นวัตกรรมทางสังคมเพื่อสร้างชุมชนเข้มแข็งพื้นฐานของประชาธิปไตย อัตลักษณ์ไทย: กรณีศึกษาจังหวัดชลบุรีในฐานะจังหวัดนำร่อง ภาคตะวันออก
คำสำคัญ:
นวัตกรรมทางสังคม, ชุมชนเข้มแข็ง, ประชาธิปไตยอัตลักษณ์ไทย, จังหวัดชลบุรีบทคัดย่อ
การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์หลักสามประการ ประการแรก เพื่อศึกษาสภาพปัญหาของจังหวัดชลบุรีในฐานะจังหวัดนำร่องของการพัฒนานวัตกรรมทางสังคมเพื่อสร้างชุมชนเข้มแข็ง ประการที่สอง เพื่อศึกษาและประเมินต้นทุนทางสังคมของเครือข่ายภาคีสาธารณะในการพัฒนานวัตกรรมทางสังคม เพื่อสร้างชุมชนเข้มแข็ง และประการที่สาม เพื่อศึกษาแนวพัฒนานวัตกรรมทางสังคมเพื่อสร้างชุมชนเข้มแข็งของจังหวัดชลบุรี งานชิ้นนี้เป็นการวิจัยแบบผสมผสานระหว่างการวิจัยเชิงคุณภาพและการวิจัย เชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม โดยมีการเก็บรวบรวมข้อมูลจากการลงพื้นที่ภาคสนาม การสังเกตการณ์ การสัมภาษณ์ เชิงลึก และการสัมภาษณ์กลุ่ม โดยมีการวิเคราะห์ข้อมูลวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพ สามารถสรุปผลจากการศึกษา ดังนี้ การเกิดขึ้นของเศรษฐกิจการเมืองแบบทุนนิยมในจังหวัดชลบุรีนำมาสู่ปัญหาที่ซับซ้อนส่งผลกระทบต่อประชาชนในวงกว้าง การพัฒนาที่ขาดความสมดุลระหว่างรัฐ ทุน และชุมชนท้องถิ่น สร้างความเหลื่อมล้ำทางเศรษฐกิจการเมือง ประชาชนระดับรากหญ้าไร้อำนาจทางเศรษฐกิจและการเมืองในการต่อรองกับรัฐ ทุน และกลไกของราชการรวมศูนย์ นอกจากนี้ เครือข่ายภาคีสาธารณะ มีต้นทุนทางสังคมที่เข้มแข็ง ขบวนภาคประชาชนมีการสร้างเครือข่ายที่หลากหลาย ในขบวนมีการเกื้อกูลซึ่งกัน มีความไว้วางใจต่อกัน ขบวนภาคประชาชนมีความหวัง และความฝันในการสร้างประชาธิปไตย ฐานรากของประชาชนเป็นทุนสำคัญในการขับเคลื่อนพลังทางสังคม และยิ่งไปกว่านั้น เครือข่ายภาคีสาธารณะในฐานะหุ้นส่วนการพัฒนาให้ความสำคัญกับการพัฒนาพื้นที่แบบบูรณาการร่วมกันของหน่วยงานภาคีในจังหวัดชลบุรีที่จะดำเนินการผ่านสภาพลเมืองจังหวัดในฐานะ “พื้นที่สาธารณะ” หรือ “สภาพลเมืองจังหวัด” ที่จะช่วยกันส่งเสริมให้เกิดการพัฒนาจังหวัดจากฐานรากของชุมชนที่มีการ บูรณาการร่วมกันของหุ้นส่วนการพัฒนาจังหวัด
เอกสารอ้างอิง
กิติพัฒน์ นนทปัทมะดุล. (2546). การวิจัยเชิงคุณภาพในสวัสดิการสังคม: แนวคิดและการวิจัย.
กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
เกรียงไกร กางกำจัด. (2566, 1 ธันวาคม). เลขาธิการศูนย์พัฒนาการเมืองภาคพลเมือง สถาบัน
พระปกเกล้า จังหวัดชลบุรี. สัมภาษณ์.
จิรายุทธ์ สีม่วง. (2566, 13 พฤศจิกายน). เครือข่ายนักวิชาการ. สัมภาษณ์.
