กลวิธีการปฏิเสธของนักการเมืองไทยในการตอบคำถามเกี่ยวกับเรื่องทุจริต
Refusal strategies of Thai politicians in responding questions about corruption
Keywords:
กลวิธีการปฏิเสธ, นักการเมืองไทย, การตอบคำถามเกี่ยวกับเรื่องทุจริตAbstract
บทคัดย่อ
บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากลวิธีการปฏิเสธของนักการเมืองไทยในการตอบคำถามเกี่ยวกับเรื่องทุจริตตามแนวคิดเรื่องการรักษาหน้าตนเองของเฉิน (Self-politeness; Chen, 2001) หลักการความร่วมมือในการสนทนาของไกรซ์ (The cooperative principle; Grice, 1975 อ้างถึงใน ณัฐพร พานโพธิ์ทอง, 2566) และกลยุทธ์การหลีกเลี่ยงทางภาษาของโชวาเนค (linguistic avoidance strategies; Chovanec, 2020) จากข้อมูลการสัมภาษณ์แบบไม่ได้จัดเตรียม ของสื่อมวลชนในช่วงรัฐบาลของนายกประยุทธ์ จันทร์โอชา วาระดำรงตำแหน่งตั้งแต่วันที่ 24 สิงหาคม พ.ศ. 2557 จนถึง วันที่ 20 มีนาคม พ.ศ. 2566 ต่อ 1 คลิปวิดีโอในฐานข้อมูลของเว็บไซต์ยูทูป (www.youtube.com) เป็นข้อมูลที่ประกอบด้วย คำถาม-คำตอบของผู้สื่อข่าวและนักการเมือง จำนวน 30 ตัวอย่าง ผลการศึกษาพบว่านักการเมืองไทยใช้กลวิธีการปฏิเสธ 5 กลวิธีหลัก และกลวิธีย่อย 12 กลวิธี ได้แก่ 1) การกล่าวปฏิเสธอย่างตรงไปตรงมา กลวิธีย่อย คือ 1.1) การกล่าวคำแสดง การปฏิเสธซ้ำ และ 1.2) การใช้รูปภาษาแสดงการปฏิเสธอย่างชัดเจน 2) การกล่าวปฏิเสธอย่างไม่ตรงไปตรงมา กลวิธีย่อย คือ 2.1) การให้ข้อมูลที่ดูเหมือนจะไม่เกี่ยวข้อง 2.2) การไม่ให้ข้อมูลตามที่ต้องการในปริบทนั้น 2.3) การใช้ความกำกวม 2.4) การใช้อุปลักษณ์ และ 2.5) การถามคำถามกลับ 3) การปฏิเสธการตอบคำถาม กลวิธีย่อย คือ 3.1) การใช้ถ้อยคำปฏิเสธการให้ข้อมูล และ 3.2) การใช้ถ้อยคำบ่งชี้ให้บุคคลอื่นเป็นผู้ให้ข้อมูล 4) การไม่ตอบคำถาม และ 5) การหลีกเลี่ยงการผูกมัดตนเองกับคำตอบ กลวิธีย่อย คือ 5.1) การเปลี่ยนมุมมองจากร้ายให้กลายเป็นดี 5.2) การไม่สามารถ ยอมรับได้ด้วยหลักฐาน และ 5.3) การทำให้ตนเป็นฝ่ายถูก โดยใช้เพื่อวัตถุประสงค์การรักษาหน้าตนเองเป็นหลัก รวมทั้งเพื่อโน้มน้าวให้ผู้ฟังเชื่อถือและคล้อยตามถ้อยคำที่นำเสนอว่าตนเองไม่ได้กระทำความผิดนั้น เพื่อเลี่ยงความรับผิดชอบจากคำพูดของตนเอง เพื่อให้ผู้ฟังเข้าใจสารที่ตนเองต้องการจะสื่อได้ทันทีว่าไม่ได้ทำความผิด เพื่อหลีกเลี่ยง การยอมรับความผิดที่เกี่ยวข้องกับเรื่องทุจริต เพื่อลดความเสียหายหรือควบคุมความเสียหายที่อาจจะเกิดขึ้นจากการพัวพันเรื่องทุจริต ตามลำดับ ผลการศึกษาในภาพรวมสะท้อนให้เห็นกลยุทธ์การสื่อสารของนักการเมืองไทยในการจัดการ กับประเด็นความทุจริต ซึ่งมีความสำคัญต่อการเสริมสร้างความโปร่งใสทางการเมือง
References
ฐิติภา คูประเสริฐ. (2560). กลวิธีนำเสนอภาพลักษณ์บุคคลสาธารณะในการตอบคำถามสื่อมวลชน: กรณีความ
ขัดแย้ง. [วิทยานิพนธ์ปริญญาดุษฎีบัณฑิต ภาควิชาภาษาไทย คณะอักษรศาสตร์]. มหาวิทยาลัยศิลปากร.
