ปัจจัยที่ส่งผลต่อ 2-10 spread ประเทศไทย
คำสำคัญ:
2-10 Spread , อัตราผลตอบแทนพันธบัตรรัฐบาล , เส้นอัตราผลตอบแทน , สมการถดถอยเชิงเส้น, วิธีการกำลังสองน้อยที่สุดบทคัดย่อ
การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อการศึกษาปัจจัยที่มีผลต่อ 2-10 Spread ของประเทศไทย โดยใช้สมการถดถอยเชิงเส้นแบบพหุ แบบ log-log และประมาณค่าด้วย Ordinary Least Squares โดยตัวแปรตามคือ ความแตกต่างของอัตราผลตอบแทนพันธบัตรรัฐบาลอายุ 2 ปี และ10 ปี ในขณะที่ปัจจัยที่นำมาวิเคราะห์ ได้แก่ ส่วนต่างอัตราดอกเบี้ยนโยบายของไทยกับสหรัฐ ผลิตภัณฑ์มวลรวมภายในประเทศ มูลค่าการลงทุนตราสารหนี้จากนักลงทุนต่างประเทศ และ 2-10 Spread ของสหรัฐ
ผลการศึกษาพบว่า ปัจจัยที่ส่งผลต่อ 2-10 Spread ของประเทศไทย คือ ส่วนต่างอัตราดอกเบี้ยนโยบายของไทยกับสหรัฐ และ 2-10 Spread ของสหรัฐ โดยมีค่าสัมประสิทธิ์เท่ากับ -0.87 และ 1.62 ตามลำดับ งานวิจัยฉบับนี้หวังว่าผลการศึกษาสามารถนำไปใช้ประโยชน์เพื่อเข้าใจองค์ประกอบของ 2-10 Spread ของประเทศไทยมากขึ้น แม้ว่า 2-10 Spread ของไทยจะยังไม่มีรูปแบบที่ชัดเจนเช่นกับสหรัฐฯ แต่ Yield Curve ของประเทศไทยมีการเปลี่ยนแปลงไปเป็นแบบ Flatted และมีโอกาสที่จะเกิด Inverted Yield Curve ซึ่งเป็นเพียงสัญญาณหนึ่งที่สะท้อนว่านักลงทุนเริ่มมีมุมมองเชิงลบต่อเศรษฐกิจ ดังนั้นจึงสรุปได้ว่าในกรณีของประเทศไทยแม้ว่า 2-10 Spread อาจจะยังไม่ใช่ดัชนีชี้นำทางเศรษฐกิจที่ชัดเจน แต่สามารถเป็นนำมาใช้เป็นปัจจัยหนึ่งในการวิเคราะห์สถานการณ์ทางเศรษฐกิจ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเรื่องของอัตราดอกเบี้ยนโยบาย และผลกระทบของความผันผวนของเศรษฐกิจโลกต่อเศรษฐกิจไทย
เอกสารอ้างอิง
จันทรา แก้วไทรหงวน (2559). ความสัมพันธ์ระหว่างการเปลี่ยนแปลงนโยบายทางการเงินกับผลตอบแทนเกินปกติสะสมของหลักทรัพย์ในตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย. สืบค้นเมื่อ 23 เมษายน 2563, เว็บไซต์: http://ethesisarchive.library.tu.ac.th/.
ทศพล อภัยทาน และ ไพบูลย์ พงษ์ไพเชฐ (2554). วิธีประเมินการคาดการณ์ของตลาด จากราคาพันธบัตร (ตอนที่ 1). ฝ่ายวิจัยเศรษฐกิจ ธนาคารแห่งประเทศไทย FOCUSED AND QUICK (FAQ) Issue 33. 1-6. สืบค้นเมื่อ 20 กุมภาพันธ์ 2563,เว็บไซต์:https://www.bot.or.th/Thai/MonetaryPolicy/ArticleAndResearch/FAQ/FAQ_33.pdf.
