ผ้าทอไทลื้อสื่อศรัทธาสู่งานหัตถศิลป์ร่วมสมัย

บทคัดย่อ

        การวิจัยในครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1. เพื่อศึกษาบริบทวัฒนธรรมผ้าทอไทลื้อ ในส่วนที่เกี่ยวข้องกับประวัติ ความเป็นมา อัตลักษณ์และลวดลายผ้าทอไทลื้อ ในภาคเหนือตอนบนของประเทศไทย 2. เพื่อสร้างสรรค์หัตถศิลป์ร่วมสมัย ที่สื่อถึงความศรัทธาในพระพุทธศาสนา โดยสังเคราะห์องค์ความรู้ที่ได้จากการศึกษาวัฒนธรรมผ้าทอไทลื้อมาเป็นแรงบันดาลใจ พื้นที่วิจัยคือ จังหวัดเชียงใหม่ จังหวัดน่าน และจังหวัดพะเยา มีลักษณะเป็นการวิจัยเชิงสร้างสรรค์ศิลปะ มีขั้นตอนสำคัญอยู่ 2 ส่วน คือ ส่วนที่ 1 ส่วนของการศึกษาวัฒนธรรมไทลื้อ โดยการศึกษาเอกสาร แนวคิด ทฤษฎี งานวิจัย และผลงานศิลปะที่เกี่ยวข้อง และส่วนที่ 2 ส่วนของการสร้างสรรค์ เป็นการวิเคราะห์ประมวลผลข้อมูล และนำมาสังเคราะห์ กำหนดเป็นแนวความคิด และเทคนิคในการสร้างสรรค์ผลงานหัตถศิลป์ร่วมสมัย โดยใช้เทคนิค ศิลปะสื่อผสม (Mixed media art) ในการสร้างสรรค์งานหัตถศิลป์ร่วมสมัย (Contemporary craft Art) นำเสนอในรูปแบบพรรณนา และ ผลงานสร้างสรรค์หัตถศิลป์ร่วมสมัยผลการวิจัยพบว่า 1. ผ้าทอไทลื้อเป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่มีคุณค่าในฐานะ “สัญลักษณ์แห่งกาลเวลา” เชื่อมโยงเรื่องราวจากอดีตสู่ปัจจุบันผ่านเส้นใยที่ถักทอขึ้นด้วยแรงศรัทธาและความละเอียดปราณีตของหญิงสาวชาวไทลื้อ ลวดลายบนผืนผ้าแต่ละผืนสะท้อนวิถีชีวิต ความเชื่อ และ   อัตลักษณ์ของชุมชน สามารถจำแนกได้เป็น 2 ลักษณะ คือ ผ้าทอที่ใช้ในชีวิตประจำวัน และผ้าทอที่ใช้ในพิธีกรรม โดยมีลวดลายสำคัญจำแนกออกเป็น 4 กลุ่ม ได้แก่ ลวดลายเรขาคณิต ลวดลายรูปสัตว์ ลวดลายดอกไม้พรรณพฤกษา และลวดลายคติความเชื่อ โดยเฉพาะ “ลวดลายพญานาค” ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของพลัง ความคุ้มครอง และความอุดมสมบูรณ์ 2. องค์ความรู้จากการศึกษาถูกนำมาสังเคราะห์เป็นแรงบันดาลใจในการสร้างสรรค์ผลงานหัตถศิลป์ร่วมสมัยในรูปแบบ “โคมหัตถศิลป์ร่วมสมัย”    ที่สะท้อนคติความเชื่อเรื่อง “การทอตุงถวายวัด” ของหญิงชาวไทลื้อ ซึ่งแสดงออกถึงความศรัทธาในพระพุทธศาสนา ผ่านกระบวนการสร้างสรรค์ที่ผสมผสานวัสดุธรรมชาติเข้ากับเทคโนโลยีร่วมสมัย ใช้เส้นฝ้ายและสีอัตลักษณ์ของผ้าทอไทลื้อร่วมกับโครงสร้างโลหะและเทคนิคการตัดลวดลายแบบเลเซอร์ เพื่อให้เกิดมิติความงามสามมิติที่ส่องผ่านด้วยแสงภายใน ลวดลายพญานาคจากผืนผ้า 2 มิติ ถูกตีความใหม่เป็นองค์ประกอบบนโคมรูปทรงเรขาคณิตซ้อนชั้น สื่อถึงการยกระดับความศรัทธาจากโลกทางวัตถุสู่โลกทางจิตวิญญาณ ผลงานสร้างสรรค์ที่ได้จึงสะท้อนการบูรณาการระหว่าง “ความเชื่อ แสง วัสดุ” อย่างมีเอกภาพ เกิดคุณค่าทั้งเชิงสุนทรียะและเชิงวัฒนธรรม อันแสดงให้เห็นศักยภาพของภูมิปัญญาผ้าทอไทลื้อในการต่อยอดสู่แนวทางการออกแบบหัตถศิลป์ร่วมสมัยที่ยังคงรักษารากทางวัฒนธรรมไว้ได้อย่างงดงามและร่วมสมัยซึ่งผลงานชิ้นนี้เป็นส่วนหนึ่งในการต่อยอดจาก ดุษฎีนิพนธ์เรื่อง “ผ้าทอไทลื้อสื่อศรัทธาสู่ศิลปะร่วมสมัย” และการศึกษาวิจัยในครั้งนี้ ได้รับทุนอุดหนุนการทำกิจกรรมส่งเสริมและสนับสนุนการทำวิจัยและนวัตกรรม จากสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ ประเภททุนพัฒนานักวิจัยระดับบัณฑิตศึกษา ประจำปี 2565 จึงขอขอบพระคุณสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.) ที่ให้ทุนสนับสนุนการศึกษาดุษฎีนิพนธ์ในครั้งนี้ได้สำเร็จ ลุล่วงตามวัตถุประสงค์ของการศึกษาด้วยดี