ฐิตาภา คูประเสริฐ และ สมชาย สำเนียงงาม. (2559). กลวิธีการรักษาหน้าตนเองของนักการเมืองเพศ
หญิงกรณีความขัดแย้งผ่าน สื่อประเภทอินเทอร์เน็ต. รวมบทความวิจัยการประชุมวิชาการระดับชาติ SMARTS ครั้งที่ 6:
อัตลักษณ์แห่งเอเชีย 2016, (หน้า 32-40). คณะวิทยาการจัดการ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.
ณัฐพร พานโพธิ์ทอง. (2566). วัจนปฏิบัติศาสตร์กับความสุภาพและวัฒนธรรม: แนวคิดและแนวทางวิจัย
ภาษาไทย. กรุงเทพมหานคร: โครงการเผยแพร่ผลงานวิชาการ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
นัทธฤทัย สีหะเกรียงไกร. (2549). กลวิธีการปฏิเสธเพื่อปกปิดความจริงในภาษาไทยของวัยรุ่น. [วิทยานิพนธ์
ปริญญามหาบัณฑิต ภาควิชาภาษาไทย คณะอักษรศาสตร์]. มหาวิทยาลัยศิลปากร.
นิจจาภา วงษ์กระจ่าง. (2545). กลวิธีการรักษาหน้าในการตอบคำถามของนักการเมืองไทย.
[วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต ภาควิชาภาษาศาสตร์ คณะอักษรศาสตร์]. จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ประไพพรรณ พึ่งฉิม. (2559). เมื่อนักการเมืองไทยขอโทษ: การวิเคราะห์วัจนกรรมการขอโทษผ่านสื่อ
สาธารณะตามแนววัจนปฏิบัติศาสตร์. วารสารอักษรศาสตร์, 45(2), 305-350.
พระมหาธวัชชัย มาตาเบ้า & ศิริพร ปัญญาเมธีกุล. (2557). วัจนกรรมปฏิเสธของพระภิกษุ. วารสารมนุษยศาสตร์ปริทรรศน์,
(2), 111-132.
วรวรรณา เพ็ชรกิจ. (2549). “กลวิธีตอบคําถามของบุคคลสาธารณะกับการรักษาหน้าตนเอง”. ใน กฤษดาวรรณ หงศ์ลดารมภ์
และจันทิมา เอียมานนท์ (บ.ก.), พลวัตของภาษาไทยปัจจุบัน (หน้า 187-241). กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ศุภธิดา เทียมสมบูรณ์. (2541). กลไกทางภาษาในการตอบคำถามของนักการเมืองไทยในการให้สัมภาษณ์
สื่อมวลชน. [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต ภาควิชาภาษาศาสตร์ คณะอักษรศาสตร์].จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
สมบัติ จันทรวงศ์. (2549). พูดไปสองไพเบี้ย: ทำความเข้าใจกับสิ่งที่นักการเมืองไทย (ไม่) พูด. กรุงเทพฯ: คบไฟ.
สาวิตรี คทวณิช. (2557). การเมืองเรื่องการปฏิเสธ: กรณีศึกษารัฐบาลนายกรัฐมนตรียิ่งลักษณ์ ชินวัตร.
