เหลียวหลังแลหน้า 2 ทศวรรษคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ

บทคัดย่อ

บทความวิจัยชิ้นนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความคาดหวังและมุมมองต่อการทำหน้าที่ขององค์กรด้านสิทธิมนุษยชนแห่งชาติตลอดจนวิเคราะห์ปัญหาและข้อท้าทายในการทำงานของ กสม. ในรอบสองทศวรรษที่ผ่านมา โดยใช้วิธีวิจัยเชิงคุณภาพและเก็บรวบรวมข้อมูลจากเอกสาร มีการสัมภาษณ์เชิงลึกแบบเจาะจงผู้มีส่วนได้เสียกับการทำงานด้านสิทธิมนุษยชนในสังคมไทยและทำงานเกี่ยวข้องกับคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ จำนวน 23 คน และการสนทนากลุ่มผู้เกี่ยวข้องกับการทำงานสิทธิมนุษยชนจากองค์กรที่ทำงานขับเคลื่อนด้านสิทธิมนุษยชน จำนวน 33 คน

   ผลการวิจัยพบว่า ผู้มีส่วนได้เสียมีความคาดหวังต่อการทำหน้าที่ปกป้องส่งเสริมสิทธิมนุษยชนค่อนข้างสูงมาก แต่การทำงานขององค์กรสิทธิมนุษยชนแห่งชาติยังตอบโจทย์ความต้องการได้ไม่มากเท่าที่ควรและยังเน้นที่ภารกิจส่งเสริมสิทธิมนุษยชนมากกว่าที่จะทำหน้าที่ปกป้องสิทธิมนุษยชน ในด้าน           ความท้าทายต่อการทำงานขององค์กรสิทธิมนุษยชนแห่งชาติปรากฏตั้งแต่ก่อนที่จะมีการบัญญัติในกฎหมายรัฐธรรมนูญให้มีการจัดตั้งองค์กร เมื่อจัดตั้งองค์กรได้แล้วความท้าทายต่อการทำหน้าที่ขององค์กรมีหลายประการ ได้แก่ ทัศนะและมุมมองของสังคมไทยที่มองว่าสิทธิมนุษยชนเป็นเรื่องของตะวันตก รวมทั้งวัฒนธรรมสังคมการเมืองไทย ส่งผลให้การทำงานของ กสม. ไม่ค่อยเป็นที่ยอมรับมากนักในสายตาของผู้มีส่วนได้ส่วนเสียกับการทำงานของ กสม. และยังถูกมองว่ามีความล่าช้าและไม่มีประสิทธิภาพในการปกป้องสิทธิพลเมือง เป็นยักษ์ไม่มีกระบอง ขาดการสื่อสารกับประชาชนเพื่อสร้างการรับรู้ในเรื่องการทำงานปกป้องคุ้มครองและส่งเสริมสิทธิมนุษยชน ผลการวิจัยยังพบว่า ประชาชนมีความคาดหวังต่อ กสม. ในด้านการทำหน้าที่เป็นคนกลางในการประสานงานระหว่างหน่วยงานเพื่อเปิดพื้นที่เสริมอำนาจให้ประชาชนและเป็นที่พึ่งของประชาชนให้มากกว่าที่เป็นอยู่ นอกจากนี้ยังพบปัญหาและข้อท้าทายที่สำคัญ คือ การเผชิญหน้ากับการเมืองที่ไม่เป็นประชาธิปไตยของไทยตลอดระยะเวลา 20 ปีที่ผ่านมาทั้งรัฐประหาร และการเมืองที่ส่งผลต่อความเป็นอิสระในการทำงาน