การคุ้มครองบุตรผู้เยาว์กรณีการหย่าโดยความยินยอม

Abstract

 สถาบันครอบครัวมีความสำคัญอย่างมากต่อคุณภาพของประชากรในสังคม โดยเฉพาะอย่างยิ่งครอบครัวที่มีบุตร เมื่อบิดามารดาประสงค์ให้การสมรสสิ้นสุดลงและหย่าโดยความยินยอม ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1520-1522 กำหนดให้มีการตกลงในเรื่องการใช้อำนาจปกครองบุตรและค่าอุปการะเลี้ยงดูบุตร แต่ไม่ได้เป็นเงื่อนไขแห่งความสมบูรณ์ของการหย่า คู่สมรสที่จดทะเบียนหย่าโดยไม่ผ่านขั้นตอนทางศาล อาจไม่ได้กำหนดเงื่อนไขในเรื่องค่าอุปการะเลี้ยงดูและอำนาจปกครองบุตรไว้ในสัญญาหย่า หรือกำหนดไว้แล้วแต่ประสงค์จะแก้ไขเปลี่ยนแปลงในภายหลัง กฎหมายไม่มีช่องทางในการตกลงกันด้วยวิธีอื่น นอกจากการนำคดีขึ้นสู่ศาลเพื่อพิจารณาและมีคำสั่งเพื่อให้มีผลทางกฎหมาย โดยคำนึงถึงความผาสุกและประโยชน์ของบุตรเป็นสำคัญ จากการศึกษาหลักการหย่าโดยความยินยอมของกฎหมายไทยเปรียบเทียบกับต่างประเทศ พบว่าในประเทศอังกฤษและอเมริกา การหย่ากระทำได้โดยผ่านการตรวจสอบจากศาลก่อนเท่านั้น เพื่อคุ้มครองเจตนาที่แท้จริงของคู่สมรส และตรวจสอบสิทธิที่บุตรควรได้รับ ตามหลักประโยชน์สูงสุดของเด็ก เช่น ค่าอุปการะเลี้ยงดู และสิทธิเยี่ยมเยียนบุตร เป็นต้น สำหรับประเทศฝรั่งเศส แม้คู่สมรสจะสามารถหย่ากันเองได้โดยไม่ต้องผ่านขั้นตอนทางศาล แต่ก็มีการกำหนดเงื่อนไขในการรับรองข้อตกลงการหย่าโดยโนแตร์ และมีข้อยกเว้นเมื่อคู่สมรสมีบุตรที่ยังเป็นผู้เยาว์ ซึ่งอยู่ในฐานะที่สามารถแสดงความเห็นได้ ให้ศาลรับฟังความเห็นของผู้เยาว์ด้วย อันเป็นการรับรองสิทธิของบุตรตามอนุสัญญาว่าด้วยสิทธิเด็ก

 การเพิ่มเงื่อนไขในขั้นตอนการหย่า ให้มีเอกสารซึ่งมีเนื้อหาครอบคลุมเรื่องอำนาจปกครองบุตร สิทธิติดต่อกับบุตรพร้อมแบบรายงานการพบเจอบุตร การจ่ายค่าอุปการะเลี้ยงดูบุตร ผลการรับรองสุขภาพจิตของบิดามารดาและบุตร รวมถึงข้อมูลอื่นที่จำเป็น ประกอบการพิจารณาจดทะเบียนหย่า และให้มีการควบคุมข้อตกลงในสัญญาหย่าไม่ให้ขัดต่อความสงบเรียบร้อยและศีลธรรมอันดีของประชาชน โดยผ่านการตรวจสอบและรับรองจากหน่วยงานที่มีหน้าที่รับผิดชอบ จะเป็นการปรับปรุงหลักเกณฑ์การหย่าโดยความยินยอมของประเทศไทยในส่วนที่เกี่ยวกับบุตร เพื่อรับประกันสิทธิที่บุตรควรได้รับความคุ้มครอง ตามหลักประโยชน์สูงสุดของเด็ก ภายหลังจากที่การสมรสของบิดามารดาสิ้นสุดลง