ณฐกร วิสุทธิโก. (2559). ความชันของเส้นอัตราผลตอบแทนพันธบัตรรัฐบาลบอกอะไร. สืบค้นเมื่อ 24 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: https://www.scbeic.com/th/detail/product/2386.
ฝ่ายธนบดี ธนาคารกรุงศรีอยุธยา จำกัด (มหาชน). (2562). Inverted Yield Curve สำคัญอย่างไรในโลกการลงทุน. สืบค้นเมื่อ 1 ธันวาคม 2562, เว็บไซต์:https://www.krungsri.com/bank/getmedia/8ea6f613-edf6-48a5-8d22-75f0e931c28b/inverted-yield-curve-2019.aspx.
รุ่งพร เริงพิทยา (2562). พลวัตเงินเฟ้อและนัยต่อการกำหนดเป้าหมายเงินเฟ้อในต่างประเทศ.
สืบค้นเมื่อ 24 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์:https://www.bot.or.th/Thai/ResearchAndPublications/articles/Pages/Article_06Aug2019.aspx.
วรางค์รัตน์ รัตนพันธุ์, ชัยวุฒิ ตั้งสมชัย, และ ชานนท์ ชิงชยานุรักษ์. (2562). ปัจจัยที่มีผลต่อการ เปลี่ยนแปลงของส่วนต่างอัตราดอกเบี้ยระหว่างพันธบัตรรัฐบาลกับหุ้นกู้ภาคเอกชนในตลาดตราสารหนี้ไทย. Lampang Rajabhat University Journal, 8(2), 100-113.
ศุภโชค ถาวรไกรวงศ์ และ ชิดชนก อันโนนจารย์. (2556). ส่วนต่างอัตราดอกเบี้ยทำให้ทุนนอกไหลเข้าไทยจริงหรือ?. สืบค้นเมื่อ 24 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: https://content.botlc.or.th/mm-info/BOTCollection/BOTFAQ/FAQ78.pdf.
สมาคมตลาดตราสารหนี้ไทย. (2560). Yield Curve ตัวช่วยการลงทุนตราสารหนี้. สืบค้นเมื่อ 20 กุมภาพันธ์ 2563, เว็บไซต์: http://www.thaibma.or.th/EN/Investors/Individual/Blog/2017/01062017.aspx.
สมาคมตลาดตราสารหนี้ไทย. (2562). 2-10 spread สัญญาณคาดการณ์ภาวะเศรษฐกิจ. สืบค้นเมื่อ 24 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: http://www.thaibma.or.th/EN/Investors/Individual/Blog/2019/04062019.aspx.
สมาคมตลาดตราสารหนี้ไทย. (2562a). สรุปภาวะความเคลื่อนไหวของตราสารหนี้ไทยประจำปี. สืบค้นเมื่อ 10 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: http://www.thaibma.or.th/EN/Market/Report/AnnualSummary.aspx.
สมาคมตลาดตราสารหนี้ไทย. (2562b). เครื่องมือวิเคราะห์การลงทุนในตราสารหนี้เบื้องต้น. สืบค้นเมื่อ 10 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: http://www.thaibma.or.th/EN/Education/Bond_Blog/Tool.aspx.
สมาคมตลาดตราสารหนี้ไทย. (2562c). Government Bond Yield Curve. สืบค้นเมื่อ 10 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: http://www.thaibma.or.th/EN/Market/YieldCurve/Government.aspx.
สมาคมตลาดตราสารหนี้ไทย. (2562d). Bond Yield สหรัฐฯกับไทย...ความสัมพันธ์ที่เปลี่ยนไป. สืบค้นเมื่อ 10 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: http://www.thaibma.or.th/EN/Investors/Individual/Blog/2019/11022019.aspx.
สำนักงานสภาพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ. (2562). ภาวะเศรษฐกิจในประเทศรายไตรมาส. สืบค้นเมื่อ 24 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: https://www.nesdb.go.th/main.php?filename=qgdp_page.
