The Adventure of "Patani" in "Pattani": Discursive Politics in the History of Melayu - Patani Nationalism
Article Sidebar
Published:
Dec 22, 2017
Keywords:
Southern Border Provinces Nationalism Word Dangerous History Patani
Main Article Content
Abstract
The article explores the different ways in which people use words in a historical text concerning Southern Border Provinces of Thailand, especially the word “Patani” and its contested terminology identifying “land” or “territory”. Because of the different political stories, when they were unfolded concurrently the words could show core issues of an ethnopolitical conflict which has existed for a long time. Moreover, when the Patani Malay meta-narrative was transformed over cultural political boundary from Malay into Thai, it has shown the negotiation on meaning that reflects the past and influences powerful strategies to cope with the present conflict.
Article Details
How to Cite
Panjor, R. (2017). The Adventure of "Patani" in "Pattani": Discursive Politics in the History of Melayu - Patani Nationalism . ASIA PARIDARSANA, 38(2), 83–122. Retrieved from https://so01.tci-thaijo.org/index.php/asianreview/article/view/243676
Section
บทความวิจัย (Research Articles)
บทความทุกบทความเป็นลิขสิทธิ์ของสถาบันเอเชียศึกษา ดูตัวอย่างอื่นประกอบ
References
ภาษาไทย
1. กรมพระยาดดำรงราชานุภาพ และกรมพระยานริศรานุวัตติวงศ์. 2506. สาส์นสมเด็จ เล่ม 26. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์คุรุสภา.
2. ขจัดภัย บุรุษพัฒน์. 2519. ไทยมุสลิม. กรุงเทพฯ: แพร่พิทยา.
3. ครองชัย หัตถา. 2548. ประวัติศาสตร์ปัตตานี: สมัยอาณาจักรโบราณถึงการปกครอง 7 หัวเมือง. ปัตตานี: สำนักวิทยบริการ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี.
4. โครงการจัดตั้งสถาบันสมุทรรัฐเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ศึกษา. 2558. เอกสารนำเสนอการประชุมเพื่อหารือ เรื่อง แผนการผลิตบัณฑิตของโครงการจัดตั้งสถาบันสมุทรรัฐเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ศึกษา. เอกสารไม่ตีพิมพ์.
5. ชัยวัฒน์ สถาอานันท์. 2551. ความรุนแรงกับการจัดการ “ความจริง”: ปัตตานีในรอบกึ่งศตวรรษ. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
6. ชุลีพร วิรุณหะ. 2558. สยาม-ปาตานีใน “พื้นที่สีเทา”: บทวิเคราะห์ประวัติศาสตร์ความสัมพันธ์ก่อน ค.ศ.1909 (ฉบับร่าง). กรุงเทพฯ: ศูนย์มุสลิมศึกษา สถาบันเอเชียศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
7. เตช บุนนาค. 2524. “พระยาแขกเจ็ดหัวเมืองคบคิดขบถ ร.ศ.121.” ใน ขบถ ร.ศ.121. 57-102. กรุงเทพฯ: มูลนิธิโครงการตำราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์.
8. ทวีศักดิ์ เผือกสม และจิรวัฒน์ แสงทอง. 2551. “คำนำเสนอ เกอราจาอันและความเข้าใจต่อความเป็นมลายูในสังคมไทย.” ใน เอ.ซี มิลเนอร์, เกอราจาอัน: วัฒนธรรมการเมืองมลายูในยุคก่อนอรุณรุ่งของระบอบอาณานิคม. 9-38. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ.
9. ทีมข่าวอิศรา. 2556. “เปิด 3 ประเด็นไทยรับไม่ได้ในร่างทีโออาร์ นายกฯ พูดชัดไม่คุยกับองค์กรผิดกฎหมาย.” สำนักข่าวอิศรา, 29 เมษายน. เข้าถึงเมื่อ 1 มิถุนายน 2559. http://www.isranews.org/south-news/scoop/item/46609-tor_46609.html.
10. ธงชัย วินิจจะกูล. 2548. “เรื่องเล่าจากชายแดน.” ใน ประวัติศาสตร์ “ปกปิด” ของ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ รัฐปัตตานี ใน “ศรีวิชัย” เก่าแก่กว่ารัฐสุโขทัยในประวัติศาสตร์, สุจิตต์ วงษ์เทศ, บรรณาธิการ, 2-33. พิมพ์ครั้งที่ 4. กรุงเทพฯ: มติชน.
