วัฒนธรรมการเมืองไทยกับหลักนิติธรรม

Main Article Content

สายชล สัตยานุรักษ์

บทคัดย่อ

บทความนี้วิเคราะห์ความสืบเนื่องและความเปลี่ยนแปลงของวัฒนธรรมทางการเมืองไทย เพื่อแสดงให้เห็นว่าวัฒนธรรมการเมืองไทยมีทั้งส่วนที่เป็นอุปสรรคต่อการใช้หลักนิติธรรมที่ควรจะได้รับการปฏิรูป อาทิ วัฒนธรรมทางกฎหมาย วัฒนธรรมอำนาจนิยม วัฒนธรรมทางความคิดอื่นๆ  และส่วนที่เอื้อต่อการยึดมั่นในหลักนิติธรรมที่ควรได้รับการพัฒนาให้แข็งแกร่งมากขึ้น อาทิ การเกิดเครือข่ายที่มีลักษณะเสมอภาคเพื่อสร้างอำนาจต่อรอง การเข้ามามีส่วนร่วมทางการเมือง การเกิด “นิติสำนึกใหม่”  ในหมู่ประชาชน เป็นต้น ทั้งนี้โดยพิจารณาการเคลื่อนไหวทางการเมืองของคนหลายกลุ่ม รวมทั้ง “คนเสื้อเหลือง”  และ “คนเสื้อแดง”  ตลอดจนปรากฏการณ์ทางสังคมอื่นๆ   ที่สะท้อนวัฒนธรรมทางการเมืองไทยทั้งในส่วนที่เป็นมรดกตกทอดจากอดีตและส่วนที่เกิดขึ้นใหม่ หลังจากนั้นจึงเสนอแนวทางในการปรับเปลี่ยนวัฒนธรรมทางการเมืองไทยเพื่อให้หลักนิติธรรมมีความสำคัญในรัฐไทย

Article Details

รูปแบบการอ้างอิง
สัตยานุรักษ์ ส. (2019). วัฒนธรรมการเมืองไทยกับหลักนิติธรรม. เอเชียปริทัศน์, 40(2), 1–28. สืบค้น จาก https://so01.tci-thaijo.org/index.php/asianreview/article/view/243194
ประเภทบทความ
บทความวิจัย (Research Articles)
Share |

เอกสารอ้างอิง

ภาษาไทย
1. กมลวรรณ ชื่นชูใจ. (ม.ป.ป.) “มายาภาพของนิติธรรมในกฎหมาย.” มหาวิทยาลัยเที่ยงคืน, เข้าถึงเมื่อวันที่ 1 กันยายน 2558. http://midnightuniv.org.

2. กฤษณ์พชร โสมณวัตร. 2555. “นิติสำนึกต่อ ‘โทษจำคุก’ ของพลเมืองผู้ดื้อแพ่งต่อกฎหมายประเด็น ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม.” วิทยานิพนธ์นิติศาสตรมหาบัณฑิต, คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.

3. กฤษณ์พชร โสมณวัตร. 2559. “ระบบกฎหมาย/ระบบตุลาการในยุคปฏิรูปกฎหมาย พ.ศ.2434-2454.” ใน มนุษยศาสตร์ที่แปรเปลี่ยนในโลกที่เปลี่ยนแปลง, อรรถจักร์ สัตยานุรักษ์, บรรณาธิการ, 119-141. กรุงเทพฯ: ศยาม.

4. เกษียร เตชะพีระ. 2547. “คำนำเสนอ นิธิ เอียวศรีวงศ์ ผู้เปิดปุ่มที่มองไม่เห็นกลางหลังคนไทย.” ใน อ่านวัฒนธรรมการเมืองไทย, นิธิ เอียวศรีวงศ์, (7)-(15). กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มติชน.

5. โกมาตร จึงเสถียรทรัพย์. 2540. “ประชาสังคม: มิติใหม่ของการเมืองสาธารณะ.” ใน ประชาสังคมกับการพัฒนาสุขภาพ, สุวิทย์ วิบุลผลประเสริฐ, บรรณาธิการ, 36-107. กรุงเทพฯ: โครงการสำนักพิมพ์สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข.

