ทฤษฎีภูมิภาคนิยมเชิงวิพากษ์: การวิเคราะห์สถาปัตยกรรมในเกาะรัตนโกสินทร์

บทคัดย่อ

บทความนี้ศึกษาวิเคราะห์สถาปัตยกรรมในเกาะรัตนโกสินทร์ โดยศึกษากลุ่มตัวอย่างอาคาร 8 หลัง ตามทฤษฎีภูมิภาคนิยมเชิงวิพากษ์ของ Kenneth Frampton โดยใช้วิธีวิเคราะห์รูปทรง องค์ประกอบ วัสดุและความสอดคล้องกับบริบทโดยรอบ เพื่อสร้างชุดคำอธิบายบนกรอบทฤษฎีภูมิภาคนิยมเชิงวิพากษ์ ผลการศึกษาพบว่า กลุ่มตัวอย่างมีวิธีออกแบบโดยใช้ไวยากรณ์และองค์ประกอบสถาปัตยกรรมในแบบต่าง ๆ คือ 1) อาคารประเภทสถาบันจะมุ่งสร้างไวยากรณ์ที่เป็นเอกลักษณ์โดยผัง การจัดมวล และรายละเอียดหลักของรูปทรงอาคาร เช่น การใช้แผงบังแดด การสร้างผนังอาคาร จังหวะของเสาและการยื่นหรือถอยร่นผนัง    2) อาคารทางพาณิชยกรรมจะเน้นการตกแต่งรายละเอียด การใช้วัสดุสีสันและการตกแต่งผิวผนังอาคารได้อย่างสอดคล้องกับทฤษฎี แม้การออกแบบสะท้อนความเป็นภูมิภาคนิยมอย่างได้ผล แต่ก็พบว่าในบางอาคารมีการตกแต่งเลียนแบบวัสดุท้องถิ่นอย่างผิวเผินขาดความลึกซึ้ง ข้อที่น่าสังเกต คือการออกแบบอาคารประเภทพาณิชยกรรมมักจะไม่เน้นมวลของรูปทรงเท่างานประเภทสถาบัน แต่ส่วนงานอาคารประเภทพาณิชยกรรมนั้นมักจะมุ่งเน้นความรู้สึกของการสัมผัสจับต้องอย่างใกล้ชิดและชัดเจน รวมถึงให้ผลต่อจิตใจผู้ที่ใช้หรือลูกค้ามากกว่า กล่าวได้ว่าสถาปัตยกรรมที่เลือกศึกษานั้นแม้เป็นไปตามทฤษฎีภูมิภาคนิยมเชิงวิพากษ์แต่ก็มีกลวิธีที่ใช้แตกต่างหลากหลาย และนอกจากนี้ยังมีลักษณะเฉพาะบางประการเพิ่มเติมจากตัวอย่างตามทฤษฎีของ Frampton คือการเล่นกับความทรงจำโดยการสร้างโครงเรื่องวาทกรรมแนวความคิดรวมถึงชื่อโครงการซึ่งพบในอาคารบางหลัง เมื่อเป็นโครงการปรับปรุงตกแต่งอาคารเก่ามีการเลือกใช้วิธีเผยของเดิมเพื่อแสดงเนื้อแท้เดิมที่เป็นวัสดุของเก่าที่เคยถูกซ่อนอยู่