11. ธงชัย วินิจจะกูล. 2556. กำเนิดสยามจากแผนที่: ประวัติศาสตร์ภูมิกายาของชาติ . แปลโดย พวงทอง ภวัครพันธุ์, ไอดา อรุณวงศ์ และพงษ์เลิศ พงษ์วนานต์. กรุงเทพฯ: โครงการจัดพิมพ์คบไฟและสำนักพิมพ์อ่าน.
12. ธงชัย วินิจจะกูล. 2557. เอกสารถอดความ เมื่อ “ประวัติศาสตร์” เป็น “อันตราย” ปัญหาปาตานีกับรัฐไทยในยุคหลังสมัยใหม่, โชคชัย วงศ์ตานี และกองบรรณาธิการโรงเรียนนักข่าวชายแดนใต้, บรรณาธิการ. สถาบันสันติศึกษา มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตหาดใหญ่.
13. ธงชัย วินิจจะกูล. 2560. “ประวัติศาสตร์อันตรายในอุษาคเนย์.” ใน คนไทย/คนอื่น: ว่าด้วยคนอื่นของความเป็นไทย, อัญชลี มณีโรจน์, บรรณาธิการ. 163-174. นนทบุรี: ฟ้าเดียวกัน.
14. นัจมีย์. 2518. “เล่าเรื่องเมืองตานี.” รูสมิแล 4 (1): 40-43.
15. ประกาศกรมตำรวจ ที่ 2/2504 เรื่อง ห้ามการสั่งหรือนำสิ่งพิมพ์เข้ามาในราชอาณาจักร. (2504, 15 มีนาคม). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 78 ตอนที่ 25. 734.
16. ประพนธ์ เรืองณรงค์. 2524. สมบัติไทยมุสลิมภาคใต้. ปัตตานี: ศูนย์การศึกษาเกี่ยวกับภาคใต้.
17. ประพนธ์ เรืองณรงค์. 2540. บุหงาปัตตานี: คติชนไทยมุสลิมชายแดนภาคใต้. กรุงเทพฯ: มติชน.
18. ประพนธ์ เรืองณรงค์. 2548. “ตำนานเมืองปัตตานี.” ใน ประวัติศาสตร์ “ปกปิด” ของ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ รัฐปัตตานี. ใน “ศรีวิชัย” เก่าแก่กว่ารัฐสุโขทัยในประวัติศาสตร์, สุจิตต์ วงษ์เทศ, บรรณาธิการ, 318-335. พิมพ์ครั้งที่ 4. กรุงเทพฯ: มติชน.
19. พีรยศ ราฮิมมูลา. 2541. “คำปรารภจากผู้อำนวยการ.” ใน ประวัติราชอาณาจักรมลายูปะตานี. แปลโดย หะสัน หมัดหมาน และมะหามะซากี เจ๊ะหะ. เรียบเรียงโดย ดลมนรรจน์ บากา. ปัตตานี: โครงการจัดตั้งสถาบันสมุทรรัฐเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ศึกษา.
20. พุทธพล มงคลวรวรรณ. 2559. “การศึกษาประวัติศาสตร์ปาตานี: สถานภาพ อุปสรรค และปัญหา.” ใน หนังสือรวมบทความศึกษาสถานภาพทางประวัติศาสตร์จังหวัดชายแดนภาคใต้, สุภาสเมต ยุนยะสิทธิ์, บรรณาธิการ, 92-119. กรุงเทพฯ: สถาบันสิทธิมนุษยชนและสันติศึกษา มหาวิทยาลัยมหิดล.
21. แพร ศิริศักดิ์ดำเกิง. 2552. องค์ความรู้เกี่ยวกับจังหวัดชายแดนภาคใต้ท่ามกลางสถานการณ์ความรุนแรง (พ.ศ.2547-2550). ใน ศึกษาความรุนแรงภาคใต้: บริบททางนโยบาย ความรู้ การรับรู้ รายงานการศึกษาความขัดแย้งในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้, ศูนย์ข่าวสารสันติภาพ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, บรรณาธิการ, 69-194.กรุงเทพฯ: สถาบันวิจัยสังคม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
22. รอมฎอน ปันจอร์. 2558. “การเมืองของถ้อยคำในชายแดนใต้/ปาตานี: การประกอบสร้าง ‘สันติภาพ’ ในความขัดแย้งชาติพันธุ์การเมือง.” วิทยานิพนธ์รัฐศาสตรมหาบัณฑิต, คณะรัฐศาสตร์, มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
23. รัตติยา สาและ. 2544. “จาก ‘ปตานี’ สู่ความเป็น ‘จังหวัดปัตตานี ยะลา และนราธิวาส’.” ใน การปฏิสัมพันธ์ระหว่างศาสนิกที่ปรากฏในจังหวัดปัตตานี ยะลา และนราธิวาส. 25-71. กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย.
