ปัญหากระบวนการกำหนดนโยบายบัตรสวัสดิการแห่งรัฐ
คำสำคัญ:
ความเหลื่อมล้ำ, สวัสดิการ, บัตรสวัสดิการแห่งรัฐ, การกำหนดนโยบาย, ความสัมพันธ์เชิงอุปถัมภ์บทคัดย่อ
บัตรสวัสดิการแห่งรัฐเป็นนโยบายสวัสดิการสำคัญที่เริ่มดำเนินการในช่วงปี พ.ศ. 2560 เป็นช่วงเวลาที่ประเทศไทยอยู่ภายใต้การปกครองของคณะรักษาความสงบแห่งชาติ สำนักงานเศรษฐกิจการคลังในฐานะหน่วยงานหลักอ้างถึงปัญหาความเหลื่อมล้ำเป็นหลักสำคัญในการริเริ่มดำเนินนโยบาย อย่างไรก็ตาม มีข้อสังเกตหลายประการในแง่การดำเนินงาน อาทิ กระบวนการลงทะเบียนที่เป็นไปอย่างเร่งรัด การเก็บข้อมูลที่มิได้เป็นปัจจุบัน กลไกที่นำไปสู่การแก้ไขปัญหาความเหลื่อมล้ำขาดความชัดเจน และไม่มีการประเมินผลของโครงการอย่างเป็นระบบ บทความวิจัยชิ้นนี้จึงตั้งคำถามต่อวัตถุประสงค์ของนโยบายโดยศึกษาผ่านกรอบแนวคิดกระบวนการกำหนดนโยบายเศรษฐกิจเพื่อทำความเข้าใจมูลเหตุและแรงจูงใจของตัวแสดง (actors) ต่างๆ ในช่วง พ.ศ. 2560 ถึง 2562 การวิเคราะห์องค์ประกอบทั้งหมด ผนวกกับงานวิจัยสนับสนุนนำไปสู่ผลการศึกษาว่านโยบายบัตรสวัสดิการแห่งรัฐอาจมีวัตถุประสงค์เพื่อสร้างความสัมพันธ์เชิงอุปถัมภ์ทางการเมืองมากกว่าใช้เป็นเครื่องมือในการแก้ไขปัญหาความเหลื่อมล้ำอย่างยั่งยืน
เอกสารอ้างอิง
ธนาคารแห่งประเทศไทย. (2559). รายงานภาวะเศรษฐกิจไทย ปี 2558. กรุงเทพฯ: ธนาคารแห่งประเทศ ไทย.
ธนาคารแห่งประเทศไทย. (2563). เครื่องชี้เศรษฐกิจมหภาคของไทย. กรุงเทพฯ: ธนาคารแห่งประเทศไทย:
ปัณณ์ อนันอภิบุตร, วิธีร์ พานิชวงศ์, สุมาพร ศรีสุนทร และลลิตา ละสอน. (2557). เงินโอน แก้จน คนขยัน. สัมมนาวิชาการประจำปีของสำนักงานเศรษฐกิจการคลัง "เศรษฐกิจการคลังไทย: ความท้าย การปฏิรูป และความยั่งยืน".วันที่ค้นข้อมูล 12 เมษายน 2563, เข้าถึงได้จาก http://www2.fpo.go.th/FPO/index2.php?mod=Content&file=contentview&contentID=C NT0012369&categoryID=CAT0000158
พระราชบัญญัติการจัดประชารัฐสวัสดิการเพื่อเศรษฐกิจฐานรากและสังคม พ.ศ. 2462. (2562,
มีนาคม). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 136 ตอนที่ 25 ก.
รังสรรค์ ธนะพรพันธุ์. (2544). กระบวนการกำหนดนโยบายเศรษฐกิจในประเทศไทย: บทวิเคราะห์เชิง ประวัติศาสตร์เศรษฐกิจการเมือง พ.ศ. 2575-2530. กรุงเทพฯ : ผู้จัดการ.
ศรพล ตุลยะเสถียร, นรพัชร์ อัศววัลลภ, พงศ์นคร โภชากรณ์, ธนากร ไพรวรรณ์, ปิยวัลย์ ศรีขำ, อรกันยา เตชะไพบูลย์ และสัณหณัฐ เศรษฐศักดาศิริ. (2560). ไขรหัสการคลังอัจฉริยะ. สัมมนาวิชาการ ประจำปีของ สำนักงานเศรษฐกิจการคลัง. วันที่ค้นข้อมูล 12 เมษายน 2563, เข้าถึงได้จาก http://www.fpo.go.th/main/getattachment/General-information-public-service/FPO- symposium/8493/CNT0019282-1.pdf.aspx
สมเกียรติ ตั้งกิจวานิชย์ และคุปต์ พันธ์หินกอง. (2553). เศรษฐศาสตร์การเมืองของระบบสวัสดิการ. ใน การสัมมนาวิชาการประจำปี 2553 "การลดความเหลื่อมล้ำและสร้างโอกาสทางเศรษฐกิจ". กรุงเทพฯ: สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย.
สำนักงบประมาณ. (2563). เอกสารงบประมาณ ฉบับที่ 3 งบประมาณรายจ่าย ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2563 เล่มที่ 20. กรุงเทพฯ: สำนักงบประมาณ.
สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร. (2563). ดัชนีราคาและผลผลิต. วันที่ค้นข้อมูล 14 เมษายน 2563, เข้าถึงได้จาก http://www.oae.go.th/view/1/ดัชนีราคาและผลผลิต/TH-TH
สำนักงานการตรวจเงินแผ่นดิน. (2563). การตรวจสอบการดำเนินงานโครงการประชารัฐสวัสดิการ
สำนักงานปลัดกระทรวงการคลัง สำนักงานเศรษฐกิจการคลังและกรมบัญชีกลาง กระทรวงการคลัง. วันที่ค้นข้อมูล 28 เมษายน 2563, เข้าถึงได้จากhttps://www.audit.go.th/sites/default/files/files/inspection-results/3 บทสรุปผู้บริหาร.pdf
สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ. (2563). ข้อมูลเศรษฐกิจและสังคม. วันที่ค้นข้อมูล
เมษายน 2563, เข้าถึงได้จาก https://www.nesdc.go.th/more_news.php?cid=75
สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี. (6 มิถุนายน 2559). มติคณะรัฐมนตรี ที่ กค. 1005/10354 เรื่อง โครงการ
ลงทะเบียนเพื่อสวัสดิการแห่งรัฐ.
สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี. (27 กุมภาพันธ์ 2560). มติคณะรัฐมนตรี ที่ กค. 1005/3913 เรื่อง รายงานผลโครงการลงทะเบียนเพื่อสวัสดิการแห่งรัฐ ปี 2559 และโครงการลงทะเบียนเพื่อสวัสดิการแห่งรัฐ ปี 2560.
สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี. (28 เมษายน 2560). มติคณะรัฐมนตรี ที่ กค. 0412.4/14548 เรื่อง ประชา
รัฐสวัสดิการ การใช้ความช่วยเหลือผ่านบัตรสวัสดิการแห่งรัฐ.
สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี. (8 พฤษภาคม 2560). มติคณะรัฐมนตรี ที่ กค. 1406.2/18760 เรื่อง การ
เสนอความเห็นการขอจัดตั้งทุนหมุนเวียนของคณะกรรมการนโยบายการบริหารทุนหมุนเวียน.
สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี. (8 มกราคม 2561). มติคณะรัฐมนตรี ที่ กค. 1005/ล.40 เรื่อง มาตรการ
พัฒนาคุณภาพชีวิตผู้มีบัตรสวัสดิการแห่งรัฐ.
สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี. (29 มกราคม 2561). มติคณะรัฐมนตรี ที่ กค. 0412.4/1472 เรื่อง
ขออนุมัติเงินงบประมาณรายจ่าย ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2560 งบกลาง รายการเงินสำรอง
จ่ายเพื่อกรณีฉุกเฉินหรือจำเป็น.
สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี. (21 พฤษภาคม 2561). มติคณะรัฐมนตรี ที่ กค. 1009/8103 เรื่อง
การลงทะเบียนเพื่อสวัสดิการแห่งรัฐเพิ่มเติมภายใต้โครงการไทยนิยม ยั่งยืน ในกลุ่มผู้พิการ
ผู้สูงอายุ ผู้ป่วยติดเตียง หรือผู้ที่ไม่สามารถเดินทางมาลงทะเบียนได้ในปี 2560.
สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี. (19 พฤศจิกายน 2561). มติคณะรัฐมนตรี ที่ กค. 1007/18534 เรื่อง
มาตรการช่วยเหลือผู้มีรายได้น้อยเพิ่มเติมผ่านบัตรสวัสดิการแห่งรัฐ.
สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี. (11 มกราคม 2562). มติคณะรัฐมนตรี ที่ กค. 1005/546 เรื่อง มาตรการ
พัฒนาคุณภาพชีวิตผู้มีบัตรสวัสดิการแห่งรัฐ ระยะที่ 2 และการเติมเงินเข้ากระเป๋าเงิน
อิเล็กทรอนิกส์ในบัตรสวัสดิการแห่งรัฐ.
Bardhan, P., & Mookherjee, D. (2012). Political Clientelism and Capture: Theory and Evidence from West Bengal, India. Houghton Street, London: International Growth Centre.
Benabou, R., & OK, E. A. (2001). Social Mobility and the Demand for Redistribution: The POUM Hypothesis. The Quarterly Journal of Economics, 116(2), 447-487.
Benabou, R., & Tirole, J. (2006). Belief in a Just World and Redistributive Politics. The Quarterly
Journal of Economics, 121(2), 699-746.
Brusco, V., Nazareno, M., & Stokes, S. C. (2004). Vote Buying in Argentina. Latin American
Research Review, 39(2), 66-88.
Busject, G. (n.d.). Planning, Monitoring, and Evaluation: Methods and Tools for Poverty and
Inequality Reduction Programs. Washington, D.C.: The World Bank.
Cleaver, F. (2003). The Inequality of Social Capital: Agency, Association and the Reproduction
of Chronic Poverty. World Development 33(6), 893-906.
Diaz-Cayeros, A., & Magaloni, B. (2004). The Politics of Public Spending - Part II. The
Programma Nacional de Solidaridad (PRONASOL) in Mexico. In World Bank World Development Report.
Khemani, S. (2015). Buying Votes Versus Supplying Public Services: Political Incentives to Under-Invest in Pro-Poor Policies. Journal of Development Economics, 117(c), 84-83.
Lizzeri, A., & Persico, N. (2000). The Provision of Public Goods Under Alternative Electoral Incentives. American Economic Review, 91(1), 225-239.
Robinson, J. A., & Verdier, T. (2013). The Political Economy of Clientelism. The Scandinavian Journal of Economics, 115(2), 260-291.
Schady, N. R. (2000). The Political Economy of Expenditures by the Peruvian Social Fund (FONCODES), 1991-95. American Political Science Review, 94(2), 289-304.
UNDP. (2013). Humanity Divided: Confronting Inequality in Developing Countries. New York: United Nations Development Programme.