วารสารภาษาและภาษาศาสตร์, 33(1), 62-86.
Anchimbe, E. A. (2008). ‘Veto the war but let no French head fall’: Linguistic avoidance
strategies in Jacques Chirac’s Pre-Iraq War interview transcripts. Journal of Language
and Politics, 7(1), 156-170.
Basinger, S. J. & Rottinghaus, B. (2021). Skeletons in White House closets: A discussion of
modern presidential scandals. Political Science Quarterly, 127(2), 213-239.
Benoit, W. L. (1997). Hugh Grant’s image restoration discourse: An actor apologizes.
Communication Quarterly, 45(3), 251-267.
Benoit, W. L. (2006). Image repair in President Bush’s April 2004 news conference. Public
Relations Review, 32(2), 137-143.
Benoit, W. L. (2014). Review President Barack Obama’s image repair on HealthCare.gov. Public
Relations Review, 40(4), 733-738.
Benoit, W. L., & Henson, J. R. (2009). President Bush’s image repair discourse on Hurricane
Katrina. Public Relations Review, 35(1), 40-46.
Brown, P., & Levinson, S. C. (1978). Universals in language usage: Politeness phenomena. In E.
Goody, ed., Questions and Politeness. Cambridge University Press.
Brown, P., & Levinson, S. C. (1987). Politeness: Some universals in language usage.
Cambridge University Press.
Bull, P. E., Elliot, J., Palmer, D., & Walker, L. (1996). Why politicians are three-faced:
the face model of political interviews. British Journal of Social Psychology, 35, 267-284.
Chen, R. (2001). Self – politeness; A proposal. Journal of Pragmatics, 33(1), 87-106.
Chovanec, J. (2020). Those are not my words: Evasion and metalingual accountability in
political scandal talk. Journal of Pragmatics, 158, 66-79.
Clayman, S. E. (2001). Answers and evasions. Language in Society, 30(3), 403-442.
Ekström, M. (2009). Announced refusal to answer: A study of norms and accountability in
broadcast political interviews. Discourse Studies, 11(6), 1-22.
Ekström, M. (2015). Political interviews. In K. Tracy, C. Illie, & T. Sandel (Eds.), The international
encyclopedia of language and social interaction. (pp.1175-1186). Wiley Blackwell.
García, C. (2011). Sex scandals: A cross-cultural analysis of image repair strategies in the
cases of Bill Clinton and Silvio Berlusconi. Public Relations Review, 37(3), 292-296.
Goffman, E. (1967). Interaction Ritual: Essays on Face-to-Face Behavior. Pantheon Books, New York.
Hamrak, B., Simonovits, G. & Szucs, F. (2024). Equilibrium communication in political
Scandals. European Journal of Political Economy, 85(December), 102580.
Harris, S., Grainger, K., & Mullany, L. (2006). The Pragmatics of Political Apologies. Discourse and Society, 17(6), 715-737.
Huiling, C. & Yiting, L. (2025). Refusals in Japanese parliamentary deliberations. Journal of
Pragmatics, 242(9096), 237-250.
Kampf, Z. (2009). Public (non-) Apologies: The Discourse of minimizing Responsibility. Journal
of Pragmatics, 41(11), 2257-2270.
Kampf, Z. (2021). Political speech acts in contrast: The case of calls to condemn in news
Interviews. Journal of Pragmatics, 180(4), 203-218.
Len-Rı́os, E. M., & Benoit., W. L. (2004). Gary Condit’s image repair strategies: determined denial and
differentiation. Public Relations Review, 30(1), 95-106.
Liebersohna, Y., Neumanb, Y. & Bekerman, Z. (2004). ‘Oh Baby, It’s Hard for Me to Say I’m
Sorry’: Public Apologetic Speech and Cultural Rhetorical Resources. Journal of Pragmatics, 36(5), 921-944.
McNair, B. (1995). An Introduction to Political Communication. London: Routledge.
Page, R., & Hansson, S. (2024). Dialogic analysis of government social media communication:
How commanding and thanking elicit blame. Discourse, Context & Media, 57(February), 100757.