24. รัตติยา สาและ. 2548. “ปตานี ดารุสสะลาม (มลายู-อิสลาม ปตานี) สู่ความเป็น จังหวัดปัตตานี ยะลา และนราธิวาส.” ใน ประวัติศาสตร์ “ปกปิด” ของ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ รัฐปัตตานี ใน “ศรีวิชัย” เก่าแก่กว่ารัฐสุโขทัยในประวัติศาสตร์, สุจิตต์ วงษ์เทศ, บรรณาธิการ, 236-301. พิมพ์ครั้งที่ 4. กรุงเทพฯ: มติชน.
25. ศูนย์เฝ้าระวังสถานการณ์ภาคใต้. 2556. “ข้อเรียกร้องเบื้องต้น 5 ประการของ BRN: ต้นฉบับและบทแปลหลากสำนวนหลายภาษา.” ศูนย์เฝ้าระวังสถานการณ์ภาคใต้, 19 สิงหาคม. เข้าถึงเมื่อ 1 มิถุนายน 2559. http://www.deepsouth¬watch.org/node/4635.
26. สถาบันวัฒนธรรมศึกษากัลยาณิวัฒนา มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี. รายงานประจำปีการประเมินคุณภาพ Self Assessment Report (SAR) ตามแนวทางเกณฑ์รางวัลคุณภาพแห่งชาติ (TQA) ประจำปีการศึกษา 2553. สถาบันวัฒนธรรมศึกษากัลยาณิวัฒนา. เข้าถึงเมื่อ 18 มิถุนายน 2559. http://culture.pn.psu.ac.th/cu/images/documents/TQA/2553/TQA-53(รูปเล่ม).pdf.
27. สมโชติ อ๋องสกุล. 2524. “การปกครองแบบมณฑลเทศาภิบาล: ปัตตานี” ใน มณฑลเทศาภิบาล: วิเคราะห์เปรียบเทียบ, วุฒิชัย มูลศิลป์ และสมโชติ อ๋องสกุล, บรรณาธิการ, 365-376. กรุงเทพฯ: สมาคมสังคมศาสตร์แห่งประเทศไทย.
28. สุจิตต์ วงษ์เทศ. 2548.บรรณาธิการ. ประวัติศาสตร์ “ปกปิด” ของ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ รัฐปัตตานี ใน “ศรีวิชัย” เก่าแก่กว่ารัฐสุโขทัยในประวัติศาสตร์. พิมพ์ครั้งที่ 4. กรุงเทพฯ: มติชน.
29. หลวงคุรุนิติพิศาล. 2509. ตำนานเมืองไทรบุรีและเมืองปัตตานี. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์มิตรไทย.
30. หะสัน หมัดหมาน. 2541. “คำนำของผู้แปล.” ใน ประวัติราชอาณาจักรมลายูปะตานี. แปลโดย หะสัน หมัดหมาน และมะหามะซากี เจ๊ะหะ. เรียบเรียงโดย ดลมนรรจน์ บากา. ปัตตานี: โครงการจัดตั้งสถาบันสมุทรรัฐเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ศึกษา. 2541.
31. หะสัน หมัดหมาน. 2549. “คำนำของผู้แปล.” ใน ประวัติศาสตร์ราชอาณาจักรมลายูปะตานี. แปลโดย หะสัน หมัดหมาน และมะหามะซากี เจ๊ะหะ. เรียบเรียงโดย ดลมนรรจน์ บากา. เชียงใหม่: ซิลค์เวอร์ม บุ๊คส์.
32. อาจารย์บางนรา. 2551. “ปัตตานี: อดีต – ปัจจุบัน.” เอกสารประกอบการสัมมนาวิชาการเรื่อง “โลกของอิสลามและมุสลิมในอุษาคเนย์” ณ โรงแรมทวินโลตัส จังหวัดนครศรีธรรมราช, 28-29 พฤศจิกายน.
33. อนันต์ วัฒนานิกร. 2549. “จากผู้รวบรวม.” ใน ตำนานเมืองปัตตานี. แปลโดย หะสัน หมัดหมาน. เรียบเรียงโดย ประพนธ์ เรืองณรงค์. พิมพ์ครั้งที่ 2. ปัตตานี: สถาบันวัฒนธรรมศึกษากัลยาณิวัฒนา.
34. อิบรอฮิม ชุกรี. 2525. ตำนานเมืองปัตตานี. แปลโดย หะสัน หมัดหมาน. เรียบเรียงโดย ประพนธ์ เรืองณรงค์. ปัตตานี: ศูนย์การศึกษาเกี่ยวกับภาคใต้.