6. ชัยอนันต์ สมุทวณิช. 2549. “วันรัฐประหารหรือวันเด็กกันแน่.” ผู้จัดการออนไลน์, เข้าถึงเมื่อ 18 กุมภาพันธ์ 2558. http://www.manager.co.th/Daily/ViewNews.aspx?NewsID=94900001119858.

7. ชัยอนันต์ สมุทวณิช. 2556. “วิจารณ์สถาบันไปทำไม.” ผู้จัการออนไลน์, เข้าถึงเมื่อ 18 กุมภาพันธ์ 2558. http://www.manager.co.th/Daily/ViewNews.aspx?NewsID=9560000038876.

8. ดามร คำไตรย์. 2558. “กฎหมายปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรมกับข้อท้าทายที่เปลี่ยนไป.” วารสารนิติสังคมศาสตร์ 8 (1): 42-79.

9. ทศพล ทรรศนกุลพันธ์. 2558. “ผลสะเทือนของอินเทอร์เน็ตต่อปริมณฑลทางกฎหมาย.” วารสารนิติสังคมศาสตร์ 8 (1): 168-197.

10. ทศพล สมพงษ์. 2556. พัฒนาการและการพัฒนาประชาสังคม. กรุงเทพฯ: สำนักงานสภาพัฒนาการเมือง สถาบันพระปกเกล้า.

11. ทามาดะ โยชิฟูมิ. 2561. “‘ปัญหาใหญ่กว่าการทุจริต คือการต่อต้านทุจริต’ นักวิชาการญี่ปุ่นชี้ ถูกใช้เป็นเครื่องมือทำลาย ปชต.ไทย.” มติชนออนไลน์, เข้าถึงเมื่อ 6 ตุลาคม 2561.https:// www.matichon.co.th/politics/news_1158457.

12. นวลน้อย ตรีรัตน์, 2557. อภิปรายเรื่อง “เศรษฐกิจการเมืองไทยภายใต้นโยบายประชานิยม.” ใน แสงสว่างกลางอุโมงค์: หลากหลายความคิดวิเคราะห์อนาคตสังคมการเมืองไทย โครงการสัมมนาระดมความคิดนักคิดนักวิชาการเพื่อวิเคราะห์อนาคตสังคมการเมืองไทย, มูลนิธิเอเชียและมหาวิทยาลัยเที่ยงคืน, รวีวารีรีสอร์ท เชียงใหม่, 16-27 ตุลาคม 2556, 67-125. เชียงใหม่: โรงพิมพ์เกวลีพรินติ้ง.

13. นวลน้อย ตรีรัตน์ และ ภาคภูมิ วาณิชกะ. 2558. “เครือข่ายผู้บริหารระดับสูงผ่านเครือข่ายทางการศึกษาพิเศษ.” ใน สู่สังคมไทยเสมอหน้า, ผาสุก พงษ์ไพจิตร, บรรณาธิการ. 109-147. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มติชน.

14. นันทพร วงษ์เชษฐา. 2554. “ความหมายทางการเมืองในคำปราศรัยของ พ.ต.ท. ทักษิณ ชินวัตร: 1 พฤศจิกายน พ.ศ. 2551-12 เมษายน พ.ศ. 2552.” วิทยานิพนธ์รัฐศาสตรมหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.

15. นิธิ เอียวศรีวงศ์. 2547. "วัฒนธรรมการอ่านกฎหมาย." ใน อ่านวัฒนธรรมการเมืองไทย, มุกหอม วงษ์เทศ, บรรณาธิการ. กรุงเทพฯ: มติชน. 2547.

16. นิธิ เอียวศรีวงศ์. 2555. “ปรองดองโดยประเด็น.” มติชนออนไลน์, เข้าถึงเมื่อ 21 กันยายน .2558. http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1334585676.

17. นิธิ เอียวศรีวงศ์, 2554. “วัฒนธรรมทางการเมืองไทย” วารสารสถาบันวัฒนธรรมและศิลปะ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ 12, 2 (24): 49-63.

18. นิธิ เอียวศรีวงศ์. 2561. “อีกครึ่งที่หายไปในพุทธไทย.” มติชนสุดสัปดาห์ 38 (1989): 30

19. บุญชู ณ ป้อมเพชร. 2558. “ความเข้าใจว่าด้วย ‘สิทธิชุมชน’ ของนักกฎหมายไทย.” วารสารนิติสังคมศาสตร์ 8 (1): 122-147.