จิรายุทธ์ สีม่วง. (2560). ข้อเสนอใหม่ของการพัฒนาอุตสาหกรรมพื้นที่ชายฝั่งทะเลภาคตะวันออก ใน
มุมมองของรัฐ : บทวิพากษ์โครงการระเบียงเศรษฐกิจภาคตะวันออก (EEC) ในเชิง
เศรษฐศาสตร์การเมือง. วารสารวิทยาลัยสงฆ์นครลำปาง, 6(2), 224-243.
ชัยณรงค์ เครือนวน และพิมพ์ประไพ สนิทวงศ์ ณ อยุธยา. (2564). เศรษฐศาสตร์การเมืองว่าด้วยการ
พัฒนา : ศึกษาการพัฒนาเขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออก. วารสารพัฒนาสังคม, 23(ตุลาคม), 88-105.
ชัยณรงค์ เครือนวน. (2566, 10 พฤศจิกายน). เครือข่ายนักวิชาการ. สัมภาษณ์.
ชัยยนต์ ประดิษฐศิลป์ และชัยณรงค์ เครือนวน. (2557). โครงสร้างอำนาจและการกระจุกตัวของความมั่ง
คั่งในท้องถิ่น : กรณีศึกษาจังหวัดแห่งหนึ่งในภาคตะวันออก โครงสร้างอำนาจและการสะสมทุน
ในจังหวัดแห่งหนึ่ง. ใน ผาสุก พงษ์ไพจิตร, สู่สังคมไทยเสมอหน้าการศึกษาโครงสร้างความ
มั่งคั่งและโครงสร้างอำนาจเพื่อการปฏิรูป. กรุงเทพฯ: มติชน.
ธเนศ วงศ์ยานนาวา. (2549). ฐานทางความคิดของ “ประชาธิปไตยแบบปรึกษาหารือ”. วารสารสถาบัน
พระปกเกล้า, 4(3), วันที่ค้นข้อมูล 5 ธันวาคม 2566, เข้าถึงได้จาก https://kpi.ac.th/media/pdf/M7_101.pdf
บรรเจิด สิงคะเนติ. (2565). นวัตกรรมชุมชนเข้มแข็งฐานรากประชาธิปไตยอัตลักษณ์ไทย. กรุงเทพฯ:
โรงพิมพ์เดือนตุลา.
แผนพัฒนาจังหวัดชลบุรี พ.ศ.2566-2570. (ม.ป.ป.). เข้าถึงได้จาก
http://www.chonburi.go.th/website/info_organ/about5
แผนยุทธศาสตร์การพัฒนาชุมชนของขบวนองค์กรชุมชนจังหวัดชลบุรี. (2566). เอกสาร
ประกอบการประชุมขบวนองค์กรชุมชนจังหวัดชลบุรี. ม.ป.ท.
ฤทธี ธาราดล. (2566, 25 พฤศจิกายน). แกนนำขบวนองค์กรชุมชนจังหวัดชลบุรี. สัมภาษณ์.
ฤทธี ธาราดล และเนาวรัตน์ พุทธา. (2566, 25 พฤศจิกายน). แกนนำขบวนองค์กรชุมชนจังหวัดชลบุรี.
สัมภาษณ์.
วิสัยทัศน์สภาพลเมืองชลบุรี : พื้นที่กลางประชาธิปไตยฐานราก. (2566). เอกสารประกอบการ
สัมมนาศูนย์ประสานขบวนองค์กรชุมชนจังหวัดชลบุรีเพื่อประเมินสถานการณ์จังหวัดจัดการ
ตนเอง. ม.ป.ท.
สกฤติ อิสริยานนท์. (2566, 15 พฤศจิกายน). เครือข่ายนักวิชาการ. สัมภาษณ์
สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน). (2565). การพัฒนาชุมชนเข้มแข็ง พี่งพาตนเองและ
เท่าทันต่อการเปลี่ยนแปลง โดยอาศัยการดำเนินงานอย่างบูรณาการ. กรุงเทพฯ:
สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (สกสว).
สมนึก จงมีวศิน. (2560). เอกสารประกอบการบรรยายจาก “เครือข่ายคัดค้านท่าเรือฯ” สู่ “วาระ
เปลี่ยนตะวันออก” เปลี่ยน ME เป็น WE กลไกการขับเคลื่อนเครือข่ายยกระดับจาก
“ประเด็น” สู่ภูมิภาค. เครือข่ายประชาชนคัดค้านการก่อสร้างท่าเรือแหลมฉบังขั้นที่สาม
เครือข่ายเพื่อนตะวันออกวาระเปลี่ยนตะวันออก. ม.ป.ท.
