บทสำรวจกรอบการศึกษาการปรับตัวของชาวนาไทยทางเศรษฐกิจการเมืองและโจทย์สำหรับการศึกษาในอนาคต
คำสำคัญ:
การปรับตัวของชาวนาไทย, พัฒนาโจทย์วิจัยชาวนา, เศรษฐกิจการเมืองการเกษตรบทคัดย่อ
บทความนี้นำเสนอบทสำรวจกรอบการศึกษาการปรับตัวของชาวนาไทยทางเศรษฐกิจการเมือง และโจทย์สำหรับการศึกษาในอนาคต สำหรับการทำความเข้าใจการปรับตัวของชาวนาในชุดคำอธิบายที่หลากหลาย จากกรอบสถาบันนิยมใหม่ในทางสากลทั้งระดับโครงสร้าง วัฒนธรรม และทางเลือกของตัวแสดง จนนำมาสู่กรอบการศึกษาการปรับตัวของชาวนาไทยที่ถูกพัฒนาขึ้นตั้งแต่จากยุคการมองสังคมเกษตรว่าเป็นระบบอุปถัมภ์ มาสู่การใช้กรอบแบบ Marxism วัฒนธรรมชุมชน การมองชาวนาการเมืองในยุคโลกาภิวัตน์และหลังสังคมเกษตรกรรม และการปรับตัวของชาวนาในฐานะตัวแสดงทางนโยบายและการเมืองในนโยบายข้าวปัจจุบันที่ใกล้ชิดกับกลไกตลาดและรัฐ งานนี้ได้เสนอว่าอนาคตควรมีการศึกษาโจทย์เรื่องการปรับตัวของชาวนาใน 5 ด้านสำคัญประกอบด้วยเรื่องนิเวศเกษตรกรรม กลไกตลาดโลกและภูมิภาคว่าด้วยเรื่องข้าว นโยบายในการแทรกแซงเศรษฐกิจข้าว การจัดองค์กรชาวนาและรัฐสวัสดิการภาคเกษตร
เอกสารอ้างอิง
เอกสารภาษาไทย
กาญจนา แก้วเทพ. (2527). จิตสำนึกของชาวนา: ทฤษฎีและแนวการวิเคราะห์แบบเศรษฐศาสตร์การเมือง. กรุงเทพฯ: สมาคมสังคมศาสตร์แห่งประเทศไทย.
กนกศักดิ์ แก้วเทพ. (2530). บทวิเคราะห์สหพันธ์ชาวนาชาวไร่แห่งประเทศไทย: เศรษฐศาสตร์การเมืองว่าด้วยชาวนาสมัยใหม่. กรุงเทพฯ: โครงการหนังสือเล่ม สถาบันวิจัยสังคม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
_______. (2542). “การต่อสู้ของชาวนาไทย ปี 2516-2519: สหพันธ์ชาวนาชาวไร่แห่งประเทศไทย”. ใน เส้นทางชาวนาไทย: รำลึก 25 ปี สหพันธ์ชาวนาชาวไร่แห่งประเทศไทย. กรุงเทพฯ: มูลนิธิโกมลคีมทอง.
กรีนวูด, เดวิด เจ. (2554). เศรษฐกิจการเมืองของชาวนา. มงคลเลิศ ด่านธานินทร์ (แปล). กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ฉัตรทิพย์ นาถสุภา. (2527). เศรษฐกิจหมู่บ้านไทยในอดีต. กรุงเทพฯ: สร้างสรรค์.
ฉัตรทิพย์ นาถสุภา และคณะ. (2541). ทฤษฎีและแนวคิดเศรษฐกิจชุมชนชาวนา. กรุงเทพฯ: อมรินทร์พริ้นติ้นแอนด์พับลิซซิ่ง.
ณรงค์ เพ็ชรประเสริฐ. (2548). การเมืองเรื่องข้าว ภายใต้อำนาจรัฐทุนผูกขาด. กรุงเทพฯ: ศูนย์ศึกษาเศรษฐศาสตร์การเมือง คณะเศรษฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
เดวิด บรูซ จอหน์สตัน. (2530). สังคมชนบทและภาคเศรษฐกิจข้าวของไทย พ.ศ. 2523-2473. พรภิรมณ์ เอี่ยมธรรม และคณะ (แปล). กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
ธนพันธ์ ไล่ประกอบทรัพย์ และคณะ. (2560). รัฐ ชาวนา การเปลี่ยนแปลงในภาคการเกษตร และการกำหนดนโยบายข้าว: รวมบทความจากประสบการณ์จากห้องวิจัยและการวิจัยภาคสนาม. กรุงเทพฯ: ภาควิชาการปกครอง คณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
นิพนธ์ พัวพงศกร. (2556). “บทที่ 7: ผลกระทบจากนโยบายแทรกแซงราคาข้าวของรัฐ”. ใน รายงานฉบับสมบูรณ์ โครงการยุทธศาสตร์ข้าวไทย การวิจัยพัฒนาข้าวไทยและการมองไปข้างหน้า. กรุงเทพฯ: โครงการการเฝ้ามองนโยบายเกษตรไทย สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.).