35. อิบรอฮิม ชุกรี. 2541. ประวัติราชอาณาจักรมลายูปะตานี. แปลโดย หะสัน หมัดหมาน และมะหามะซากี เจ๊ะหะ. เรียบเรียงโดย ดลมนรรจน์ บากา. ปัตตานี: โครงการจัดตั้งสถาบันสมุทรรัฐเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ศึกษา.
36. อิบรอฮิม ชุกรี. 2549ก. ตำนานเมืองปัตตานี. แปลโดย หะสัน หมัดหมาน. เรียบเรียงโดย ประพนธ์ เรืองณรงค์. พิมพ์ครั้งที่ 2. ปัตตานี: สถาบันวัฒนธรรมศึกษากัลยาณิวัฒนา.
37. อิบรอฮิม ชุกรี. 2549ข. ประวัติศาสตร์ราชอาณาจักรมลายูปะตานี. แปลโดย หะสัน หมัดหมาน และมะหามะซากี เจ๊ะหะ. เรียบเรียงโดย ดลมนรรจน์ บากา. เชียงใหม่: ซิลค์เวอร์ม บุ๊คส์.
38. อิบราฮิม ชักครี. 2493. ประวัติเจ้านครมลายูปัตตานี. รัฐกลันตัน มาเลเซีย: โรงพิมพ์สำนักงานคณะกรรมการอิสลามแห่งกลันตัน, อ้างถึงใน ขจัดภัย บุรุษพัฒน์. 2519. ไทยมุสลิม. กรุงเทพฯ: แพร่พิทยา.
39. อิสมาอีล เบญจมสมิทธิ์. 2551. “บทบาทด้านการศึกษาและการเมืองของชัยคฺวันอะหมัด อัล-ฟะฏอนีย์ (พ.ศ.2399-2451).” วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต. สาขาวิชาอิสลามศึกษา, วิทยาลัยอิสลามศึกษา, มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์.
40. ฮารา ชินทาโร. 2556. “บทแปล ‘คำอธิบายต่อข้อเรียกร้องขั้นแรก 5 ข้อ ของ BRN’.”. Shintaro, 26 พฤษภาคม. เข้าถึงเมื่อ 1 มีนาคม 2559. http://www.deep¬southwatch.org/node/4301.
ภาษาอังกฤษ
41. Al-Hakim, Abu Hafez. 2016. “Dissecting the T-O-R.” Abu Hafez Al-Hakim, May 19. Accessed May 20, 2016. http://www.deepsouthwatch.org/node/8733.
42. Bailey, Conner and Miksic, John N. 2005. “Introduction.” In History of the Malay Kingdom of Patani. 2nd edn. Chiang Mai: Silkworm Books.
43. Che Man, Wan Kadir. 1990. Muslim Separatism: The Moros of Southern Philippines and the Malays of Southern Thailand. Singapore: Oxford University Press.
44. Haemindra, Nantawan. 1976. “The Problem of the Thai-Muslims in the Four Southern Provinces of Thailand (Part One).” Journal of Southeast Asian Studies 7(2): 197-225.
45. Haemindra, Nantawan. 1977. “The Problem of the Thai-Muslims in the Four Southern Provinces of Thailand (Part Two).” Journal of Southeast Asian Studies 8(1): 85-105.
46. Moore, Margaret. 1988. Introduction: The Self-Determination Principle and the Ethics of Secession. In National Self-Determination and Seces¬sion, edited by Margaret Moore, 1-13. Oxford and New York: Oxford University Press.
47. Pitsuwan, Surin. 1985. Islam and Malay Nationalism: A Case Study of the Malay Muslims of Southern Thailand. Bangkok: Thai Khadi Research institute, Thammasat University.
48. Prachuabmoh, Chavivun. 1980. “The Role of Women in Maintaining Ethnic Identity and Boundaries: A Case of Thai-Muslims (Malay Speaking Group) in Southern Thailand.” Ph.D. dissertation, Department of Anthropology, University of Hawaii.
49. Puaksom, Davisakd. 2008. “Of a Lesser Brilliance: Patani Historiography in Contention.” In Thai South and Malay North: Ethic Interaction on a Plural Peninsula, edited by Michael J. Montesano and Patrick Jory, 71-88. Singapore: NUS Press.
50. Satha-anand, Chaiwat. 1992. “Pattani in the 1980s: Academic Literature as Political Stories.” Sojourn 7 (1): 1-38.
51. Syukri, Ibrahim. 1985. History of the Malay Kingdom of Patani. Translated by Conner Bailey and John N. Miksic.. Ohio: Ohio University Press.
