การเมืองกับนโยบายการศึกษา: กรณีแผนยุทธศาสตร์ปฏิรูปการศึกาษาสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ เพื่อสร้างสันติสุข ปี พ.ศ. 2548 - 2551
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความวิจัยเรื่องนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์ที่มา หรือปัจจัยที่ใช้พิจารณาเพื่อกำหนดนโยบายการศึกษาใน 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ในขั้นตอนการก่อรูปนโยบาย โดยเลือกศึกษากรณีแผนยุทธศาสตร์ปฏิรูปการศึกษาสามจังหวัดชายแดนใต้ เพื่อสร้างสันติสุข ปี พ.ศ. 2548 – 2551 ซึ่งตรงกับสมัยของรัฐบาล พ.ต.ท. ทักษิณ ชินวัตร โดยศึกษาวิเคราะห์เฉพาะปัจจัยทางการเมืองที่เป็นมูลเหตุทำให้เกิดการก่อรูปนโยบาย หรือการนำปัญหาเข้าสู่วาระนโยบายทั้งนี้ จากการศึกษาโดยใช้กรอบ การวิเคราะห์ปัจจัยทางการเมืองของ Thomas Dye พบว่าแผนยุทธศาสตร์ปฏิรูป การศึกษาฯ เกิดขึ้นภายใต้ปัจจัยทางการเมือง 5 ด้าน ได้แก่ มติมหาชน ทรรศนะ ของชนชั้นปกครอง อิทธิพลของพรรคการเมือง กลุ่มผลประโยชน์ และระบบราชการ ซึ่งปัจจัยแต่ละด้านมีอิทธิพลต่อการก่อรูปนโยบายที่แตกต่างกันไป
Article Details
รูปแบบการอ้างอิง
ตั้งตรงไพหโรจน์ ส., & โควินท์ ช. (2019). การเมืองกับนโยบายการศึกษา: กรณีแผนยุทธศาสตร์ปฏิรูปการศึกาษาสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ เพื่อสร้างสันติสุข ปี พ.ศ. 2548 - 2551. เอเชียปริทัศน์, 39(2), 135–157. สืบค้น จาก https://so01.tci-thaijo.org/index.php/asianreview/article/view/227962
ประเภทบทความ
บทความวิจัย (Research Articles)
บทความทุกบทความเป็นลิขสิทธิ์ของสถาบันเอเชียศึกษา ดูตัวอย่างอื่นประกอบ
เอกสารอ้างอิง
กระทรวงศึกษาธิการ. 2536. แผนพัฒนาการศึกษาชายแดนภาคใต้. กรงุเทพฯ: ครุสุภา.
กระทรวงศึกษาธิการ. 2548. แผนพัฒนาการศึกษาชายแดนภาคใต.้ กรงุเทพฯ: พริกหวาน กราฟฟิค.
ขจัดภัย บุรุษพัฒน์. 2519. ไทยมุสลิม. กรุงเทพฯ: แพร่พิทยา.
คณะกรรมการฝ่ายประมวลเอกสารและจดหมายเหตุ. 2542. วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์และภูมิปัญญาจังหวัดปัตตานี. ในคณะกรรมการอำนวยการจัดงานเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 6 รอบ 5 ธันวาคม 2542.
คณะอนุกรรมการศึกษาวิถีทางการพัฒนาเพื่อความมั่นคงของมนุษย์. 2549. รายงานการศึกษาวิถีทางการพัฒนาเพื่อความมั่นคงของมนุษย์ เสนอต่อคณะกรรมการ อิสระเพื่อความสมานฉันท์แห่งชาติ.
ครองชัย หัตถา. 2541. ปัตตานี: การค้าและการเมืองการปกครองในอดีต. โครงการ ปัตตานีศึกษา คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี.
งามศุกร์ รัตนเสถียร. 2558. นักการเมืองกับสันติชายแดนใต้. กรงุเทพฯ: เบสท์ กราฟฟิค อินเตอร์พริ้นท์.
ชุลีพร วิรุณหะ. 2548. ความรู้ 3 จังหวัดภาคใต้ผ่านมุมมองประวัติศาสตร์. กรุงเทพฯ: สถาบันวิจัยสังคม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ถนอม ขุนเพ็ชร์. 2551. จาตุรนต์ บนทางดับไฟใต้. กรุงเทพฯ: มติชน.