20. ภัทรัตน์ พันธุ์ประสิทธิ์. 2556. “ความเปลี่ยนแปลงของชีวิตและความรู้สึกนึกคิดของผู้หญิงชั้นกลางระดับล่าง ตั้งแต่ช่วงทศวรรษ 2530 ถึงปัจจุบัน” วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.

21. มูลนิธิเอเชีย. 2554. “ผลสำรวจชี้คนส่วนใหญ่ไม่ใส่ "เสื้อสี" แต่ "เหลือง-แดง" อาจถึง 10 ล้านคน อึ้ง ประชาชนไม่เชื่อใจ "สื่อ." มติชนออนไลน์, เข้าถึงเมื่อ 10 กันยายน 2558. http://www.matichon.co. th/news_detail.php?newsid=1301316008&grpid=01&catid=01.

22. ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 114 ตอนที่ 55 ก. วันที่ 11 ตุลาคม 2540, หน้า 6-7.

23. ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 124 ตอนที่ 47 ก. วันที่ 24 สิงหาคม 2550. หน้า 3.

24. วรรณวิภางค์ มานะโชติพงษ์ และ อภิชาต สถิตนิรามัย. 2560. "พื้นฐานทัศนคติและการให้คุณค่าทางสังคม วัฒนธรรม และการเมืองของคนกรุงเทพฯ." รายงานการวิจัย. กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย.

25. วรเจตน์ ภาคีรัตน์. 2553. “หลักนิติรัฐและหลักนิติธรรม.” เข้าถึงเมื่อ 30 สิงหาคม 2558. http://www.pub-law.net/publaw/view.aspx?id=1431.

26. สายชล สัตยานุรักษ์. 2550. คึกฤทธิ์กับประดิษฐกรรม “ความเป็นไทย” เล่ม 2. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มติชน.

27. สายชล สัตยานุรักษ์. 2557. 10 ปัญญาชนสยาม เล่ม 2 ปัญญาชนหลังการปฏิวัติ 2475. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์โอเพ่นบุคส์.

28. สิริพรรณ นกสวน สวัสดี และคณะ. 2557. คำและแนวคิดในประชาธิปไตยสมัยใหม่. กรุงเทพฯ: มูลนิธิฟรีดริคเอแบร์ท สำนักงานประเทศไทย.

29. อรรถจักร์ สัตยานุรักษ์. 2559. ลืมตาอ้าปาก จาก “ชาวนา” สู่ “ผู้ประกอบการ”. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มติชน.

30. อนุชาติ พวงสำลี และกฤตยา อาชวนิจกุล, บรรณาธิการ. 2542. ขบวนการประชาสังคมไทย: ความเคลื่อนไหวภาคพลเมือง. นครปฐม : โครงการวิจัยและพัฒนาประชาสังคม.

31. อานันท์ ปันยารชุน. 2558. “สู่บริบทใหม่ของประเทศด้วยธรรมาภิบาลในระบอบประชาธิปไตย.” ไทยพับลิก้า, เข้าถึงเมื่อ 18 กันยายน 2558. http://thaipublica.org/2015/09/anan-17-9-2558/.

32. อุกฤษฏ์ ปัทมานันท์. 2557. เครือข่ายอำนาจทักษิณ: โครงสร้าง บทบาท และพลวัต.” ใน สู่สังคมไทยเสมอหน้า, ผาสุก พงษ์ไพจิตร, บรรณาธิการ, 193-225. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มติชน.

33. เอกพล เสียงดัง. 2552. “ผลสะเทือนจากการต่อสู้ของขบวนการคนจนและคนด้อยอำนาจในสังคมไทย ตั้งแต่ปี 2531-2549." ใน รวมบทความที่ได้รับรางวัลวนิดา ตันติวิทยาพิทักษ์ สำหรับวิทยานิพนธ์เพื่อคนจน, บุญเลิศ วิเศษปรีชา, บรรณาธิการ, 90-132. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์เดือนตุลา.

ภาษาอังกฤษ
34. Connors, Michael Kelly. 2003. Democracy and National Identity in Thailand. London: Routledge Curzon.

35. Yoshifumi, Tamada. 2008. Myths and Realities: The Democratization of Thai Politics. Kyoto: Kyoto University Press and Trans Pacific Press.