนการอนุรักษนิยมเข้มข้น. สํานักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย.
กฤษณา ทองใบใหญ่ (2563). ชนชั้นกลาง นโยบายประชานิยม และการกลายเป็นประชาธิปไตย: แบบจำลองทางทฤษฎี. วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณทิต, คณะเศรษฐศาสตร์, จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
กาญจนา แก้วเทพ. (2551). สายธารนักคิดทฤษฎีเศรษฐศาสตร์การเมืองกับการสื่อสารศึกษา. ภาพพิมพ์.
กาญจนาพร เชยอักษร. (2565). “คนดี” และ "ความดี" ในทางการเมืองไทย: การต่อสู้ทางความหมายทางการเมืองระหว่าง 2549 – 2557. วิทยานิพนธ์รัฐศาสตรมหาบัณฑิต, คณะรัฐศาสตร์, จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ณรงค์ เพ็ชรประเสริฐ. (2548). คนคอปกขาวในระบบเศรษฐกิจการเมืองไทย, ใน ณรงค์ เพ็ชรประเสริฐ (บรรณาธิการ). คนชั้นกลางในกระแสทุนนิยม. เอดิสันเพรส,.
ธัญณ์ณภัทร์ เจริญพานิช. (2566). มหาบุรุษแห่งชุมชนศีลธรรม : วัฒนธรรมอำนาจนิยมและอารมณ์เชิงวัฒนธรรมไทย. สมมติ.
ธร ปิตดิล และชานนทร์ เตชะสนุทระวัฒน์. (2560). การเติบโตและการหันหลังให้กลับประชาธิปไตยของคนชั้นกลางระดับบนในประเทศไทย. รายงานวิจัยเสนอสํานักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย.
นฤมล นิ่มนวล (2559). การเมืองในแบบเรียนชั้นมัธยมศึกษาของไทย ระหว่างปี พ.ศ. 2503-2551. วิทยานิพนธ์รัฐศาสตรมหาบัณฑิต, คณะรัฐศาสตร์, มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
ประจักษ์ ก้องกีรติ (2560). ธรรมาธรรมะสงคราม ความรุนแรงเชิงศีลธรรม และอนารยะขัดขืน: การเมือง อัตลักษณ์ของ “คนดี” ในวิกฤต การเมืองไทย (2556-2557): รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์. สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม.
ประจักษ์ ก้องกีรติ. (2558). ประชาธิปไตยในยุคเปลี่ยนผ่าน. ฟ้าเดียวกัน.
ปรีชา เปี่ยมพงศ์สานต์. (2536). ทฤษฎีชนชั้นกลาง. ใน สังศิต พิริยะรังสรรค์ และผาสุก พงษ์ไพจิตร (บรรณาธิการ), ชนชั้นกลางบนกระแสประชาธิปไตยไทย. ศูนย์ศึกษา เศรษฐศาสตร์การเมือง จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ผาสุก พงษ์ไพจิตร. (2550). รัฐประหาร – ประชาธิปไตยกับเศรษฐศาสตร์การเมืองว่าด้วยประชานิยม. ใน ณรงค์ เพ็ชรประเสริฐ (บรรณาธิการ), ก้าว (ไม่) พ้นประชานิยม: แสวงหาประชาธิปไตย. จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ผาสุก พงษ์ไพจิตร และคริส เบเคอร์. (2546). เศรษฐกิจการเมืองไทยสมัยกรุงเทพฯ. ซิลค์เวอร์ม บุคส์.
ผาสุก พงษ์ไพจิตร. (2536). บทบาทชนชั้นกลางในเศรษฐกิจและการเมืองของประเทศเอเชียนิกส์และไทย: ข้อสังเกตเบื้องต้น. ใน สังศิต พิริยะรังสรรค์ และผาสุก พงษ์ไพจิตร (บรรณาธิการ), ชนชั้นกลางบนกระแสประชาธิปไตยไทย. ศูนย์ศึกษาเศรษฐศาสตร์การเมือง จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
พิทยา ว่องสกุล. (2551). หลักคิดและบทเรียนยุทธศาสตร์ประชาชน. ชุมศิลป์ธรรมดา.