52. Syukri, Ibrahim. 2005a. History of the Malay Kingdom of Patani. Trans¬lated by Conner Bailey and John N. Miksic. 2nd edn. Chiang Mai: Silkworm Books. 2005.
ภาษามลายู
53. Hasrom bin Haron dan Mohd Zamberi A. Malek. 2005. “Prakata Editor.” Dalam Sejarah Kerajaan Melayu Patani, Cetakan Kedua. Bangi: Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia.
54. Ibrahim Syukri. 2005b. Sejarah Kerajaan Melayu Patani. Diedit oleh Hasrom Haron dan Mohd Zamberi A. Malek,
55. Cetakan Kedua. Bangi: Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia.
1. กรมพระยาดดำรงราชานุภาพ และกรมพระยานริศรานุวัตติวงศ์. 2506. สาส์นสมเด็จ เล่ม 26. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์คุรุสภา.
2. ขจัดภัย บุรุษพัฒน์. 2519. ไทยมุสลิม. กรุงเทพฯ: แพร่พิทยา.
3. ครองชัย หัตถา. 2548. ประวัติศาสตร์ปัตตานี: สมัยอาณาจักรโบราณถึงการปกครอง 7 หัวเมือง. ปัตตานี: สำนักวิทยบริการ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี.
4. โครงการจัดตั้งสถาบันสมุทรรัฐเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ศึกษา. 2558. เอกสารนำเสนอการประชุมเพื่อหารือ เรื่อง แผนการผลิตบัณฑิตของโครงการจัดตั้งสถาบันสมุทรรัฐเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ศึกษา. เอกสารไม่ตีพิมพ์.
5. ชัยวัฒน์ สถาอานันท์. 2551. ความรุนแรงกับการจัดการ “ความจริง”: ปัตตานีในรอบกึ่งศตวรรษ. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
6. ชุลีพร วิรุณหะ. 2558. สยาม-ปาตานีใน “พื้นที่สีเทา”: บทวิเคราะห์ประวัติศาสตร์ความสัมพันธ์ก่อน ค.ศ.1909 (ฉบับร่าง). กรุงเทพฯ: ศูนย์มุสลิมศึกษา สถาบันเอเชียศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
7. เตช บุนนาค. 2524. “พระยาแขกเจ็ดหัวเมืองคบคิดขบถ ร.ศ.121.” ใน ขบถ ร.ศ.121. 57-102. กรุงเทพฯ: มูลนิธิโครงการตำราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์.
8. ทวีศักดิ์ เผือกสม และจิรวัฒน์ แสงทอง. 2551. “คำนำเสนอ เกอราจาอันและความเข้าใจต่อความเป็นมลายูในสังคมไทย.” ใน เอ.ซี มิลเนอร์, เกอราจาอัน: วัฒนธรรมการเมืองมลายูในยุคก่อนอรุณรุ่งของระบอบอาณานิคม. 9-38. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ.
9. ทีมข่าวอิศรา. 2556. “เปิด 3 ประเด็นไทยรับไม่ได้ในร่างทีโออาร์ นายกฯ พูดชัดไม่คุยกับองค์กรผิดกฎหมาย.” สำนักข่าวอิศรา, 29 เมษายน. เข้าถึงเมื่อ 1 มิถุนายน 2559. http://www.isranews.org/south-news/scoop/item/46609-tor_46609.html.
10. ธงชัย วินิจจะกูล. 2548. “เรื่องเล่าจากชายแดน.” ใน ประวัติศาสตร์ “ปกปิด” ของ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ รัฐปัตตานี ใน “ศรีวิชัย” เก่าแก่กว่ารัฐสุโขทัยในประวัติศาสตร์, สุจิตต์ วงษ์เทศ, บรรณาธิการ, 2-33. พิมพ์ครั้งที่ 4. กรุงเทพฯ: มติชน.
11. ธงชัย วินิจจะกูล. 2556. กำเนิดสยามจากแผนที่: ประวัติศาสตร์ภูมิกายาของชาติ . แปลโดย พวงทอง ภวัครพันธุ์, ไอดา อรุณวงศ์ และพงษ์เลิศ พงษ์วนานต์. กรุงเทพฯ: โครงการจัดพิมพ์คบไฟและสำนักพิมพ์อ่าน.
12. ธงชัย วินิจจะกูล. 2557. เอกสารถอดความ เมื่อ “ประวัติศาสตร์” เป็น “อันตราย” ปัญหาปาตานีกับรัฐไทยในยุคหลังสมัยใหม่, โชคชัย วงศ์ตานี และกองบรรณาธิการโรงเรียนนักข่าวชายแดนใต้, บรรณาธิการ. สถาบันสันติศึกษา มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตหาดใหญ่.
