การบริหารรัฐกิจเชิงพุทธของพระเจ้าอชาตศัตรู

บทคัดย่อ

         บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการบริหารราชการแผ่นดินของพระเจ้าอชาตศัตรูแห่งแคว้นมคธ การศึกษาพบว่า การปกครองรัฐสมัยพุทธกาล แบ่งการปกครองออกเป็น 16 แคว้น แคว้นที่เป็นมหาอานาจทางการเมืองมี 5 แคว้น คือ แคว้นมคธ แคว้นโกศล แคว้นวังสะ แคว้นอวันตี และแคว้นวัชชี พระเจ้าอชาตศัตรูทรงปกครองแคว้นมคธอย่างเข้มแข็ง แม้ว่าเบื้องต้นพระองค์จะช่วงชิงบัลลังก์ด้วยการปลงพระชนม์พระเจ้าพิมพิสารผู้เป็นพระราชบิดา อันสืบเนื่องมาจากการยุยงของพระเทวทัต พระเจ้าอชาตศัตรูได้ทาปิตุฆาตโดยการทรมานพระเจ้าพิมพิสารด้วยวิธีการต่าง ๆ ภายหลังจากการทาปิตุฆาตแล้ว ยังความเดือดร้อนในใจ เมื่อได้ฟังพระธรรมเทศนาจากพระพุทธเจ้าแล้ว เกิดเลื่อมใส จึงหันมานับถือพระพุทธศาสนา และใช้หลักธรรมทางพระพุทธศาสนาเป็นแนวทางในการปกครองรัฐ จนทาให้พสกนิกรอยู่เย็นเป็นสุข ยิ่งไปกว่านั้น พระองค์ยังทรงอุปถัมภ์พระพุทธศาสนาตลอดจนสิ้นรัชสมัยของพระองค์ ทาให้แคว้นมคธกลายเป็นอาณาจักรที่มั่งคั่งและเกรียงไกรด้านกองทัพ มีแสนยานุภาพเป็นที่เกรงขามแก่แคว้นอื่น พระองค์ทรงบริหารราชการบ้านเมือง โดยตั้งอยู่ในหลักทศพิธราชธรรม บทบาทการบริหารรัฐกิจของพระเจ้าอชาตศัตรูมี 2 ประการคือ บทบาทด้านผู้นาอาณาจักร ด้วยการบริหารราชการแผ่นดินมคธด้วยความทรงธรรม และบทบาทด้านผู้อุปถัมภ์ศาสนจักร ด้วยการบารุงพระสงฆ์ ปฏิสังขรณ์วัด 18 วัด ทรงสร้างถ้าสัตตบรรณคูหา และเป็นองค์ศาสนูปถัมภกในการทาสังคายนาครั้งที่ 1 การบริหารราชการแผ่นดินของพระเจ้าอชาตศัตรูเป็นแบบอย่างที่ดีของการประกอบกันของหลักพุทธธรรม หลอมรวมเข้ากับการปกครองแผ่นดินอย่างประณีต จนทาให้อาณาจักรมคธมีความเจริญรุ่งเรือง