สุพินประภา พลชนะ และ ประสิทธิ์ มะหะหมัด. (2559). ปัจจัยทางเศรษฐกิจที่มีผลกระทบต่ออัตราผลตอบแทนของตราสารหนี้ในประเทศไทย กรณีศึกษา: พันธบัตรรัฐบาลและหุ้นกู้เอกชน. สืบค้นเมื่อ 20 มกราคม 2563, เว็บไซต์: http://www.utccmbaonline.com/ijbr/doc/Id456-18-04-2016_10:45:14.pdf.
Andolfatto, D., & Spewak, A. (2018). Does the Yield Curve Really Forecast Recession?. Economic Synopses, (30), 1-2.
ASIA wealth. (2562). Inverted Yield Curve สัญญาณเตือนภาวะเศรษฐกิจถดถอย จริงหรือ?. สืบค้นเมื่อ 24 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: http://www.awam.co.th/Content/Files/Journal/Inverted%20Yield%20Curve.pdf.
Bank of Thailand. (2019a). FM_DS_010 ยอดคงค้างตราสารหนี้ทุกประเภท. สืบค้นเมื่อ 10 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: https://www.bot.or.th/App/BTWS_STAT/statistics/BOTWEBSTAT.aspx?reportID=715&language=TH.
Bank of Thailand. (2019b). EC_XT_048 ดุลการชำระเงิน. สืบค้นเมื่อ 4 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: https://www.bot.or.th/App/BTWS_STAT/statistics/ReportPage.aspx?reportID=645&language=th.
Bank of Thailand. (2019). FM_RT_001_S2 อัตราดอกเบี้ยในตลาดเงิน (2548-ปัจจุบัน). สืบค้นเมื่อ 7 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: https://www.bot.or.th/App/BTWS_STAT/statistics/ReportPage.aspx?reportID=223&language=th.
Baumeister, C. and Benati, L., (2010) Unconventional Monetary Policy and the Great Recession - Estimating the Impact of a Compression in the Yield Spread at the Zero Lower Bound. ECB Working Paper No. 1258. Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=1691633.
CEIC. (2019a). Policy rate of US (End of period). สืบค้นเมื่อ 4 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: https://insights.ceicdata.com/Untitled-insight/views.
CEIC. (2019b). United State: Government bond yields. สืบค้นเมื่อ 1 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: https://insights.ceicdata.com/Untitled-insight/views.
Conley, E. (2019). A Historical Perspective on Inverted Yield Curves. สืบค้นเมื่อ 23 เมษายน 2562, เว็บไซต์: https://www.advisorperspectives.com/articles/2019/04/01/a-historical-perspective-on-inverted-yield-curves.
Cwik, P. F. (2005). The inverted yield curve and the economic downturn. New Perspectives on Political Economy, 1(1), 1-37.
Finnomena. (2561). US 2-10 Spread คืออะไร?. สืบค้นเมื่อ 28 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: https://www.finnomena.com: https://www.finnomena.com/fundtalk/us-2-10-spread-usd-jp/.
Gauger, J., & Schunk, D. (2002). Predicting regional recessions via the yield spread. Review of Regional Studies, 32(2), 151-170.
Gogas, P., Papadimitriou, T., Matthaiou, M., & Chrysanthidou, E. (2015). Yield curve and recession forecasting in a machine learning framework. Computational Economics, 45(4), 635-645.
Katayama, M. (2009). Improving recession probability forecasts in the US economy. สืบค้นเมื่อ 18 กุมภาพันธ์ 2563, เว็บไซต์: http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.362.5109&rep=rep1&type=pdf.
Khomo, M. M., & Aziakpono, M. J. (2007). Forecasting recession in South Africa: A comparison of the yield curve and other economic indicators. South African Journal of Economics, 75(2), 194-212.
Kiani, K. (2008). On Forecasting Recessions via Neural Nets. Economic Bulletin, 3(13), 1-15.
Kozicki, S. (1997). Predicting real growth and inflation with the yield spread. Economic Review-Federal Reserve Bank of Kansas City, 82, 39-57.
