การบูรณาการการออกแบบสื่อวัฒนธรรมทางทัศน์ประกอบพิพิธภัณฑสถานพื้นบ้านภาคใต้ กรณีศึกษา พิพิธภัณฑ์พื้นบ้านเมืองไชยา ตำบลตลาดไชยา อำเภอไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี Integrating with Visual Culture Design of Southern Part of Folk Museum: A Case Study Chaiya Folk Museum, Talat Chaiya Sub-District Chaiya District Surat Thani Province

บทคัดย่อ

การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อสังเคราะห์อัตลักษณ์เฉพาะถิ่น องค์ประกอบและรูปแบบสื่อวัฒนธรรมทางทัศน์ประกอบพิพิธภัณฑสถานพื้นบ้านภาคใต้ สร้างต้นแบบสื่อวัฒนธรรมทางทัศน์ประกอบพิพิธภัณฑ์พื้นบ้านเมืองไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี และประเมินคุณภาพต้นแบบสื่อวัฒนธรรมทางทัศน์ ด้วยวิธีวิจัยเชิงสร้างสรรค์ทัศนศิลป์ โดยใช้แบบแผนการวิจัยผสมผสานวิธี ด้วยวิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ และวิธีการวิจัยเชิงปริมาณ โดยการสัมภาษณ์กลุ่มผู้ให้ข้อมูลหลักที่ได้จากการเลือกแบบเจาะจง ร่วมกับการสังเกตแบบมีส่วนร่วมและไม่มีส่วนร่วม การถ่ายภาพ สังเคราะห์องค์ประกอบและรูปแบบสื่อวัฒนธรรมทางทัศน์ประกอบพิพิธภัณฑสถานพื้นบ้านเพื่อสรุปอัตลักษณ์พื้นถิ่นภาคใต้ที่จะใช้ในการออกแบบ และแบบสอบถามเพื่อการประเมินคุณภาพต้นแบบสื่อวัฒนธรรมทางทัศน์ประกอบพิพิธภัณฑ์พื้นบ้านเมืองไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี ผลการวิจัยสรุปได้ว่า

         1. อัตลักษณ์เฉพาะถิ่นเมืองไชยา ได้แก่ พระบรมธาตุไชยา ผ้าไหมพุมเรียง ไข่เค็มไชยา พระพุทธรูปนาคปรก พระอวโลกิเตศวร พระพุทธทาสภิกขุ สวนโมกขพลาราม และมวยไชยา ซึ่งลักษณะเด่นทางกายภาพของอัตลักษณ์ คือ เส้น รูปร่าง รูปทรง สี แบ่งได้ 2 ประเภท ได้แก่ รูปร่างเพื่อการสื่อความหมายและรูปร่างนามธรรม โดยการลดทอนรูปทรงจากรูปธรรมสู่นามธรรมเพื่อความเป็นสากลและจัดเตรียมไว้ใช้ในการออกแบบจากรูปร่างสู่รูปทรง หรือจาก 2 มิติ สู่ 3 มิติ ตามขั้นตอนการสร้างรูปร่างใหม่ คือ 1. การเปลี่ยนภาพลายเส้นสู่ภาพเงาอัตลักษณ์ที่มีรูปร่าง 2 มิติ 2. การจัดรูปร่างเพื่อให้เกิดรูปร่างใหม่จากการหมุน การพลิก การบิด การรวม การแยกย่อย 3. การเรียง การทำซ้ำรูปร่าง ให้เกิดลวดลายหรือลวดลายใหม่ 4. รูปร่างใหม่ที่เกิดขึ้นจากการตัดกันของรูปร่าง และ5. วนซ้ำสู่การเรียงลวดลายและการตัดกันของรูปร่าง จนกลับมาที่รูปร่างเดิมหรือได้ฐานข้อมูลรูปร่างที่เพียงพอต่อการใช้ในการออกแบบ

         2. แนวทางการออกแบบองค์ประกอบและรูปแบบสื่อวัฒนธรรมทางทัศน์ประกอบพิพิธภัณฑสถานพื้นบ้านภาคใต้ โดยการจัดทำแบบร่าง 2 มิติ และ 3 มิติ ด้วยคอมพิวเตอร์ ประกอบด้วย ส่วนนิทรรศการและงานตกแต่ง ได้แก่ ระบบสัญจร การจัดวางและเนื้อหาการจัดแสดง และงานตกแต่งประกอบนิทรรศการ (วัสดุกราฟิก และวัสดุ 3 มิติ) และระบบป้ายและสัญลักษณ์  โดยกำหนดแนวคิดในการออกแบบจากการนำวิถีชีวิตความเป็นอยู่มาใช้ในการออกแบบ ซึ่งคนภาคใต้มีความเป็นอยู่ที่เรียบง่าย และมีความสัมพันธ์กับสภาพแวดล้อมโดยรอบที่เป็นเอกลักษณ์  มีแนวคิดการนำอาคารเก่ามาปรับปรุงอาคารด้วยบรรยากาศในรูปแบบร่วมสมัย

         3. การประเมินคุณภาพต้นแบบสื่อวัฒนธรรมทางทัศน์ประกอบพิพิธภัณฑ์พื้นบ้านเมืองไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี สรุปได้ว่า ต้นแบบสื่อวัฒนธรรมทางทัศน์ประกอบพิพิธภัณฑ์พื้นบ้านเมืองไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี มีความเหมาะสม ความเป็นไปได้ในทางปฏิบัติ และการนำไปใช้ประโยชน์ได้จริงในระดับมาก (   = 4.24, S.D. = 0.59) ซึ่งด้านการส่งเสริมการเรียนรู้ มีค่าเฉลี่ยมากที่สุด จัดอยู่ในระดับมาก (  = 4.50, S.D. = 0.48) รองลงมาเป็นด้านการออกแบบ (  = 4.22, S.D. = 0.59) และด้านการสื่อความหมาย (  = 4.20, S.D. = 0.58)