การออกแบบชุดครัวสำหรับผู้สูงอายุในเขตชนบทกึ่งเมืองในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้เป็นการวิจัยแบบผสานวิธีวิจัยโดยประกอบด้วยกระบวนการวิจัยเชิงคุณภาพและกระบวนการวิจัยเชิงทดลองมีวัตถุประสงค์เพื่อออกแบบชุดครัวที่มีความเหมาะสมกับพฤติกรรมและวิถีชีวิตการใช้ครัวของผู้สูงอายุในเขตชนบทกึ่งเมืองในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ โดยผู้สูงอายุในเขตเทศบาลเมืองศิลา ตำบลศิลา อำเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น ได้คัดเลือกเป็นกลุ่มเป้าหมายในการศึกษานี้ด้วยเหตุผลสำคัญคือ เป็นเขตพื้นที่ที่มีผู้สูงอายุอาศัยอยู่เป็นจำนวนมาก การเป็นชุมชนชนบทกึ่งเมืองของชุนชมเขตเทศบาลเมืองศิลาที่ทำให้ผู้สูงอายุต้องมีการปรับวิถีชีวิตภายใต้บริบทสภาพแวดล้อมทางกายภาพและสังคมที่เปลี่ยนแปลงไป โดยเฉพาะการเข้าครัวปรุงอาหาร ร่างกายมีความเสื่อมถอยทำให้ต้องการชุดครัวที่สอดคล้องกับสภาพร่างกายที่เปลี่ยนแปลงไป โดยมีขั้นตอนในการพัฒนาแนวคิดในการออกแบบ 4 ขั้นตอน 1) การสำรวจวิถีชีวิตสภาพแวดล้อมทางกายภาพและสังคม 2) การศึกษาพฤติกรรมการใช้ครัวของผู้สูงอายุ 3) การพัฒนาแนวทางในการออกแบบและผลิตต้นแบบชุดครัวสำหรับผู้สูงอายุในเขตชนบทกึ่งเมืองในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 4) การทดลองใช้งานชุดครัวต้นแบบกับผู้สูงอายุกลุ่มตัวอย่าง

        จากการศึกษาพบว่าแนวทางในการพัฒนาชุดครัวสำหรับผู้สูงอายุในเขตชนบทกึ่งเมืองนั้นมีแนวทางในการออกแบบโดยคำนึงประเด็นสำคัญ 3 ด้าน คือ 1) ด้านความสะดวกลดการเคลื่อนไหว 2) ด้านความปลอดภัยลดความเสี่ยง 3) ด้านสุขอนามัยมีรางเลื่อนสำหรับถังขยะที่มีฝาปิดเพื่อสะดวกในการใช้งานภายครัวและนำออกไปทิ้งภายนอก โดยนำแนวทางดังกล่าวมาออกแบบและผลิตต้นแบบชุดครัวใหม่ซึ่งเลือก 3 ใน 5 พื้นที่ของชุดครัวที่มีลักษณะการใช้งานมากที่สุดและมีการผลิตขึ้นใช้เองในพื้นที่ค่อนข้างมาก คือ พื้นที่เตรียมอาหาร พื้นที่ปรุงอาหาร และพื้นที่ซักล้างมาผลิตต้นแบบเพื่อทดลองใช้งานจริงโดยผู้สูงอายุกลุ่มเป้าหมาย

        จากการประเมินความพึ่งพอใจของผู้สูงอายุกลุ่มเป้าหมาย 16 ท่าน พบว่ามีคะแนนโดยรวมอยู่ในระดับดีมาก โดยในด้านของขนาดและรูปแบบวิธีการใช้งานผู้สูงอายุให้ความสนใจที่จะนำไปต่อยอดใช้ในครัวเรือนของตนแต่ควรมีวัสดุทางเลือกที่มีราคาถูกเพื่อให้สอดคล้องกับกำลังทรัพของกลุ่มเป้าหมาย ผลงานดั่งกล่าวนับเป็นผลิตภัณฑ์ออกแบบนวัตกรรมที่ผู้วิจัยนำไปจดสิทธิบัตรและวางแผนขยายผลสู่กลุ่มผู้สูงอายุในพื้นที่อื่นๆ ต่อไป