ปัญหาข้อแตกต่างในสาระสำคัญตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 192 วรรคสาม

Abstract

             หลักการพิพากษาไม่เกินคำขอในคดีอาญา ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 192 วรรคแรก เป็นการกำหนดขอบเขตการพิจารณาพิพากษาคดีของศาลเพื่อคุ้มครองสิทธิในการต่อสู้คดีของจำเลย กล่าวคือ ศาลไม่อาจนำข้อเท็จจริงที่นอกเหนือคำฟ้องหรือคำขอมาลงโทษจำเลยได้ ศาลต้องยกฟ้องในทุกกรณีที่ข้อเท็จจริงต่างจากฟ้อง ต่อมาเพื่อควบคุมและปราบปรามอาชญากรรม ประกอบกับการสร้างดุลยภาพในกระบวนการยุติธรรม จึงมีการกำหนดข้อยกเว้นของหลักดังกล่าว ไว้ในวรรคสอง กล่าวคือ ศาลจะลงโทษจำเลยได้ต้องปรากฏว่าข้อเท็จจริงที่ได้ในทางพิจารณาต่างกับข้อเท็จจริงที่ปรากฎในคำฟ้องในส่วนที่ไม่ใช่สาระสำคัญ ประกอบกับจำเลยไม่หลงต่อสู้ ซึ่งการพิจารณาวรรคสองนั้น ต้องพิจารณาควบคู่ไปกับวรรคสาม ที่ว่า “…ในกรณีที่ข้อแตกต่างนั้น เป็นเพียงรายละเอียดเกี่ยวกับเวลา หรือสถานที่กระทำความผิด หรือต่างกันระหว่างการกระทำผิดฐานลักทรัพย์ กรรโชก ฉ้อโกง ยักยอก และรับของโจร หรือต่างกันระหว่างการกระทำผิดโดยเจตนากับประมาทมิให้ถือว่าต่างกันในข้อสาระสำคัญ เว้นแต่จะปรากฏแก่ศาลว่า การที่ฟ้องผิดไปเป็นเหตุให้จำเลยหลงต่อสู้…” เพื่อให้ทราบว่าข้อแตกต่างใดถือเป็นเพียงรายละเอียดไม่ใช่สาระสำคัญ ทำให้เกิดปัญหากรณีที่ศาลไม่อาจนำบทบัญญัติที่ไม่ได้กำหนดไว้ในวรรคสามมาพิจารณาพิพากษาลงโทษจำเลย แม้ข้อเท็จจริงในทางพิจารณาครอบคลุมถึงองค์ประกอบความผิดก็ตาม ดังจะเห็นได้จากตัวอย่าง
คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 2624/2541 4976/2556 831/2532 และ 4/2530 เป็นต้น

             จากปัญหาดังกล่าว จึงได้มีการการศึกษาวิธีแก้ไขปัญหาข้อเท็จจริงต่างจากฟ้องในสาระสำคัญของต่างประเทศ ได้แก่ ประเทศอังกฤษ และสหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี โดยพบว่า ประเทศอังกฤษแก้ไขปัญหาด้วยการนำข้อยกเว้นในหลัก lesser included offence มาพิจารณา ประกอบการออกกฎหมายเพื่อกำหนดข้อยกเว้นในกรณีความผิดพิเศษที่กฎหมายกำหนดให้ความผิดที่พิจารณาได้กับความผิดที่ฟ้องไม่แตกต่างกัน ศาลสามารถลงโทษจำเลยในความผิดที่ได้ในทางพิจารณาได้ และสหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี แก้ไขปัญหาด้วยการใช้ “หลักการกระทำในทางประวัติการณ์อันเดียวกัน” กล่าวคือ การบรรยายข้อเท็จจริงในคำฟ้องเป็นลำดับเหตุการณ์ ทำให้การคลาดเคลื่อนเกี่ยวกับเวลากระทำความผิด หรือสถานที่ที่เกิดการกระทำความผิด หรือบุคคลที่ได้รับความเสียหาย หรือในข้อเท็จจริงอย่างอื่นๆ ไม่ถือเป็นข้อเท็จจริงต่างกับฟ้องในสาระสำคัญ

             ด้วยเหตุนี้ บทบัญญัติมาตรา 192 วรรคสาม จึงควรแก้ไขเพิ่มเติม โดยการนำหลักเกณฑ์การบรรยายข้อเท็จจริงในคำฟ้องตามลำดับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นเช่นเดียวกับสหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนีมาปรับใช้ และกำหนดหลักเกณฑ์การใช้ดุลพินิจเกี่ยวกับการพิจารณาข้อเท็จจริงต่างกับฟ้องของศาล โดยให้ศาลคำนึงถึงคุณธรรมทางกฎหมายเป็นสำคัญ หากข้อเท็จจริงใดที่มีคุณธรรมทางกฎหมายมุ่งคุ้มครองอย่างเดียวกัน ย่อมไม่ถือว่าแตกต่างกันในข้อสาระสำคัญ อันจะเป็นการแก้ไขปัญหาให้หมดสิ้นไป