การศึกษานวนิยายเรื่องเมียหลวงโดยใช้ทฤษฎีวรรณกรรมแนวรื้อสร้าง

บทคัดย่อ

บทความนี้เป็นส่วนหนึ่งของงานวิจัยเรื่อง “การวิจารณ์วรรณกรรมแนวรื้อสร้าง : แนวคิด ทฤษฎี และแนวทางการวิจารณ์” งานวิจัยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการวิจารณ์วรรณกรรมแนวรื้อสร้างใน 2 ประเด็นคือ (1) แนวคิดและทฤษฎีการวิจารณ์วรรณกรรมแนวรื้อสร้าง และ (2) แนวทางการวิจารณ์วรรณกรรมโดยใช้ทฤษฎีวรรณกรรมวิจารณ์แนวรื้อสร้าง โดยรวบรวมความรู้จากหนังสือทฤษฎีวรรณกรรมและวรรณกรรมวิจารณ์และทดลองศึกษากับวรรณกรรมไทย

บทความนี้นำเสนอผลการศึกษานวนิยายเรื่อง เมียหลวง ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาในวัตถุประสงค์ข้อที่ 2 ผลการศึกษาพบว่า ความหมายของตัวบทนั้นมีสองระดับ ระดับแรกคือความหมายหลักที่สื่อผ่านกรอบโครงของเรื่อง ส่วนอีกระดับหนึ่งคือความหมายในทางตรงข้ามที่ซุกซ่อนอยู่ในตรรกะอันเป็นรายละเอียดปลีกย่อยของเรื่อง คู่ตรงข้ามที่สำคัญของนวนิยายเรื่องนี้คือคู่ระหว่าง ความไม่เจ้าชู้/ความเจ้าชู้ คู่ตรงข้ามประเด็นความเท่าเที่ยมทางเพศระหว่าง วิธีคิดแบบใหม่/วิธีคิดแบบเก่าและคู่ตรงข้ามระหว่าง เนื้อแท้/เปลือกนอก ทั้งหมดนี้ในความหมายระดับกรอบโครงของเรื่องตัวบทนำเสนอความเป็นคู่ตรงข้ามโดยให้ค่ากับองค์ประกอบแรกเหนือองค์ประกอบที่สอง ความไม่เจ้าชู้มีค่าเหนือกว่าความเจ้าชู้ เพราะความเจ้าชู้คือสิ่งที่สร้างปัญหาให้เพศหญิง วิธีคิดแบบใหม่ที่ให้ความสำคัญกับความเท่าเทียมระหว่างเพศมีค่าเหนือกว่าวิธีคิดแบบเก่าในสังคมชายเป็นใหญ่ และความรักหรืออารมณ์เสน่หาที่ตัวบทจัดให้เป็นเนื้อแท้มีค่าเหนือกว่าเกียรติยศ ชื่อเสียง เงินทองที่ตัวบทจัดให้เป็นเปลือกนอก อย่างไรก็ตามเมื่อตรวจสอบตรรกะในรายละเอียดของเรื่องกลับพบความหมายในด้านตรงข้ามคือการที่องค์ประกอบที่สองถูกให้ค่าว่าอยู่เหนือองค์ประกอบแรกซุกซ่อนอยู่ด้วยเช่นกัน ในคู่ที่ 1 ตัวบทให้ค่ากับความเจ้าชู้ว่าอยู่เหนือความไม่เจ้าชู้ เพราะตรรกะในอีกด้านหนึ่งตัวบทสื่อความว่าความเจ้าชู้คือคุณสมบัติของเพศชายที่เพศหญิงพึงครอบครอง คู่ที่ 2 วิธีคิดแบบเก่าอยู่เหนือวิธีคิดแบบใหม่เพราะตัวบทกำหนดให้ตัวเอกหญิงต่อสู้กับปัญหาอยู่ในกรอบโครงของวิธีคิดแบบโบราณ คู่ที่ 3 เนื้อแท้ไม่ได้อยู่เหนือเปลือกนอก ด้วยเหตุผล 2 ประการ ประการแรกความรักและอารมณ์เสน่หานั้นทำหน้าที่ที่ไม่ต่างจากเกียรติยศ ชื่อเสียง เงินทอง คือสร้างความรู้สึกแก่ตัวละครว่าตนมีสถานะสำคัญเหนือผู้อื่น ประการที่สองคือตัวบทยังมีตรรกะอีกด้านหนึ่งที่นำเสนอว่าตัวละครที่เป็นเป้าหมายของการครอบครองนั้นโดยแท้แล้วก็อยู่ในฝั่งของเปลือกนอก