13. ธงชัย วินิจจะกูล. 2560. “ประวัติศาสตร์อันตรายในอุษาคเนย์.” ใน คนไทย/คนอื่น: ว่าด้วยคนอื่นของความเป็นไทย, อัญชลี มณีโรจน์, บรรณาธิการ. 163-174. นนทบุรี: ฟ้าเดียวกัน.
14. นัจมีย์. 2518. “เล่าเรื่องเมืองตานี.” รูสมิแล 4 (1): 40-43.
15. ประกาศกรมตำรวจ ที่ 2/2504 เรื่อง ห้ามการสั่งหรือนำสิ่งพิมพ์เข้ามาในราชอาณาจักร. (2504, 15 มีนาคม). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 78 ตอนที่ 25. 734.
16. ประพนธ์ เรืองณรงค์. 2524. สมบัติไทยมุสลิมภาคใต้. ปัตตานี: ศูนย์การศึกษาเกี่ยวกับภาคใต้.
17. ประพนธ์ เรืองณรงค์. 2540. บุหงาปัตตานี: คติชนไทยมุสลิมชายแดนภาคใต้. กรุงเทพฯ: มติชน.
18. ประพนธ์ เรืองณรงค์. 2548. “ตำนานเมืองปัตตานี.” ใน ประวัติศาสตร์ “ปกปิด” ของ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ รัฐปัตตานี. ใน “ศรีวิชัย” เก่าแก่กว่ารัฐสุโขทัยในประวัติศาสตร์, สุจิตต์ วงษ์เทศ, บรรณาธิการ, 318-335. พิมพ์ครั้งที่ 4. กรุงเทพฯ: มติชน.
19. พีรยศ ราฮิมมูลา. 2541. “คำปรารภจากผู้อำนวยการ.” ใน ประวัติราชอาณาจักรมลายูปะตานี. แปลโดย หะสัน หมัดหมาน และมะหามะซากี เจ๊ะหะ. เรียบเรียงโดย ดลมนรรจน์ บากา. ปัตตานี: โครงการจัดตั้งสถาบันสมุทรรัฐเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ศึกษา.
20. พุทธพล มงคลวรวรรณ. 2559. “การศึกษาประวัติศาสตร์ปาตานี: สถานภาพ อุปสรรค และปัญหา.” ใน หนังสือรวมบทความศึกษาสถานภาพทางประวัติศาสตร์จังหวัดชายแดนภาคใต้, สุภาสเมต ยุนยะสิทธิ์, บรรณาธิการ, 92-119. กรุงเทพฯ: สถาบันสิทธิมนุษยชนและสันติศึกษา มหาวิทยาลัยมหิดล.
21. แพร ศิริศักดิ์ดำเกิง. 2552. องค์ความรู้เกี่ยวกับจังหวัดชายแดนภาคใต้ท่ามกลางสถานการณ์ความรุนแรง (พ.ศ.2547-2550). ใน ศึกษาความรุนแรงภาคใต้: บริบททางนโยบาย ความรู้ การรับรู้ รายงานการศึกษาความขัดแย้งในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้, ศูนย์ข่าวสารสันติภาพ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, บรรณาธิการ, 69-194.กรุงเทพฯ: สถาบันวิจัยสังคม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
22. รอมฎอน ปันจอร์. 2558. “การเมืองของถ้อยคำในชายแดนใต้/ปาตานี: การประกอบสร้าง ‘สันติภาพ’ ในความขัดแย้งชาติพันธุ์การเมือง.” วิทยานิพนธ์รัฐศาสตรมหาบัณฑิต, คณะรัฐศาสตร์, มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
23. รัตติยา สาและ. 2544. “จาก ‘ปตานี’ สู่ความเป็น ‘จังหวัดปัตตานี ยะลา และนราธิวาส’.” ใน การปฏิสัมพันธ์ระหว่างศาสนิกที่ปรากฏในจังหวัดปัตตานี ยะลา และนราธิวาส. 25-71. กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย.
24. รัตติยา สาและ. 2548. “ปตานี ดารุสสะลาม (มลายู-อิสลาม ปตานี) สู่ความเป็น จังหวัดปัตตานี ยะลา และนราธิวาส.” ใน ประวัติศาสตร์ “ปกปิด” ของ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ รัฐปัตตานี ใน “ศรีวิชัย” เก่าแก่กว่ารัฐสุโขทัยในประวัติศาสตร์, สุจิตต์ วงษ์เทศ, บรรณาธิการ, 236-301. พิมพ์ครั้งที่ 4. กรุงเทพฯ: มติชน.
