ประเพณีแห่พญายม : กระบวนการสร้างความหมายและรูปแบบการผลิตซ้ำทางวัฒนธรรม

PHAYA YOM Procession Tradition : THE Meaning Creation Process and Forms of Cultural Reproduction

Abstract

บทคัดย่อ

งานวิจัยเรื่องประเพณีแห่พญายม : กระบวนการสร้างความหมายและรูปแบบการผลิตซ้ำทางวัฒนธรรม เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) โดยมีวัตถุประสงค์ 1) ศึกษาความเป็นมาของประเพณีแห่          พญายม 2) วิเคราะห์กระบวนการสร้างความหมายของประเพณีแห่พญายม และ3) วิเคราะห์รูปแบบการผลิตซ้ำทางวัฒนธรรมที่เกิดจากประเพณีแห่พญายม โดยใช้ทฤษฎีสัญวิทยา ทฤษฎีคติชนสร้างสรรค์ และแนวคิดการผลิตซ้ำทางวัฒนธรรม วิธีการเก็บข้อมูลจากเอกสาร หนังสือ งานวิจัย และการลงพื้นที่จริงของผู้วิจัยด้วยวิธีการสัมภาษณ์กลุ่มเป้าหมาย สังเกตการณ์แบบมีส่วนร่วมและไม่มีส่วนร่วมและการสนทนากลุ่ม กลุ่มเป้าหมายผู้ให้ข้อมูลสำคัญจำนวน 20 คนโดยเลือกแบบเจาะจงและตรวจสอบข้อมูลแล้ว ผู้วิจัยวิเคราะห์ข้อมูลแบบอุปนัย (Induction) นำเสนอผลการวิจัยในเชิงพรรณนาวิเคราะห์

ผลการวิจัยพบว่า 1) ประเพณีแห่พญายม เกิดจากเรื่องเล่าในอดีตของตำบลบางพระ อำเภอศรีราชา จังหวัดชลบุรี กล่าวถึงการแพร่ระบาดของโรคมาลาเรียทำให้คนเจ็บป่วยล้มตายจำนวนมาก จึงหาวิธีลบล้างให้พ้นจากโรคระบาดนี้ โดยการปั้นหุ่นองค์พญายม ชาวบ้านจึงมารวมตัวกันเพื่อทำพิธีบวงสรวง เซ่นไหว้ ขอขมาลาโทษฝากความทุกข์โศกโรคภัยไข้เจ็บไว้กับหุ่นรูปปั้นพญายม และนำไปจำเริญทะเลในเวลาเย็น ซึ่งประเพณีแห่พญายมจัดขึ้นในวันที่ 17 -18 เมษายนของทุกปีในช่วงหลังจากเทศกาลสงกรานต์ในภาคตะวันออกเรียกว่า เทศกาลวันไหล 2) กระบวนการสร้างความหมายของประเพณีแห่พญายม เป็นวิธีการที่จะทำให้ประเพณีแห่พญายมเกิดความหมายขึ้นในพื้นที่แบ่งเป็น 4 กระบวนการดังนี้ 1. กระบวนการสร้างความหมายผ่านเรื่องเล่าในอดีต 2. กระบวนการสร้างความหมายผ่านหุ่นรูปปั้นพญายม 3. กระบวนการสร้างความหมายผ่านพิธีกรรม และ4. กระบวนการสร้างความหมายผ่านบุคคล 3) รูปแบบการผลิตซ้ำทางวัฒนธรรมที่เกิดจากประเพณีแห่พญายมมี 3 รูปแบบ                          1.ศิลปวัตถุ 2.วรรณกรรม 3.การแสดงและการจัดกิจกรรม รูปแบบการผลิตซ้ำทางวัฒนธรรมนี้ถือการอนุรักษ์และสืบทอดให้ประเพณีแห่พญายมคงอยู่ต่อไป

คำสำคัญ : ประเพณีแห่พญายม, กระบวนการสร้างความหมาย, รูปแบบการผลิตซ้ำทางวัฒนธรรม