ประภาส ปิ่นตบแต่ง. (2542). “การต่อสู้ของชาวนาไทย ปี 2475-2516”. ใน เส้นทางชาวนาไทย: รำลึก 25 ปี สหพันธ์ชาวนาชาวไร่แห่งประเทศไทย. กรุงเทพฯ: มูลนิธิโกมลคีมทอง.
ประเวศ วะสี. (2531). แนวคิดและยุทธศาสตร์สังคมสมานุภาพและวิชชา. กรุงเทพฯ: มูลนิธิโกมลคีมทอง.
วีระ หวังสัจจะโชค. (2555) “การควบคุมของรัฐต่อสังคมชนบทผ่านนโยบายจำนำข้าว: ความสัมพันธ์ระหว่างรัฐและสังคม กับกรณีศึกษาอำเภอบางระกำ จังหวัดพิษณุโลก”. วารสารสำนักบัณฑิตอาสาสมัคร, 9 (1): 172-206.
_______. (2556). การจัดสถาบันของนโยบายจำนำข้าว. ดุษฎีนิพนธ์หลักสูตรรัฐศาสตรดุษฎีบัณฑิต, สาขาวิชารัฐศาสตร์, คณะรัฐศาสตร์, จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
สุธี ประศาสน์เศรษฐ และคณะ. (2544). เศรษฐกิจ-เศรษฐศาสตร์ทางเลือก. กรุงเทพฯ: คณะกรรมการดำเนินงานฉลอง 100 ปี ชาตกาล นายปรีดี พนมยงค์ รัฐบุรุษอาวุโส.
สุภา ใยเมือง และคณะ. (2559). โครงการทบทวนความรู้และพัฒนาโจทย์เพื่อการปรับตัวของชาวนาไทยภายใต้การเปลี่ยนแปลงการผลิตและการตลาดข้าว. กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุนสนับสนุนงานวิจัย (สกว.).
สมพร อิศวิลานนท์. (2553). ข้าวไทย: การเปลี่ยนแปลงโครงสร้างการผลิตและช่องทางการกระจาย. กรุงเทพฯ: ชุดโครงการการเฝ้ามองนโยบายเกษตรไทย สถาบันคลังสมองของชาติ.
อคิน รพีพัฒน์. (2548). ระบบอุปถัมภ์กับการพัฒนาสังคม : ด้านหนึ่งในการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
อรรถจักร์ สัตยานุรักษ์ และคณะ. (2558). โครงการความเปลี่ยนแปลง "ชนบท" ในสังคมไทย : ประชาธิปไตยบนความเคลื่อนไหว. กรุงเทพฯ : สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย.
อัมมาร์ สยามวาลา. (2522). ข้าวในเศรษฐกิจไทย. กรุงเทพฯ: มูลนิธิโครงการตำราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์.
อัมมาร สยามวาลา และวิโรจน์ ณ ระนอง. (2533). ประมวลความรู้เรื่องข้าว. กรุงเทพฯ: สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย.
อรรถจักร์ สัตยานุรักษ์. (2559). ลืมตาอ้าปาก จาก "ชาวนา" สู่ "ผู้ประกอบการ". กรุงเทพฯ: มติชน.
เอกสารภาษาต่างประเทศ
Chatterjee, P. (2008). "Peasant Cultures of the Twenty: First Century". Journal of Inter-Asia Cultural Studies, 9 (1): 116-126.
Embree, J. F. (1950). “Thailand: A Loosely Structured Social System”. American Anthropologist, 52 (2): 181-193.
Hall, P. A. & Rosemary C. R. T. (1996). “Political Science and the Three New Institutionalisms”. Political Studies, 44 (5): 936–957.
Keyes, C. (1976). “Local Leadership in Rural Thailand”. In Clark Neher (ed.). Modern Thai Politics. Cambridge: Schenkman.
Laiprakobsup, T. (2014). “Populism and Agricultural Trade in Developing Countries: A Case Study of Thailand’s Rice-Pledging Scheme”. International Review of Public Administration, 19 (4): 380-394.
Moore, B. (1966). Social Origins of Dictatorship and Democracy: Lord and Peasant in the Making of the Modern World. Massachusetts: Beacon.
Nishizaki, Y. (2014). “Peasants and the Redshirt Movement in Thailand: Some Dissenting Voice”. The Journal of Peasant Studies. 41 (1): 1-28.
Pongsawat, P. (2001). “Political Economy of Agrarian Transformation and Peasant Movements in Contemporary Thailand: A Critical Observation”. Journal of Social Science, 32 (2): 1-73.
Popkin, S. L. (1979). The Rational Peasant: The Political Economy of Rural Society in Vietnam. Berkeley: University of California.
Reynolds, C. & Lisa H. (1982). “Marxism in Thai Historical Studies”. Journal of Asian Studies, 43 (1): 77-104.
Scott, J. C. (1977). The Moral Economy of the Peasant: Rebellion and Subsistence in Southeast Asia. New Haven: Yale University.
_______. (1985). Weapons of the Weak: Everyday Forms of Peasant Resistance. New Haven: Yale University.
Skocpol, T. (1979). States and Social Revolutions: A Comparative Analysis of France, Russia, and China. Cambridge: Cambridge University.
Walker, A. (2012). Thailand's Political Peasants: Power in the Modern Rural Economy. Wisconsin: University of Wisconsin.