นันทวรรณ ภู่สว่าง. 2521. ปัญหาชาวไทยมุสลิมในสี่จังหวัดภาคใต้. กรงุเทพฯ: สมาคม สังคมศาสตร์แห่งประเทศไทย.
นาตอนงค์ ภูวงษ์. 2548. การพัฒนาจังหวัดชายแดนภาคใต้ตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 1 – 8 (พ.ศ. 2504 – 2544). ปริญญานิพนธ์มหาบัณฑิต บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ประสานมิตร.
ประเวศ วะสี. 2548. สามเหลี่ยมดับไฟใต้. โครงการภาคีเสริมสร้างสันติสุข 3 จังหวัด ชายแดนภาคใต้.
ปิยนาถ บุนนาค. 2547. นโยบายการปกครองของรัฐบาลต่อชาวไทยมุสลิมในจังหวัด ชายแดนภาคใต้ (พ.ศ. 2475 – 2546). กรุงเทพฯ: โครงการเผยแพร่ผลงานวิชาการ คณะอักษรศาสตร์. จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ปิยนาถ บุนนาค และคณะ. 2552. นโยบายการปกครองของรัฐบาลต่อชาวไทยมุสลิมในจังหวัดชายแดนภาคใต้ตั้งแต่สมัยรัฐบาลพลเอกชาตชิาย ชุณหะวัณ - รัฐบาลพันตำรวจโททักษิณ ชินวัตร (4 สิงหาคม พ.ศ. 2531-19 กันยายน พ.ศ. 2549). สำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ.
พัทยา สายหู. 2521. ลักษณะทางสังคมและวัฒนธรรมของเศรษฐกิจการทำสวนยางของชาวบ้านในจังหวัดชายแดนภาคใต้. กรุงเทพฯ : สมาคมสังคมศาสตร์แห่งประเทศไทย.
พิเชฐ แสงทอง, บรรณาธิการ. 2547. ทักษิณ ชินวัตร: ปฏิรูปการศึกษาสู่สังคมแห่งการเรียนรู้. กรุงเทพฯ: เยลโล่การพิมพ์ (1988).
มารคตามไท และสมเกียรติ บุญชู. 2549. นโยบายความมั่นคงแห่งชาติจังหวัดชายแดนภาคใต้เปรียบเทียบในรอบ 30 ปี. เอกสารประกอบการสัมมนาโครงการเมธีวิจัยอาวุโส สำนักงานกองทุนสนับสนุนงานวิจัย (สกว.). ศูนย์มานุษยวิทยา
สรินิธรและคณะรฐัศาสตรม์หาวทิยาลยัธรรมศาสตร์ วันศุกร์ที่ 18 และวันเสาร์ที่ 19 สิงหาคม พ.ศ. 2549 ,ศูนย์มานุษยวิทยาสิริรธร.
รายงานผลการดำเนินงานคณะกรรมการเฉพาะกิจเพื่อพัฒนาจังหวัดชายแดนภาคใต้ ปีงบประมาณ 2534-2538 (ตามมติคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 27 มีนาคม พ.ศ. 2533). 2539. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ส่วนท้องถิ่น กรมการปกครอง.
รุ่ง แก้วแดง. 2548. สงครามและสันติสุข@ชายแดนภาคใต้. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์ มติชน.
รัตนภักดี, พระยา. 2509. ประวัติเมืองปัตตานี. ม.ป.ท. : ม.ป.พ.
ศรีสมภพ จิตร์ภิรมย์ศรี, ผู้อำนวยการสถานวิจัยความขัดแย้งและความหลากหลายทาง วัฒนธรรมภาคใต้ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี. สัมภาษณ์, 29 ตุลาคม 2558.
สถาบันยุทธศาสตร์สันติวิธี สำนักงานสภาความมั่นคงแห่งชาติ. 2546. คำอธิบาย ประกอบคำสั่งสำนักนายกรัฐมนตรีที่ 187/2546 เรื่องนโยบายการจัดการ ความขัดแย้งด้วยสันติวิธี.
สภาที่ปรึกษาเสริมสร้างสันติสุขจังหวัดชายแดนภาคใต้. 2551. สภาพปัญหาและ แนวทางแก้ไขสถานการณ์ความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้.
สมาน รังสีโยกฤษณ์. 2510. การเข้าถึงประชาชนในจังหวัดชายแดนภาคใต้. วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
สันติ อัลอิดรุส. 2550. หมากรุกชีวิต...3 จังหวัดชายแดนภาคใต้: มุมมองจาก ประสบการณ์จริงในพื้นที่. กรุงเทพฯ: สมาคมส่งเสริมการพัฒนาชนบทไทย.