25. ศูนย์เฝ้าระวังสถานการณ์ภาคใต้. 2556. “ข้อเรียกร้องเบื้องต้น 5 ประการของ BRN: ต้นฉบับและบทแปลหลากสำนวนหลายภาษา.” ศูนย์เฝ้าระวังสถานการณ์ภาคใต้, 19 สิงหาคม. เข้าถึงเมื่อ 1 มิถุนายน 2559. http://www.deepsouth¬watch.org/node/4635.
26. สถาบันวัฒนธรรมศึกษากัลยาณิวัฒนา มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี. รายงานประจำปีการประเมินคุณภาพ Self Assessment Report (SAR) ตามแนวทางเกณฑ์รางวัลคุณภาพแห่งชาติ (TQA) ประจำปีการศึกษา 2553. สถาบันวัฒนธรรมศึกษากัลยาณิวัฒนา. เข้าถึงเมื่อ 18 มิถุนายน 2559. http://culture.pn.psu.ac.th/cu/images/documents/TQA/2553/TQA-53(รูปเล่ม).pdf.
27. สมโชติ อ๋องสกุล. 2524. “การปกครองแบบมณฑลเทศาภิบาล: ปัตตานี” ใน มณฑลเทศาภิบาล: วิเคราะห์เปรียบเทียบ, วุฒิชัย มูลศิลป์ และสมโชติ อ๋องสกุล, บรรณาธิการ, 365-376. กรุงเทพฯ: สมาคมสังคมศาสตร์แห่งประเทศไทย.
28. สุจิตต์ วงษ์เทศ. 2548.บรรณาธิการ. ประวัติศาสตร์ “ปกปิด” ของ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ รัฐปัตตานี ใน “ศรีวิชัย” เก่าแก่กว่ารัฐสุโขทัยในประวัติศาสตร์. พิมพ์ครั้งที่ 4. กรุงเทพฯ: มติชน.
29. หลวงคุรุนิติพิศาล. 2509. ตำนานเมืองไทรบุรีและเมืองปัตตานี. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์มิตรไทย.
30. หะสัน หมัดหมาน. 2541. “คำนำของผู้แปล.” ใน ประวัติราชอาณาจักรมลายูปะตานี. แปลโดย หะสัน หมัดหมาน และมะหามะซากี เจ๊ะหะ. เรียบเรียงโดย ดลมนรรจน์ บากา. ปัตตานี: โครงการจัดตั้งสถาบันสมุทรรัฐเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ศึกษา. 2541.
31. หะสัน หมัดหมาน. 2549. “คำนำของผู้แปล.” ใน ประวัติศาสตร์ราชอาณาจักรมลายูปะตานี. แปลโดย หะสัน หมัดหมาน และมะหามะซากี เจ๊ะหะ. เรียบเรียงโดย ดลมนรรจน์ บากา. เชียงใหม่: ซิลค์เวอร์ม บุ๊คส์.
32. อาจารย์บางนรา. 2551. “ปัตตานี: อดีต – ปัจจุบัน.” เอกสารประกอบการสัมมนาวิชาการเรื่อง “โลกของอิสลามและมุสลิมในอุษาคเนย์” ณ โรงแรมทวินโลตัส จังหวัดนครศรีธรรมราช, 28-29 พฤศจิกายน.
33. อนันต์ วัฒนานิกร. 2549. “จากผู้รวบรวม.” ใน ตำนานเมืองปัตตานี. แปลโดย หะสัน หมัดหมาน. เรียบเรียงโดย ประพนธ์ เรืองณรงค์. พิมพ์ครั้งที่ 2. ปัตตานี: สถาบันวัฒนธรรมศึกษากัลยาณิวัฒนา.
34. อิบรอฮิม ชุกรี. 2525. ตำนานเมืองปัตตานี. แปลโดย หะสัน หมัดหมาน. เรียบเรียงโดย ประพนธ์ เรืองณรงค์. ปัตตานี: ศูนย์การศึกษาเกี่ยวกับภาคใต้.
35. อิบรอฮิม ชุกรี. 2541. ประวัติราชอาณาจักรมลายูปะตานี. แปลโดย หะสัน หมัดหมาน และมะหามะซากี เจ๊ะหะ. เรียบเรียงโดย ดลมนรรจน์ บากา. ปัตตานี: โครงการจัดตั้งสถาบันสมุทรรัฐเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ศึกษา.
36. อิบรอฮิม ชุกรี. 2549ก. ตำนานเมืองปัตตานี. แปลโดย หะสัน หมัดหมาน. เรียบเรียงโดย ประพนธ์ เรืองณรงค์. พิมพ์ครั้งที่ 2. ปัตตานี: สถาบันวัฒนธรรมศึกษากัลยาณิวัฒนา.