Nurkse, R. (1933). Causes and effects of capital movements, International Investment, Harmondsworth: Penguin, 97-116.
Rosenberg, J. V., & Maurer, S. (2008). Signal or noise? Implications of the term premium for recession forecasting. Federal Reserve Bank of New York-Economic Policy Review, 14(1).
Segal, T. (2019). Bond Yield Curve Holds Predictive Powers. สืบค้นเมื่อ 25 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: https://www.investopedia.com: https://www.investopedia.com/articles/economics/08/yield-curve.asp#short-term-vs-long-term.
Saito, Y., & Takeda, Y. (2000). Predicting the US real GDP growth using yield spread of corporate bonds. International Department, Bank of Japan. สืบค้นเมื่อ 24 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์:
https://www.boj.or.jp/en/research/wps_rev/wps_2000/data/iwp00e03.pdf.
ทศพล อภัยทาน และ ไพบูลย์ พงษ์ไพเชฐ (2554). วิธีประเมินการคาดการณ์ของตลาด จากราคาพันธบัตร (ตอนที่ 1). ฝ่ายวิจัยเศรษฐกิจ ธนาคารแห่งประเทศไทย FOCUSED AND QUICK (FAQ) Issue 33. 1-6. สืบค้นเมื่อ 20 กุมภาพันธ์ 2563,เว็บไซต์:https://www.bot.or.th/Thai/MonetaryPolicy/ArticleAndResearch/FAQ/FAQ_33.pdf.
ณฐกร วิสุทธิโก. (2559). ความชันของเส้นอัตราผลตอบแทนพันธบัตรรัฐบาลบอกอะไร. สืบค้นเมื่อ 24 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: https://www.scbeic.com/th/detail/product/2386.
ฝ่ายธนบดี ธนาคารกรุงศรีอยุธยา จำกัด (มหาชน). (2562). Inverted Yield Curve สำคัญอย่างไรในโลกการลงทุน. สืบค้นเมื่อ 1 ธันวาคม 2562, เว็บไซต์:https://www.krungsri.com/bank/getmedia/8ea6f613-edf6-48a5-8d22-75f0e931c28b/inverted-yield-curve-2019.aspx.
รุ่งพร เริงพิทยา (2562). พลวัตเงินเฟ้อและนัยต่อการกำหนดเป้าหมายเงินเฟ้อในต่างประเทศ.
สืบค้นเมื่อ 24 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์:https://www.bot.or.th/Thai/ResearchAndPublications/articles/Pages/Article_06Aug2019.aspx.
วรางค์รัตน์ รัตนพันธุ์, ชัยวุฒิ ตั้งสมชัย, และ ชานนท์ ชิงชยานุรักษ์. (2562). ปัจจัยที่มีผลต่อการ เปลี่ยนแปลงของส่วนต่างอัตราดอกเบี้ยระหว่างพันธบัตรรัฐบาลกับหุ้นกู้ภาคเอกชนในตลาดตราสารหนี้ไทย. Lampang Rajabhat University Journal, 8(2), 100-113.
ศุภโชค ถาวรไกรวงศ์ และ ชิดชนก อันโนนจารย์. (2556). ส่วนต่างอัตราดอกเบี้ยทำให้ทุนนอกไหลเข้าไทยจริงหรือ?. สืบค้นเมื่อ 24 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: https://content.botlc.or.th/mm-info/BOTCollection/BOTFAQ/FAQ78.pdf.
สมาคมตลาดตราสารหนี้ไทย. (2560). Yield Curve ตัวช่วยการลงทุนตราสารหนี้. สืบค้นเมื่อ 20 กุมภาพันธ์ 2563, เว็บไซต์: http://www.thaibma.or.th/EN/Investors/Individual/Blog/2017/01062017.aspx.