สุกรี หลังปูเต๊ะ, รองอธิการบดีมหาวิทยาลัยฟาฏอนี. สัมภาษณ์, 29 ตุลาคม 2558.
สุจิตต์ วงษ์เทศ, บรรณาธิการ. 2548. รัฐปัตตานีใน “ศรีวิชัย” เก่าแก่กว่ารัฐสุโขทัย ในประวัติศาสตร์. กรุงเทพฯ: ส�านักพิมพ์มติชน.
สุรชาติ บำรุงสุข. 2547. วิกฤตใต้: สู้ด้วยยุทธศาสตร์และปัญญา. กรงุเทพ: อนิเมทกรุ๊ป.
สุรชาติ บำรุงสุข, บรรณาธิการ. 2553. “การก่อความไม่สงบในชายแดนภาคใต้ของไทย: ปัญหาและพัฒนาการ.” จุลสารความมั่นคงศึกษา 73
สรุชาติ บำรุงสุข. อาจารยประจำคณะรฐัศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. สมัภาษณ,์ 27 พฤศจิกายน 2558.
สรุพงษ์ โสธนะเสถยีร. 2531. คุณลักษณะทางสังคมของชาวไทยมุสลิมและการสนองตอบต่อรัฐบาล. มปพ.
สงคราม ชื่นภิบาล. 2517. การผสมกลมกลืนชาวไทยมุสลิมในจังหวัดชายแดนภาคใต.้ วิทยานิพนธ์รัฐศาสตรมหาบัณฑิต. บัณฑิตวิทยาลัย. จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
สมบัติ ธำรงธัญวงศ์. 2557. นโยบายสาธารณะ: แนวความคิด การวิเคราะห์และ กระบวนการ. กรุงเทพฯ: เสมาธรรม.
เสริมศักดิ์ วิศาลาภรณ์. 2550. รายงานการวิจัยเรื่องสภาพการจัดการศึกษาในจังหวัดชายแดนภาคใต้, สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา.
เสาวนีย์ จิตต์หมวด. 2531. กลุ่มชาติพันธุ์: ชาวไทยมุสลิม. กรุงเทพฯ: กองทุนสง่ารุริระอัมพร.
สำนักงานพัฒนานโยบายสาธารณะ. 2549. แนวทางด้านนโยบายในการแก้ไขปัญหา ใน 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้.
สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา. 2553. แผนพัฒนาการศึกษาในเขตพัฒนาพิเศษ จังหวัดชายแดนภาคใต้ พ.ศ. 2552 – 2555. กรุงเทพฯ: พริกหวาน กราฟฟิค.
สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี. 2539. รายงานการประชุมคณะรัฐมนตรีชุดนายชวน หลีกภัย พ.ศ. 2535-2538.
สำนักนายกรัฐมนตรี. 2535. คำแถลงนโยบายของคณะรัฐมนตรี นายชวน หลีกภัย นายกรัฐมนตรี แถลงต่อรัฐสภาเมื่อวันที่ 21 ตุลาคม 2535.
อนันต์ วัฒนานิกร. 2531. ประวัติเมืองลังกาสุกะ – เมืองปัตตานี. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์มิตรสยาม.
อรรณพ เนียมคง. 2538. นโยบายการศึกษาของรัฐบาลต่อชาวไทยเชื้อสายมลายู ในสี่จังหวัดชายแดนภาคใต้ (พ.ศ. 2500 – 2516). วิทยานิพนธ์อักษรศาสตร มหาบัณฑิต. บัณฑิตวิทยาลัย. มหาวิทยาลัยศิลปากร.
อารง สุทธาศาสน์. 2519. ปัญหาความขัดแย้งในสี่จังหวัดภาคใต้. กรงุเทพฯ: กรุงสยาม การพิมพ์.
อมรา พงศาพิชญ์. 2533. วัฒนธรรม ศาสนาและชาติพันธุ์: วิเคราะห์สังคมไทยแนวมานุษยวิทยา. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
อิบรอฮิม ซุกรี. 2541. ประวัติราชอาณาจักรมลายูปะตานี. หะสัน หมัดหมานและ มะหามะซากี เจ๊ะหะ.(แปล). โครงการจัดตั้งสถาบันสมุทรรัฐเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ศึกษา. มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี.