ภูริ ฟูวงศ์เจริญ. (2563). การเมืองการปกครองไทย: พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ (พ.ศ. 2475 - 2540). คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
มูนีเราะฮ์ ยีดำ. (2565). ชนชั้นกลางและประชาธิปไตย: มุมมองเชิงเปรียบเทียบประเทศไทยและฟิลิปปินส์. วิทยานิพนธ์รัฐศาสตรมหาบัณฑิต, คณะรัฐศาสตร์, จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
วรวิทย์ เจริญเลิศ. (2536). ชนชั้นกลางกับเหตุการณ์พฤษภาประชาคม : ฝ่ายประชาธิปไตยหรือรัฐปฏิการ? ใน สังศิต พิริยะรังสรรค์ และ ผาสุก พงษ์ไพจิตร (บรรณาธิการ), ชนชั้นกลางบนกระแสประชาธิปไตยไทย. ศูนย์ศึกษาเศรษฐศาสตรการเมือง จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
วสุชน รักษ์ประชาไท (2563). พัฒนาการกลุ่มอนุรักษนิยมสุดขั้วในขบวนการต่อต้านทักษิณ. วิทยานิพนธ์รัฐศาสตรมหาบัณฑิต, คณะรัฐศาสตร์, จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
สังศิต พิริยะรังสรรค์ และผาสุก พงษ์ไพจิตร, บรรณาธิการ. (2536). ชนชั้นกลางบนกระแส ประชาธิปไตยไทย (พิมพ์ครั้งที่ 2). มูลนิธิฟรีดริชเอแบรท.
อภิชาต สถิตนิรามัย (2556). รัฐไทยกับการปฏิรูปเศรษฐกิจ. ฟ้าเดียวกัน.
อภิชาต สถิตนิรามัย, ยุกติ มุกดาวิจิตร และ นิติ ภวัครพันธุ์. (2556). ทบทวนภูมิทัศน์การเมืองไทย.
สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)
อภิชาต สถิตนิรามัย และ อนุสรณ์ อุณโณ (2560). “การเมืองคนดี”: ความคิด ปฏิบัติการ และอัต
ลักษณ์ทางการเมืองของผู้สนับสนุน “ขบวนการเปลี่ยนแปลงประเทศไทย”. สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย.
อัสมา หวังกุหลำ. (2553). บทบาททางการเมืองของชนชั้นกลางไทยในขบวนการพันธมิตรประชาชนเพื่อประชาธิปไตยภายใต้ระบอบทักษิณ. วิทยานิพนธ์รัฐศาสตรมหาบัณฑิต, คณะรัฐศาสตร์, จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
เอนก เหล่าธรรมทัศน์. (2536). ม็อบมือถือ : ชนชั้นกลางและนักธุรกิจกับพัฒนาการประชาธิปไตย. มติชน.
เอนก เหล่าธรรมทัศน์. (2552). สองนคราประชาธิปไตย. คบไฟ.
ภาษาอังกฤษ
Acemoglu, D., & Robinson, J. A. (2006). Economic origins of dictatorship and democracy. Cambridge University Press.
Acemoglu, D., Naidu, S., Restrepo, P., & Robinson, J. A. (2019). Democracy does cause growth. Journal of Political Economy, 127(1), 47-100.
Althusser, L. (2014[1995]). Ideology and ideological state apparatuses (Goshgarian, G.M.,Trans). Verso.
Barro, R. J. (1996). Determinants of economic growth: A cross-country empirical study. NBER Working Paper No. w5698.
Bellin, E. (2000). Contingent democrats: industrialists, labor, and democratization in late-developing countries. World Politics, 52(2), 175-205.
Chen, J. (2013). A middle class without democracy: Economic growth and the prospect for democratization in China. Oxford University Press.
Fukuyama, F. (2012). The end of history and the last man. Penguin Books.
Grabb, E. G. (1980) Marxist categories and theories of class: The case of working-class authoritarianism. The Pacific Sociological Review, 23(4), 359-376
Lipset, S. M. (1960). Political man; the social bases of politics. Doubleday.
Moore, B., Jr. (1966). Social origins of dictatorship and democracy: Lord and peasant in the making of the modern world. Beacon Press.
Norton, E. (2012). Illiberal democrats versus undemocratic liberals: The struggle over the
future of Thailand’s fragile democracy. Asian Journal of Political Science, 20(1), 46–69. https://doi.org/10.1080/02185377.2012.673860
Plümper, T., & Martin, C. W. (2003). Democracy, government spending, and economic growth: A Political-Economic Explanation of the Barro-Effect, Public Choice, 117(1/2), 27-50.
Schwarzmentel, J. (2015) The routledge guidebook to Gramsci’s prison notebook. Routledge.
Sidel, J. T. (2008). Social origins of dictatorship and democracy revisited: Colonial state and Chinese immigrant in the making of modern Southeast Asia. Comparative Politics, 40(2), 127–147.
So, A.Y., & Xianjia, S. (2012). New middle class politics in China: The making of a quiet democratization? In Joseph Y.S. Cheng (ed.). Whither China’s democracy? Democratization in China since the Tiananmen incident. City University of Hong Kong Press.
Walker, A. (2012). Thailand's political peasants: power in the modern rural economy. University of Wisconsin Press.
