ความแตกต่างระหว่าง "การแสดงเจตนา" และ "นิติกรรม" ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

Abstract

บทความนี้มุ่งที่จะศึกษาว่า “การแสดงเจตนา” ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์บรรพ 1 ลักษณะ 4 หมวด 2 กับ “นิติกรรม” ว่าแท้จริงแล้วเป็นสิ่งเดียวกัน หรือ “การแสดงเจตนา” เป็นองค์เพียงประกอบหนึ่งของนิติกรรมตามมาตรา 149 โดยศึกษาจากร่างต้นร่างประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ และศึกษาพัฒนาการทางความคิดและหลักกฎหมายว่าด้วยการแสดงเจตนาที่ไม่สมบูรณ์และนิติกรรมของกฎหมายแพ่งเยอรมันโดยศึกษาจากร่างต้น ร่างประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ และศึกษาพัฒนาการทางความคิดและหลักกฎหมายว่าด้วยการแสดงเจตนา   ที่ตกเป็นโมฆะและนิติกรรมของกฎหมายแพ่งเยอรมันจากการศึกษาพบว่าผู้ร่างประมวลกฎหมายแพ่งเยอรมันถือว่านิติกรรม (Rechtsgeschäft) และการแสดงเจตนา (Willenserklärung) มีความหมายเหมือนกันในลักษณะคำพ้องความหมาย ส่วนตำรากฎหมายส่วนใหญ่ของไทยอธิบายในเรื่องดังกล่าวไม่ชัดเจนว่าถ้อยคำว่า “การแสดงเจตนา” และ “นิติกรรม” มีความหมายเหมือนกันแต่เป็นที่เข้าใจว่าการแสดงเจตนาและนิติกรรมมีความหมายเหมือนกัน เนื่องจากตำราส่วนใหญ่อธิบายผลของการแสดงเจตนาโดยบกพร่องว่า “การแสดงเจตนาตกเป็นโมฆะ” กับ “นิติกรรมตกเป็นโมฆะ” ในลักษณะสามารถใช้แทนกันได้ขึ้นอยู่กับการปรับบทกฎหมายเข้ากับข้อเท็จจริงเสมือนว่ามีความหมายเดียวกัน ส่วนตำรากฎหมายบางเล่มอธิบายผลของการแสดงเจตนาโดยไม่มุ่งประสงค์ผูกพันว่า “ไม่ก่อเกิดเป็น         นิติกรรม” เสมือนว่า “การแสดงเจตนา” เป็นองค์ประกอบหนึ่งของนิติกรรม จากการศึกษาผู้เขียนเห็นว่าน่าจะสื่อว่าไม่ก่อเกิดเป็นนิติกรรมตามมาตรา 149 ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์โดยมิได้หมายความว่าไม่ก่อเกิดเป็นนิติกรรมเลย ส่วนกรณีการแสดงเจตนาโดยไม่สมัครใจที่กฎหมายกำหนดให้การแสดงเจตนาตกเป็นโมฆียะ การแสดงเจตนาดังกล่าวก็ไม่เป็นนิติกรรมตาม 149 แต่ถือว่าเป็นนิติกรรมตามความเป็นจริงจากลักษณะการแสดงเจตนาที่ปรากฏออกมา ดังนั้นผลการศึกษาจึงสรุปได้ว่า “การแสดงเจตนา” ในตัวบทบรรพ 1 ลักษณะ 4 หมวด 2 กับคำว่า “นิติกรรม” เป็นสิ่งเดียวกันสามารถใช้แทนกันได้ตามบริบทการปรับบทกฎหมาย