เครือข่ายขบวนองค์กรชุมชน. (2566, 25 พฤศจิกายน). สัมภาษณ์กลุ่ม.
สุกลภัทร ใจจรูญ และวธีร์ลาธกรณ์ พนัสอัมพร. (2566, 5 พฤศจิกายน). แกนนำขบวนองค์กรชุมชนจังหวัด
ชลบุรี. สัมภาษณ์.
สุชาติ ประสิทธิ์รัฐสินธุ์. (2550). ระเบียบวิธีการวิจัยทางสังคมศาสตร์. กรุงเทพฯ: เฟื่องฟ้า พริ้นติ้ง
สุภางค์ จันทวานิช. (2546). การวิจัยเชิงคุณภาพ. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
อมรา เงินเจือ และธนรัตน์ เตชะมา. (2566, 9 พฤศจิกายน). แกนนำขบวนองค์กรชุมชนจังหวัดชลบุรี.
สัมภาษณ์.
อุษา ดวงสา (ผู้แปล). (2537). การวิจัยเชิงคุณภาพ: ทฤษฎีและการประยุกต์ใช้ในการศึกษาและ
สังคมสมัยใหม่. กรุงเทพฯ: สภาวิจัยแห่งชาติ.
เอนก เหล่าธรรมทัศน์. (2555). การกระจายอำนาจ = การคืนอำนาจ สู่การจัดการตนเองของชุมชน
ท้องถิ่นและสังคม. นนทบุรี : สำนักงานปฏิรูป (สปร.).
โอฬาร ถิ่นบางเตียว. (2565). โครงสร้างอำนาจและการเมืองของการเลือกตั้งสมาชิกสภาเทศบาลและ
นายกเทศมนตรีในจังหวัดชลบุรี พ.ศ. 2564. วารสารรัฐศาสตร์และรัฐประศาสนศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น, 7(2), 29-45.
โอฬาร ถิ่นบางเตียว. (2554). พัฒนาการของโครงสร้างอำนาจท้องถิ่นในภาคตะวันออก : วิเคราะห์
ในเชิงเศรษฐศาสตร์การเมือง. ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต, คณะรัฐศาสตร์, มหาวิทยาลัยรามคำแหง.
Buechler, S. M. (2010). Understanding social movements: theories from the Classical Era to the
present. New York: Boulder, CO, Paradigm Publishers.
Bernhard, M., Tzelgov, E., Jung, D.-J., Coppedge, M., & Lindberg, S. I. (2015). The Varieties of
Democracy Core Civil Society Index. Gothenburg: The Varieties of Democracy
Institute.
Creswell, J. W. (2007). Qualitative Inquiry & Research Design. London: Sage.
Habermas, J. (1989). The Structural Transformation of the Public Sphere: An Inquiry into a
Category of Bourgeois Society. (T. Burger, Trans). Cambridge: MIT Press.
Habermas, J. (1994). Three Normative Models of Democracy. Constellations, 1(1), pp. 1-10.
Held, D. (2006). Models of Democracy (3rd edition). Cambridge: Polity.
Narayan, D., & Pritchett, L. (1999). Cents and Sociability: Household Income and Social Capital
in Rural Tanzania. Economic Development and Cultural Change, 47(4), pp.871-897.
Newton, K. (2001). Trust, Social Capital, Civil Society, and Democracy. International Political
Science Review, 22(2), pp. 201-214.
Putnam, R. D. (2000). Bowling Alone: The Collapse and Revival of American Community.
New York: Simon & Schuster.
Singleton, R. A., & Bruce, C. S., (2005). Approaches to Social Research (Fourth Edition).
New York: Oxford University Press.
UN. (2021). The sustainable development goals report 2021. Retrieved 2023, 25 November,
from https://unstats.un.org/sdgs/report/2021/The-Sustainable-Development-Goals-
Report-2021.pdf
Yvonna S. Lincoln, & Guba, Egon G. (1985). Naturalistic inquiry. Beverley Hills: Sage Publications.
ilaw. (2562). EEC เขตเศรษฐกิจพิเศษสำหรับใคร?. [เว็บบล๊อก]. สืบค้นจาก https://ilaw.or.th