37. อิบรอฮิม ชุกรี. 2549ข. ประวัติศาสตร์ราชอาณาจักรมลายูปะตานี. แปลโดย หะสัน หมัดหมาน และมะหามะซากี เจ๊ะหะ. เรียบเรียงโดย ดลมนรรจน์ บากา. เชียงใหม่: ซิลค์เวอร์ม บุ๊คส์.
38. อิบราฮิม ชักครี. 2493. ประวัติเจ้านครมลายูปัตตานี. รัฐกลันตัน มาเลเซีย: โรงพิมพ์สำนักงานคณะกรรมการอิสลามแห่งกลันตัน, อ้างถึงใน ขจัดภัย บุรุษพัฒน์. 2519. ไทยมุสลิม. กรุงเทพฯ: แพร่พิทยา.
39. อิสมาอีล เบญจมสมิทธิ์. 2551. “บทบาทด้านการศึกษาและการเมืองของชัยคฺวันอะหมัด อัล-ฟะฏอนีย์ (พ.ศ.2399-2451).” วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต. สาขาวิชาอิสลามศึกษา, วิทยาลัยอิสลามศึกษา, มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์.
40. ฮารา ชินทาโร. 2556. “บทแปล ‘คำอธิบายต่อข้อเรียกร้องขั้นแรก 5 ข้อ ของ BRN’.”. Shintaro, 26 พฤษภาคม. เข้าถึงเมื่อ 1 มีนาคม 2559. http://www.deep¬southwatch.org/node/4301.
ภาษาอังกฤษ
41. Al-Hakim, Abu Hafez. 2016. “Dissecting the T-O-R.” Abu Hafez Al-Hakim, May 19. Accessed May 20, 2016. http://www.deepsouthwatch.org/node/8733.
42. Bailey, Conner and Miksic, John N. 2005. “Introduction.” In History of the Malay Kingdom of Patani. 2nd edn. Chiang Mai: Silkworm Books.
43. Che Man, Wan Kadir. 1990. Muslim Separatism: The Moros of Southern Philippines and the Malays of Southern Thailand. Singapore: Oxford University Press.
44. Haemindra, Nantawan. 1976. “The Problem of the Thai-Muslims in the Four Southern Provinces of Thailand (Part One).” Journal of Southeast Asian Studies 7(2): 197-225.
45. Haemindra, Nantawan. 1977. “The Problem of the Thai-Muslims in the Four Southern Provinces of Thailand (Part Two).” Journal of Southeast Asian Studies 8(1): 85-105.
46. Moore, Margaret. 1988. Introduction: The Self-Determination Principle and the Ethics of Secession. In National Self-Determination and Seces¬sion, edited by Margaret Moore, 1-13. Oxford and New York: Oxford University Press.
47. Pitsuwan, Surin. 1985. Islam and Malay Nationalism: A Case Study of the Malay Muslims of Southern Thailand. Bangkok: Thai Khadi Research institute, Thammasat University.
48. Prachuabmoh, Chavivun. 1980. “The Role of Women in Maintaining Ethnic Identity and Boundaries: A Case of Thai-Muslims (Malay Speaking Group) in Southern Thailand.” Ph.D. dissertation, Department of Anthropology, University of Hawaii.
49. Puaksom, Davisakd. 2008. “Of a Lesser Brilliance: Patani Historiography in Contention.” In Thai South and Malay North: Ethic Interaction on a Plural Peninsula, edited by Michael J. Montesano and Patrick Jory, 71-88. Singapore: NUS Press.
50. Satha-anand, Chaiwat. 1992. “Pattani in the 1980s: Academic Literature as Political Stories.” Sojourn 7 (1): 1-38.
51. Syukri, Ibrahim. 1985. History of the Malay Kingdom of Patani. Translated by Conner Bailey and John N. Miksic.. Ohio: Ohio University Press.
52. Syukri, Ibrahim. 2005a. History of the Malay Kingdom of Patani. Trans¬lated by Conner Bailey and John N. Miksic. 2nd edn. Chiang Mai: Silkworm Books. 2005.
ภาษามลายู
53. Hasrom bin Haron dan Mohd Zamberi A. Malek. 2005. “Prakata Editor.” Dalam Sejarah Kerajaan Melayu Patani, Cetakan Kedua. Bangi: Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia.
54. Ibrahim Syukri. 2005b. Sejarah Kerajaan Melayu Patani. Diedit oleh Hasrom Haron dan Mohd Zamberi A. Malek,
55. Cetakan Kedua. Bangi: Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia.