โลกาภิบาลการส่งคืนศิลปวัตถุกลับคืนสู่แหล่งกำเนิด: ระเบียบกติกา ตัวแสดงและกลไกการทำงาน

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาโลกาภิบาลแห่งการเรียกร้องและส่งคืนศิลปวัตถุกลับคืนสู่แหล่งกำเนิด ในประเด็นต่าง ๆ ดังต่อไปนี้ คือ 1) ระเบียบและกติการะหว่างประเทศที่เป็นแนวทางในการเรียกร้องและขอคืนศิลปวัตถุกลับคืนสู่ประเทศที่เป็นแหล่งกำเนิด 2) ตัวแสดงต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง และ 3) การทำงานของของกลไกและตัวแสดงในกระบวนการโลกาภิบาล ผลการศึกษาพบว่าโลกาภิบาลการส่งคืนศิลปวัตถุกลับคืนสู่แหล่งกำเนิด มีลักษณะกระจายตัวเป็นส่วนย่อย (fragmentation) ส่งผลให้กฎหมาย ข้อตกระหว่างประเทศ ตัวแสดง รวมถึงกระบวนการในการโลกาภิบาลด้านนี้มีความแตกต่างและหลากหลาย ปราศจากระเบียบและกฎเกณฑ์ รวมถึงตัวแสดงอย่างใดอย่างหนึ่งที่มีสิทธิอำนาจเด็ดขาดในการกำหนดระเบียบและขั้นตอนของการเรียกร้องขอคืนศิลปวัตถุ ด้วยเหตุนี้รัฐจึงยังคงเป็นตัวแสดงหลักที่ยังคงมีบทบาทมากที่สุดในกระบวนการของโลกาภิบาลด้านนี้ ซึ่งประกอบไปด้วย 3 ขั้นตอนได้แก่ 1) การสร้างความตระหนักรู้และระดมการสนับสนุนจากสาธารณชน 2) การสร้างความเป็นสถาบันให้แก่บรรทัดฐานและกฎเกณฑ์ในการส่งมอบคืนศิลปวัตถุ และ 3) การบังคับใช้กลไกของโลกาภิบาลที่ถูกทำให้เป็นสถาบันแล้ว โดยนอกเหนือจากรัฐ ยังมีตัวแสดงอื่น ๆ เข้ามาเกี่ยวข้องในกระบวนการดังกล่าวนี้  อาทิ องค์กรระหว่างประเทศ พิพิธภัณฑ์ ภาคประชาสังคม นักวิชาการ ผู้ค้าและประมูลงานศิลปะ เป็นต้น 
คำสำคัญ: โลกาภิบาล; ศิลปวัตถุ; การส่งกลับคืนสู่แหล่งกำเนิด