ปัญหาสิทธิบอกเลิกสัญญาก่อนหนี้ถึงกำหนดชำระในประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ บรรพ 2

บทคัดย่อ

บทความนี้มุ่งศึกษาปัญหาทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิบอกเลิกสัญญาก่อนหนี้ถึงกำหนดชำระในประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ บรรพ 2 ลักษณะ 2 หมวด 4 ตั้งแต่มาตรา 387 ถึงมาตรา 389 ซึ่งปรับใช้ได้กับสัญญาทุกประเภทว่ามีบทบัญญัติใดบ้างที่ให้สิทธิแก่เจ้าหนี้ในการบอกเลิกสัญญาได้ทันทีโดยไม่จำต้องรอให้หนี้ถึงกำหนดชำระเสียก่อน ด้วยเหตุที่ปรากฏว่าลูกหนี้ได้แสดงเจตนาชัดเจนและแน่นอนต่อเจ้าหนี้ในระหว่างที่หนี้ส่วนของลูกหนี้ยังไม่ถึงกำหนดชำระแล้วว่าลูกหนี้ไม่ประสงค์จะชำระหนี้ตามสัญญาต่อไป หรือในระหว่างที่หนี้ส่วนของลูกหนี้ยังไม่ถึงกำหนดชำระ มีพฤติการณ์ใด ๆ เกิดขึ้นกับลูกหนี้ซึ่งเป็นเหตุที่อาจโทษลูกหนี้ได้ ทำให้เป็นที่ชัดเจนและแน่นอนแล้วว่าลูกหนี้จะไม่ชำระหนี้ตามสัญญาภายในกำหนดเวลา ทั้งนี้ เนื่องจากหากพิจารณาในประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ปัจจุบันแล้วจะพบว่าในส่วนของบทบัญญัติที่ให้สิทธิแก่เจ้าหนี้ในการบอกเลิกสัญญาก่อนหนี้ถึงกำหนดชำระนั้น มักจะปรากฏอยู่ในบรรพ 3 ว่าด้วยเอกเทศสัญญาซึ่งปรับใช้ได้กับสัญญาบางประเภทเท่านั้น ประกอบกับบทบัญญัติที่ให้สิทธิบอกเลิกสัญญาก่อนหนี้ถึงกำหนดชำระที่มีเหตุบอกเลิกสัญญาเกี่ยวข้องกับการคาดหมายได้ว่าลูกหนี้จะไม่ชำระหนี้มีเพียงบทบัญญัติในมาตรา 593 ซึ่งปรับใช้ได้กับสัญญาจ้างทำของเท่านั้น ฉะนั้น ในบทความนี้จึงมุ่งเน้นศึกษาเชิงกฎหมายเปรียบเทียบโดยศึกษาในระบบกฎหมายต่างประเทศว่าในระบบกฎหมายใดบ้างที่ปรากฏหลักกฎหมายว่าด้วยสิทธิบอกเลิกสัญญาก่อนหนี้ถึงกำหนดชำระด้วยเหตุบอกเลิกสัญญาที่เกี่ยวข้องกับการคาดหมายได้ว่าลูกหนี้จะไม่ชำระหนี้ และเป็นหลักกฎหมายที่ปรับใช้ได้กับสัญญาทุกประเภท ซึ่งจะได้นำหลักกฎหมายดังกล่าวมาศึกษาเปรียบเทียบกับหลักกฎหมายไทยว่าปัจจุบันในประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ บรรพ 2 ของไทยมีบทบัญญัติที่รองรับถึงสิทธิดังกล่าวของเจ้าหนี้หรือไม่ และครอบคลุมถึงลักษณะของการไม่ชำระหนี้ที่อาจคาดหมายได้ในทุกกรณีหรือไม่ ทั้งนี้ จากการศึกษาแล้วพบว่าประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ บรรพ 2 ลักษณะ 2 หมวด 4 ตั้งแต่มาตรา 387 ถึงมาตรา 389 ปัจจุบันมีเพียงมาตรา 389 เท่านั้นที่ให้สิทธิแก่เจ้าหนี้ในการบอกเลิกสัญญาทันทีก่อนหนี้ถึงกำหนดชำระได้ โดยจะต้องปรากฏว่าการชำระหนี้ของลูกหนี้กลายเป็นพ้นวิสัยเพราะเหตุอันจะโทษลูกหนี้ได้เท่านั้น ซึ่งไม่ครอบคลุมถึงการไม่ชำระหนี้ที่อาจคาดหมายได้ในหนี้ที่ยังอยู่ในวิสัยที่จะกระทำได้ ด้วยเหตุนี้ จึงมีความจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องแก้ไขปรับปรุงบทบัญญัติกฎหมายในประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ บรรพ 2 ลักษณะ 2 หมวด 4 โดยเพิ่มเติมบทบัญญัติที่ให้สิทธิแก่เจ้าหนี้ในการบอกเลิกสัญญาทันทีก่อนหนี้ถึงกำหนดชำระได้ด้วยเหตุที่พฤติการณ์ปรากฏเป็นที่ชัดเจนและแน่นอนแล้วว่าลูกหนี้จะไม่ชำระหนี้ตามสัญญาเมื่อหนี้ถึงกำหนดชำระ นอกจากนี้ ในกรณีที่พฤติการณ์ยังไม่ปรากฏเป็นที่ชัดเจนและแน่นอนว่าลูกหนี้จะไม่ชำระหนี้ แต่เจ้าหนี้เชื่อโดยมีเหตุผลอันสมควรว่าลูกหนี้อาจไม่ชำระหนี้เมื่อหนี้ถึงกำหนดชำระ เช่นนี้ควรจะมีการเพิ่มเติมบทบัญญัติกฎหมายเพื่อคุ้มครองสิทธิของเจ้าหนี้ในการได้รับชำระหนี้ตอบแทนเมื่อหนี้ถึงกำหนดชำระ โดยให้สิทธิบอกเลิกสัญญาก่อนหนี้ถึงกำหนดชำระเช่นกัน