สมาคมตลาดตราสารหนี้ไทย. (2562). 2-10 spread สัญญาณคาดการณ์ภาวะเศรษฐกิจ. สืบค้นเมื่อ 24 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: http://www.thaibma.or.th/EN/Investors/Individual/Blog/2019/04062019.aspx.
สมาคมตลาดตราสารหนี้ไทย. (2562a). สรุปภาวะความเคลื่อนไหวของตราสารหนี้ไทยประจำปี. สืบค้นเมื่อ 10 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: http://www.thaibma.or.th/EN/Market/Report/AnnualSummary.aspx.
สมาคมตลาดตราสารหนี้ไทย. (2562b). เครื่องมือวิเคราะห์การลงทุนในตราสารหนี้เบื้องต้น. สืบค้นเมื่อ 10 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: http://www.thaibma.or.th/EN/Education/Bond_Blog/Tool.aspx.
สมาคมตลาดตราสารหนี้ไทย. (2562c). Government Bond Yield Curve. สืบค้นเมื่อ 10 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: http://www.thaibma.or.th/EN/Market/YieldCurve/Government.aspx.
สมาคมตลาดตราสารหนี้ไทย. (2562d). Bond Yield สหรัฐฯกับไทย...ความสัมพันธ์ที่เปลี่ยนไป. สืบค้นเมื่อ 10 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: http://www.thaibma.or.th/EN/Investors/Individual/Blog/2019/11022019.aspx.
สำนักงานสภาพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ. (2562). ภาวะเศรษฐกิจในประเทศรายไตรมาส. สืบค้นเมื่อ 24 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: https://www.nesdb.go.th/main.php?filename=qgdp_page.
สุพินประภา พลชนะ และ ประสิทธิ์ มะหะหมัด. (2559). ปัจจัยทางเศรษฐกิจที่มีผลกระทบต่ออัตราผลตอบแทนของตราสารหนี้ในประเทศไทย กรณีศึกษา: พันธบัตรรัฐบาลและหุ้นกู้เอกชน. สืบค้นเมื่อ 20 มกราคม 2563, เว็บไซต์: http://www.utccmbaonline.com/ijbr/doc/Id456-18-04-2016_10:45:14.pdf.
Andolfatto, D., & Spewak, A. (2018). Does the Yield Curve Really Forecast Recession?. Economic Synopses, (30), 1-2.
ASIA wealth. (2562). Inverted Yield Curve สัญญาณเตือนภาวะเศรษฐกิจถดถอย จริงหรือ?. สืบค้นเมื่อ 24 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: http://www.awam.co.th/Content/Files/Journal/Inverted%20Yield%20Curve.pdf.
Bank of Thailand. (2019a). FM_DS_010 ยอดคงค้างตราสารหนี้ทุกประเภท. สืบค้นเมื่อ 10 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: https://www.bot.or.th/App/BTWS_STAT/statistics/BOTWEBSTAT.aspx?reportID=715&language=TH.
Bank of Thailand. (2019b). EC_XT_048 ดุลการชำระเงิน. สืบค้นเมื่อ 4 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: https://www.bot.or.th/App/BTWS_STAT/statistics/ReportPage.aspx?reportID=645&language=th.
Bank of Thailand. (2019). FM_RT_001_S2 อัตราดอกเบี้ยในตลาดเงิน (2548-ปัจจุบัน). สืบค้นเมื่อ 7 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: https://www.bot.or.th/App/BTWS_STAT/statistics/ReportPage.aspx?reportID=223&language=th.
Baumeister, C. and Benati, L., (2010) Unconventional Monetary Policy and the Great Recession - Estimating the Impact of a Compression in the Yield Spread at the Zero Lower Bound. ECB Working Paper No. 1258. Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=1691633.
CEIC. (2019a). Policy rate of US (End of period). สืบค้นเมื่อ 4 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: https://insights.ceicdata.com/Untitled-insight/views.
CEIC. (2019b). United State: Government bond yields. สืบค้นเมื่อ 1 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: https://insights.ceicdata.com/Untitled-insight/views.