อิมรอน มะลูลีม. 2538. วิเคราะห์ความขัดแย้งระหว่างรัฐบาลไทยกับมุสลิมในประเทศ: กรณศึกษากลุ่มมุสลิมในเขตจังหวัดชายแดนภาคใต.้ กรงุเทพฯ: อิสลามอะเคเดมี.
Dye, Thomas R. 1984. Understanding Public Policy. New Jersey: PrenticeHall.
Easton, David. 1953. The Political System : An Inquiry into the State of Political Science. New York: Knopf.
Eyestone, Robert. 1971. The Threads of Public Policy: A Study in Policy Leadership. Indianapolis: The Bobbs-Merrill Company.
Frohock, Fred M. 1979. Public Policy : Scope and Logic. New Jersey: Prentice-Hall.
Lasswell, Harold D. and Abraham Kaplan. 1970. Power and Society : a framework for political inquiry. London: Yale University Press.
Pearn, B. R. 1963. An Introduction to the History of South-East Asia. Kuala Lumpur: Longmans of Malaysia.
Victor Kennedy. 1979. “Lankasuka and the Early History of Pattani,” Muang Boran Jaurnal. 5 (December 1978 – January 1979) : 113 – 117.
กระทรวงศึกษาธิการ. 2548. แผนพัฒนาการศึกษาชายแดนภาคใต.้ กรงุเทพฯ: พริกหวาน กราฟฟิค.
ขจัดภัย บุรุษพัฒน์. 2519. ไทยมุสลิม. กรุงเทพฯ: แพร่พิทยา.
คณะกรรมการฝ่ายประมวลเอกสารและจดหมายเหตุ. 2542. วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์และภูมิปัญญาจังหวัดปัตตานี. ในคณะกรรมการอำนวยการจัดงานเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 6 รอบ 5 ธันวาคม 2542.
คณะอนุกรรมการศึกษาวิถีทางการพัฒนาเพื่อความมั่นคงของมนุษย์. 2549. รายงานการศึกษาวิถีทางการพัฒนาเพื่อความมั่นคงของมนุษย์ เสนอต่อคณะกรรมการ อิสระเพื่อความสมานฉันท์แห่งชาติ.
ครองชัย หัตถา. 2541. ปัตตานี: การค้าและการเมืองการปกครองในอดีต. โครงการ ปัตตานีศึกษา คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี.
งามศุกร์ รัตนเสถียร. 2558. นักการเมืองกับสันติชายแดนใต้. กรงุเทพฯ: เบสท์ กราฟฟิค อินเตอร์พริ้นท์.
ชุลีพร วิรุณหะ. 2548. ความรู้ 3 จังหวัดภาคใต้ผ่านมุมมองประวัติศาสตร์. กรุงเทพฯ: สถาบันวิจัยสังคม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ถนอม ขุนเพ็ชร์. 2551. จาตุรนต์ บนทางดับไฟใต้. กรุงเทพฯ: มติชน.
นันทวรรณ ภู่สว่าง. 2521. ปัญหาชาวไทยมุสลิมในสี่จังหวัดภาคใต้. กรงุเทพฯ: สมาคม สังคมศาสตร์แห่งประเทศไทย.
นาตอนงค์ ภูวงษ์. 2548. การพัฒนาจังหวัดชายแดนภาคใต้ตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 1 – 8 (พ.ศ. 2504 – 2544). ปริญญานิพนธ์มหาบัณฑิต บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ประสานมิตร.
ประเวศ วะสี. 2548. สามเหลี่ยมดับไฟใต้. โครงการภาคีเสริมสร้างสันติสุข 3 จังหวัด ชายแดนภาคใต้.
ปิยนาถ บุนนาค. 2547. นโยบายการปกครองของรัฐบาลต่อชาวไทยมุสลิมในจังหวัด ชายแดนภาคใต้ (พ.ศ. 2475 – 2546). กรุงเทพฯ: โครงการเผยแพร่ผลงานวิชาการ คณะอักษรศาสตร์. จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ปิยนาถ บุนนาค และคณะ. 2552. นโยบายการปกครองของรัฐบาลต่อชาวไทยมุสลิมในจังหวัดชายแดนภาคใต้ตั้งแต่สมัยรัฐบาลพลเอกชาตชิาย ชุณหะวัณ - รัฐบาลพันตำรวจโททักษิณ ชินวัตร (4 สิงหาคม พ.ศ. 2531-19 กันยายน พ.ศ. 2549). สำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ.
