การพัฒนาผ้าขาวม้าสำหรับกลุ่มผู้ผลิตในชุมชนภาคอีสาน เพื่อให้สอดคล้องกับความต้องการของตลาด

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้ เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) ใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research: PAR) กับชุมชน โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อการศึกษาสภาพปัจจุบัน ปัญหา ความต้องการของผู้ประกอบการ และความต้องการของตลาด การค้นคว้าและทดลองพัฒนากระบวนการผลิตผ้าขาวม้าให้มีคุณภาพสอดคล้องกับความต้องการของตลาด และออกแบบและพัฒนารูปแบบผ้าข้าวม้าเพื่อให้สอดคล้องกับความต้องการของตลาด ในงานวิจัยนี้ได้ใช้วิธีการสุ่มตัวอย่างแบบเจาะจง (Purposive Sampling) คือ กลุ่มผู้ผลิตผ้าขาวม้าบ้านสะง้อ ตำบลหอคำ อำเภอเมือง จังหวัดบึงกาฬผลการวิจัยพบว่า สภาพปัจจุบัน ปัญหาของผู้ผลิตผลิตภัณฑ์ผ้าขาวม้ามี 4 ประการ คือ 1) ผ้าขาวม้าแบบดั้งเดิมมีคู่แข่งทางการตลาดจำนวนมาก 2) ค่าตอบแทนในการผลิตค่อนข้างต่ำ 3) ผู้ผลิตมีจำนวนลดน้อยลงในทุกปีเนื่องจากค่าตอบแทนไม่เพียงพอต่อค่าใช้จ่ายในครัวเรือน 4) สินค้าขาดการพัฒนาที่สอดคล้องกับความเปลี่ยนแปลงและความต้องการของตลาด สำหรับสิ่งที่กลุ่มผู้ผลิตต้องการคือ การยกระดับสินค้าให้มีคุณภาพยิ่งขึ้น มีโทนสีที่สอดคล้องกับความต้องการของลูกค้า และปรับรูปแบบใหม่ให้เหมาะสมกับการใช้งานของคนในวิถีสังคมใหม่ ดังนั้น ในงานวิจัยนี้ จึงได้ค้นคว้าและทดลองพัฒนากระบวนการผลิตผ้าขาวม้าให้มีคุณภาพสอดคล้องกับความต้องการของตลาดยิ่งขึ้น โดยได้พัฒนาเทคนิคการย้อมสีธรรมชาติมีข้อค้นพบ คือ 1) เทคนิคการพัฒนาคุณภาพวัตถุดิบ โดยปรับเปลี่ยนการย้อมสีเคมีเส้นฝ้ายเป็นย้อมสีธรรมชาติ ใช้วัตถุดิบที่หาได้ง่ายในท้องถิ่นเป็นวัตถุดิบในการให้สี   2) การออกแบบลายผ้าข้าวม้ารูปแบบใหม่ โดยต่อยอดจากทักษะในการผลิตลายผ้าแบบเดิมและเพิ่มเติมลายใหม่ที่มีความทันสมัยสอดคล้องกับความต้องการของผู้บริโภค และออกแบบจัดวางลายใหม่ โดยคำนึงถึงความเหมาะสมในการนำไปแปรรูป ทำให้เกิดลายผ้ารูปแบบใหม่ ซึ่งได้มีการทดสอบตลาด ผ้าขาวม้ารูปแบบใหม่ทั้ง 3 รูปแบบ ผู้บริโภคจำนวน 21 ราย เห็นว่า ผู้บริโภคมีความพึงพอใจ โดยรวมในระดับ ดี (ค่าเฉลี่ย 4.33)  นอกจากนั้นยังเห็นว่า มีความพึงพอใจในระดับดีมาก (ค่าเฉลี่ย 4.52) ด้านประโยชน์ใช้สอย และด้านความเหมาะสมเกี่ยวกับวัสดุที่ใช้ในการผลิต ในระดับดีมาก (ค่าเฉลี่ย 4.52)  ซึ่งได้มีการนำข้อมูลมาปรับปรุงแก้ไขให้ดียิ่งขึ้นในทุกด้าน 3) การแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ โดยได้มีการนำผ้าที่พัฒนามาดำเนินการมีพัฒนาแปรรูปเป็นสินค้าเข้าสู่ตลาดหลายรายการ เช่น ผ้าพันคอ ผาคลุมไหล่ เสื้อและกางเกงบุรุษ-สตรี และชุดลำลอง ที่เหมาะสำหรับคนในวิถีสังคมใหม่ ควบคู่กับการสร้างแบรนด์เพื่อให้ผู้บริโภคเกิดการจดจำในรูปแบบและเอกลักษณ์ของสินค้า ทั้งนี้ จากการติดตามผลการพัฒนาและให้คำแนะนำปรึกษาเพิ่มเติม พบว่า หลังการปรับปรุงและพัฒนา ในปีช่วงปี พ.ศ. 2561- 2563 ได้มีกิจกรรมการส่งเสริมจากหน่วยงานต่างๆ ส่งผลให้ผ้าขาวม้าบ้านสะง้อ เป็นผ้าที่มีชื่อเสียงในระดับจังหวัด และระดับประเทศ มีการพัฒนาผ้าขาวม้าลายใหม่เพิ่มเติม ได้รับความสนใจจากผู้บริโภคเป็นอย่างมาก นอกจากนั้นยังได้รับเชิญเข้าร่วมงานแสดงสินค้าระดับจังหวัดและระดับประเทศอย่างต่อเนื่อง และได้รับการเผยแพร่ผ่านสื่อออนไลน์และตีพิมพ์ลงในหนังสือต่างๆ หลายเล่ม