Conley, E. (2019). A Historical Perspective on Inverted Yield Curves. สืบค้นเมื่อ 23 เมษายน 2562, เว็บไซต์: https://www.advisorperspectives.com/articles/2019/04/01/a-historical-perspective-on-inverted-yield-curves.
Cwik, P. F. (2005). The inverted yield curve and the economic downturn. New Perspectives on Political Economy, 1(1), 1-37.
Finnomena. (2561). US 2-10 Spread คืออะไร?. สืบค้นเมื่อ 28 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: https://www.finnomena.com: https://www.finnomena.com/fundtalk/us-2-10-spread-usd-jp/.
Gauger, J., & Schunk, D. (2002). Predicting regional recessions via the yield spread. Review of Regional Studies, 32(2), 151-170.
Gogas, P., Papadimitriou, T., Matthaiou, M., & Chrysanthidou, E. (2015). Yield curve and recession forecasting in a machine learning framework. Computational Economics, 45(4), 635-645.
Katayama, M. (2009). Improving recession probability forecasts in the US economy. สืบค้นเมื่อ 18 กุมภาพันธ์ 2563, เว็บไซต์: http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.362.5109&rep=rep1&type=pdf.
Khomo, M. M., & Aziakpono, M. J. (2007). Forecasting recession in South Africa: A comparison of the yield curve and other economic indicators. South African Journal of Economics, 75(2), 194-212.
Kiani, K. (2008). On Forecasting Recessions via Neural Nets. Economic Bulletin, 3(13), 1-15.
Kozicki, S. (1997). Predicting real growth and inflation with the yield spread. Economic Review-Federal Reserve Bank of Kansas City, 82, 39-57.
Nurkse, R. (1933). Causes and effects of capital movements, International Investment, Harmondsworth: Penguin, 97-116.
Rosenberg, J. V., & Maurer, S. (2008). Signal or noise? Implications of the term premium for recession forecasting. Federal Reserve Bank of New York-Economic Policy Review, 14(1).
Segal, T. (2019). Bond Yield Curve Holds Predictive Powers. สืบค้นเมื่อ 25 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์: https://www.investopedia.com: https://www.investopedia.com/articles/economics/08/yield-curve.asp#short-term-vs-long-term.
Saito, Y., & Takeda, Y. (2000). Predicting the US real GDP growth using yield spread of corporate bonds. International Department, Bank of Japan. สืบค้นเมื่อ 24 ตุลาคม 2562, เว็บไซต์:
https://www.boj.or.jp/en/research/wps_rev/wps_2000/data/iwp00e03.pdf.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
2023-06-26
รูปแบบการอ้างอิง
มณีโชติ น. ., & ตั้งธรรมรักษ์ พ. . (2023). ปัจจัยที่ส่งผลต่อ 2-10 spread ประเทศไทย. วารสารบริหารธุรกิจและการจัดการปริทัศน์, 15(1), 127–145. สืบค้น จาก https://so01.tci-thaijo.org/index.php/bahcuojs/article/view/241851
ฉบับ
ประเภทบทความ
บทความวิจัย
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2023 วารสารธุรกิจปริทัศน์
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความที่ได้รับการตีพิมพ์จะเป็นลิขสิทธิ์ของวารสารธุรกิจปริทัศน์
ข้อความที่ปรากฏในบทความแต่ละเรื่องในวารสารวิชาการเล่มนี้เป็นความคิดเห็นส่วนตัวของผู้เขียนแต่ละท่านไม่เกี่ยวข้องกับมหาวิทยาลัยหัวเฉียวเฉลิมพระเกียรติ และคณาจารย์ท่านอื่น ๆ ในมหาวิทยาลัยฯ แต่อย่างใด ความรับผิดชอบองค์ประกอบทั้งหมดของบทความแต่ละเรื่องเป็นของผู้เขียนแต่ละท่าน หากมีความผิดพลาดใด ๆ ผู้เขียนแต่ละท่านจะรับผิดชอบบทความของตนเองแต่ผู้เดียว