พัทยา สายหู. 2521. ลักษณะทางสังคมและวัฒนธรรมของเศรษฐกิจการทำสวนยางของชาวบ้านในจังหวัดชายแดนภาคใต้. กรุงเทพฯ : สมาคมสังคมศาสตร์แห่งประเทศไทย.
พิเชฐ แสงทอง, บรรณาธิการ. 2547. ทักษิณ ชินวัตร: ปฏิรูปการศึกษาสู่สังคมแห่งการเรียนรู้. กรุงเทพฯ: เยลโล่การพิมพ์ (1988).
มารคตามไท และสมเกียรติ บุญชู. 2549. นโยบายความมั่นคงแห่งชาติจังหวัดชายแดนภาคใต้เปรียบเทียบในรอบ 30 ปี. เอกสารประกอบการสัมมนาโครงการเมธีวิจัยอาวุโส สำนักงานกองทุนสนับสนุนงานวิจัย (สกว.). ศูนย์มานุษยวิทยา
สรินิธรและคณะรฐัศาสตรม์หาวทิยาลยัธรรมศาสตร์ วันศุกร์ที่ 18 และวันเสาร์ที่ 19 สิงหาคม พ.ศ. 2549 ,ศูนย์มานุษยวิทยาสิริรธร.
รายงานผลการดำเนินงานคณะกรรมการเฉพาะกิจเพื่อพัฒนาจังหวัดชายแดนภาคใต้ ปีงบประมาณ 2534-2538 (ตามมติคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 27 มีนาคม พ.ศ. 2533). 2539. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ส่วนท้องถิ่น กรมการปกครอง.
รุ่ง แก้วแดง. 2548. สงครามและสันติสุข@ชายแดนภาคใต้. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์ มติชน.
รัตนภักดี, พระยา. 2509. ประวัติเมืองปัตตานี. ม.ป.ท. : ม.ป.พ.
ศรีสมภพ จิตร์ภิรมย์ศรี, ผู้อำนวยการสถานวิจัยความขัดแย้งและความหลากหลายทาง วัฒนธรรมภาคใต้ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี. สัมภาษณ์, 29 ตุลาคม 2558.
สถาบันยุทธศาสตร์สันติวิธี สำนักงานสภาความมั่นคงแห่งชาติ. 2546. คำอธิบาย ประกอบคำสั่งสำนักนายกรัฐมนตรีที่ 187/2546 เรื่องนโยบายการจัดการ ความขัดแย้งด้วยสันติวิธี.
สภาที่ปรึกษาเสริมสร้างสันติสุขจังหวัดชายแดนภาคใต้. 2551. สภาพปัญหาและ แนวทางแก้ไขสถานการณ์ความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้.
สมาน รังสีโยกฤษณ์. 2510. การเข้าถึงประชาชนในจังหวัดชายแดนภาคใต้. วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
สันติ อัลอิดรุส. 2550. หมากรุกชีวิต...3 จังหวัดชายแดนภาคใต้: มุมมองจาก ประสบการณ์จริงในพื้นที่. กรุงเทพฯ: สมาคมส่งเสริมการพัฒนาชนบทไทย.
สุกรี หลังปูเต๊ะ, รองอธิการบดีมหาวิทยาลัยฟาฏอนี. สัมภาษณ์, 29 ตุลาคม 2558.
สุจิตต์ วงษ์เทศ, บรรณาธิการ. 2548. รัฐปัตตานีใน “ศรีวิชัย” เก่าแก่กว่ารัฐสุโขทัย ในประวัติศาสตร์. กรุงเทพฯ: ส�านักพิมพ์มติชน.
สุรชาติ บำรุงสุข. 2547. วิกฤตใต้: สู้ด้วยยุทธศาสตร์และปัญญา. กรงุเทพ: อนิเมทกรุ๊ป.
สุรชาติ บำรุงสุข, บรรณาธิการ. 2553. “การก่อความไม่สงบในชายแดนภาคใต้ของไทย: ปัญหาและพัฒนาการ.” จุลสารความมั่นคงศึกษา 73
สรุชาติ บำรุงสุข. อาจารยประจำคณะรฐัศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. สมัภาษณ,์ 27 พฤศจิกายน 2558.
สรุพงษ์ โสธนะเสถยีร. 2531. คุณลักษณะทางสังคมของชาวไทยมุสลิมและการสนองตอบต่อรัฐบาล. มปพ.
สงคราม ชื่นภิบาล. 2517. การผสมกลมกลืนชาวไทยมุสลิมในจังหวัดชายแดนภาคใต.้ วิทยานิพนธ์รัฐศาสตรมหาบัณฑิต. บัณฑิตวิทยาลัย. จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
สมบัติ ธำรงธัญวงศ์. 2557. นโยบายสาธารณะ: แนวความคิด การวิเคราะห์และ กระบวนการ. กรุงเทพฯ: เสมาธรรม.
เสริมศักดิ์ วิศาลาภรณ์. 2550. รายงานการวิจัยเรื่องสภาพการจัดการศึกษาในจังหวัดชายแดนภาคใต้, สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา.
เสาวนีย์ จิตต์หมวด. 2531. กลุ่มชาติพันธุ์: ชาวไทยมุสลิม. กรุงเทพฯ: กองทุนสง่ารุริระอัมพร.
สำนักงานพัฒนานโยบายสาธารณะ. 2549. แนวทางด้านนโยบายในการแก้ไขปัญหา ใน 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้.
สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา. 2553. แผนพัฒนาการศึกษาในเขตพัฒนาพิเศษ จังหวัดชายแดนภาคใต้ พ.ศ. 2552 – 2555. กรุงเทพฯ: พริกหวาน กราฟฟิค.
สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี. 2539. รายงานการประชุมคณะรัฐมนตรีชุดนายชวน หลีกภัย พ.ศ. 2535-2538.
สำนักนายกรัฐมนตรี. 2535. คำแถลงนโยบายของคณะรัฐมนตรี นายชวน หลีกภัย นายกรัฐมนตรี แถลงต่อรัฐสภาเมื่อวันที่ 21 ตุลาคม 2535.
อนันต์ วัฒนานิกร. 2531. ประวัติเมืองลังกาสุกะ – เมืองปัตตานี. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์มิตรสยาม.
อรรณพ เนียมคง. 2538. นโยบายการศึกษาของรัฐบาลต่อชาวไทยเชื้อสายมลายู ในสี่จังหวัดชายแดนภาคใต้ (พ.ศ. 2500 – 2516). วิทยานิพนธ์อักษรศาสตร มหาบัณฑิต. บัณฑิตวิทยาลัย. มหาวิทยาลัยศิลปากร.
อารง สุทธาศาสน์. 2519. ปัญหาความขัดแย้งในสี่จังหวัดภาคใต้. กรงุเทพฯ: กรุงสยาม การพิมพ์.
อมรา พงศาพิชญ์. 2533. วัฒนธรรม ศาสนาและชาติพันธุ์: วิเคราะห์สังคมไทยแนวมานุษยวิทยา. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
อิบรอฮิม ซุกรี. 2541. ประวัติราชอาณาจักรมลายูปะตานี. หะสัน หมัดหมานและ มะหามะซากี เจ๊ะหะ.(แปล). โครงการจัดตั้งสถาบันสมุทรรัฐเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ศึกษา. มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี.
อิมรอน มะลูลีม. 2538. วิเคราะห์ความขัดแย้งระหว่างรัฐบาลไทยกับมุสลิมในประเทศ: กรณศึกษากลุ่มมุสลิมในเขตจังหวัดชายแดนภาคใต.้ กรงุเทพฯ: อิสลามอะเคเดมี.
Dye, Thomas R. 1984. Understanding Public Policy. New Jersey: PrenticeHall.
Easton, David. 1953. The Political System : An Inquiry into the State of Political Science. New York: Knopf.
Eyestone, Robert. 1971. The Threads of Public Policy: A Study in Policy Leadership. Indianapolis: The Bobbs-Merrill Company.
Frohock, Fred M. 1979. Public Policy : Scope and Logic. New Jersey: Prentice-Hall.
Lasswell, Harold D. and Abraham Kaplan. 1970. Power and Society : a framework for political inquiry. London: Yale University Press.
Pearn, B. R. 1963. An Introduction to the History of South-East Asia. Kuala Lumpur: Longmans of Malaysia.
Victor Kennedy. 1979. “Lankasuka and the Early History of Pattani,” Muang Boran Jaurnal. 5 (December 1978 – January 1979) : 113 – 117.